«ترکه...»، «رشتیه...»، «لره...» «اصفهانیه...»... این یکی از متداول ترین روش هاست برای آغاز حکایتی که معمولا در دو سه جمله بعد، کاراکتری از یک قوم ایرانی را به باد استهزا و ریشخند می گیرد تا جمع دوستان و خانواده را چند ثانیه ای میهمان خنده و تفریح کند. پدیده ای چنان در هم آمیخته با روزمرگی بسیاری از لایه های اجتماع که سال ها و دهه هاست به سادگی روی خط سرخ و باریک میان طنز و توهین قدم می گذارد و به اعتقاد بسیاری، بارها و بارها از آن گذر می کند.
مرز طنز و توهین کجاست؟ این پرسشی است که در روزهای اخیر بار دیگر در ایران برجسته شده است؛ این بار با پخش یکی از قسمت های برنامه «فیتیله» از شبکه دو سیمای جمهوری اسلامی که محتوایش، در نگاه بسیاری، حاوی مطالب توهین آمیز نسبت به شهروندان آذربایجانی و ترک بود. مساله ای که به رغم عذرخواهی مسئولان صدا و سیما و برکناری و توبیخ عوامل برنامه، شمار زیادی از شهروندان خشمگین استان های زنجان، اردبیل، آذربایجان غربی و شرقی را به خیابان ها کشاند.
این بار اول نیست که پخش برنامه ای از تلویزیون، خشم یکی از اقوام ایرانی را به دنبال می آورد. سریال های پایتخت و سرزمین کهن جزو آخرین نمونه های این ماجرا هستند؛ یکی مازندرانی ها را خشمگین کرد و دیگری لرها را.
ریشه این حادثه ها را در کجا باید جستجو کرد؟ آیا اساسا شوخی با قومیت ها جایز است؟ طنز، کجا و چگونه تبدیل به توهین می شود؟ با این پدیده باید چگونه برخورد کرد؟ آیا باید از حساسیت اقوام کاست تا شوخی را توهین ندانند، یا باید به حساسیت فرهنگی جامعه افزود تا در قالب شوخی به اقوام توهین نکند؟
مجید محمدی جامعه شناس از نیویورک و مخاطبان رادیو فردا میهمان این هفته برنامه «ساعت ششم» بودند.
