آیا حقوق بشر در انتخابات اخیر ریاست جمهوری آمریکا هیچ جایی داشته؟ مدافعان حقوق بشر درباره دو نامزد انتخابات امسال آمریکا چه فکر می‌کنند؟
مهتاب وحیدی راد در این برنامه ویژه به سوالاتی از این دست پاسخ می‌دهد.
منصور برجی از مدافعان حقوق اقلیت‌های مذهبی و سخنگوی ماده ۱۸ وابسته به شورای کلیساهای همگام در لندن تفاوت چندانی بین مواضع حقوق بشری این دو نامزد نمی‌بیند:
«در مورد تعهد دولت‌های دموکرات آمریکا بعد از آقای جیمی کارتر شاید آن دغدغه کافی را برای حقوق بشر زیاد شاهد نبودیم. در صحبت‌های خانم کلینتون هم در طول مناظرات انتخاباتی اثر زیادی از توجهشان در این حوزه نمی‌بینیم. ولی در مورد آقای ترامپ قضیه فرق می‌کند! ایشان متاسفانه خیلی از ارزش‌ها و جهت‌گیری‌هایشان با آنچه که مطمئنم خیلی از فعالان حقوق بشر به آن تاکید دارند، توجه ایشان و تعلق خاطرشان به آن وجه کلا زیر سئوال است. برای همین بین هر دو گزینه شاید گزینه مناسبی برای کسانی که دغدغه حقوق بشری دارند نمی‌بینیم.»
آمریکا از سالها پیش چه در دوران ریاست جمهوری باراک اوباما از حزب دموکرات و چه پیش از آن در دوران ریاست جمهوری جورج بوش از حزب جمهوریخواه همواره یکی از منتقدان وضعیت حقوق بشر در ایران بوده. گرچه برخی مدافعان حقوق بشر باراک اوباما را متهم می‌کنند که پس از امضای توافق هسته‌ای با تهران به وضعیت حقوق بشر در ایران توجه کمتری نشان داده است.
هادی قائمی مدیر کمپین بین‌المللی حقوق بشر در ایران ساکن نیویورک در این باره می‌گوید:
«در دوره اول ریاست جمهوری باراک اوباما ما توجه خاصی را به مساله حقوق بشر در ایران دیدیم. مخصوصا که گزارشگر ویژه‌ای در شورای حقوق بشر به وجود آمد و نتیجه این بود که کشورهای عضو این شورا منجمله آمریکا از این گزارشگر حمایت کردند. این را شاید بشود گفت اوج توجه دولت آمریکا در سالهای اخیر به مساله حقوق بشر در ایران. از بعد از آن مخصوصا از وقتی که مذاکرات اتمی شروع شد مساله حقوق بشر در دولت آقای اوباما توجه به آن کاهش یافت. باید گفت الان که ماه‌های پایانی دور دوم ریاست جمهوری باراک اوباما را می‌بینیم توجه خاصی به این مساله نمی‌شود و عمدتا تلاش شان برای این است که مطمئن شوند دولت بعدی که بر سر کار می‌آید برجام را ادامه خواهد داد.»
برخی مدافعان حقوق بشر از جمله هادی قائمی معتقدند که هیلاری کلینتون در زمینه سیاست خارجی در مقایسه با دونالد ترامپ مجرب تر است و موضوع حقوق بشر را در جهان و به طور مشخص در ایران مورد توجه قرار خواهد داد.
هادی قائمی: «فکر می‌کنم ترامپ کلا به مسئله حقوق بشر در ایران چندان اهمیتی ندهد. چرا که حتی در زمینه حقوق بشر در خود آمریکا علامت‌هایی داده که می‌خواهد آزادی بیان را محدود کند و شکنجه زندانیان مختلف را دوباره آغاز کند و همچنین آن طوری که پوتین در روسیه سرکوب داخلی انجام می‌دهد از او تعریف می‌کند و به نظر می‌آید اگر در خود آمریکا دغدغه ای برای حقوق بشر ندارد فکر نمی‌کنم برای ایران هم داشته باشد. فکر می‌کنم هیلاری کلینتون سابقه بیشتری دارد و در وزارت خارجه آمریکا بوده برای چهارسال و این احتمال را می‌دهم که مساله حقوق بشر را هم مدنظر قرار دهد.»
زید رعدالحسین، کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد هم مواضع حقوق بشری دونالد ترامپ را «به شدت نگران کننده» می‌داند. او مهرماه گذشته گفت: «اگر ترامپ به ریاست جمهوری آمریکا برگزیده شود و رویه خود را در این باره عوض نکند عنصری خطرناک برای جهانیان خواهد بود.»
دونالد ترامپ پیشتر در جریان کارزار انتخاباتی بر احیای شیوه‌های سخت و شکنجه در بازجویی از متهمان تروریستی تاکید کرده بود. هرچند بعدها از برخی موضع‌گیری‌های تند خود عقب نشینی کرد.
با این حال دموکرات‌ها و در رأس آنها هیلاری کلینتون نامزد این حزب از این مواضع آقای ترامپ به شدت انتقاد می‌کنند.
محمود امیری مقدم مدیر سازمان حقوق بشر ایران در اسلو از هیلاری کلینتون هم انتقادهایی دارد و جنگ عراق و حمله به لیبی را نقطه‌ای سیاست در کارنامه حقوق بشری او می‌داند.
محمود امیری مقدم: «خانم کلینتون یکی از مدافعان حمله به عراق بود و در عمل دیدیم که تاثیر منفی داشت بر مساله حقوق بشر. من فکر می‌کنم که مشکل باشد که بگوییم خانم کلینتون حتما مثبت خواهد بود یا منفی، چون برمی‌گردد به منافع کشور آمریکا. مساله حقوق بشر یک مساله کلیدی است و خانم کلینتون در زمینه جنگ طلبی بمباران لیبی نقش مهمی را ایفا کرد. من فکر می‌کنم در آن لحظه خانم کلینتون منافع مردم لیبی را در نظر نداشت. به همین دلیل من فکر نمی‌کنم می‌توانیم انتظار زیادی داشته باشیم که این رییس جمهور یا آن یکی رییس جمهور تاثیر خیلی مثبت یا خیلی منفی داشته باشند در مساله حقوق بشر. در درازمدت برای حقوق بشر آن رهبرانی خوب هستند که به مکانیسم‌های بین‌المللی پایبند هستند. تا اینجا به نظر می‌رسد که خانم کلینتون احترام بیشتری برای کنوانسیون‌‌های سازمان ملل و کلا سازمان ملل قائل باشد.»
مدافعان آزادی بیان از سخنان دونالد ترامپ درباره رسانه‌ها از جمله اینکه رسانه‌ها را به دروغ و جانبداری متهم کرده بود، انتقاد می‌کنند و این اظهارات را نشانه خوبی از عملکرد او به حق آزادی بیان نمی‌دانند.
با این حال رضا معینی مسئول بخش ایران در سازمان گزارشگران بدون مرز در پاریس پایبندی به میثاق‌های بین‌المللی را در این باره مهمتر از هرچیزی می‌داند.
رضا معینی: «آنچه در طی سال گذشته همچون دیگر انتخابات در سراسر جهان و نه تنها ایالات متحده آمریکا که ما کار مونیتورینگ یا در نظر گرفتن وضعیت را داریم متاسفانه فضای بسیار بدی بود به ویژه از سوی آقای ترامپ که حملات گسترده‌ای به خبرنگاران و آزادی اطلاعرسانی داشت. اما به شکل سنتی در آمریکا همواره مجموعه‌ای که پیش از انتخابات است پس از انتخابات تعدیل‌هایی پیدا می‌کند. بخشی از رسانه‌ها در چارچوب قدرت حضور دارند ولی آنچه که می‌تواند مهم باشد عدول از پرنسیپ‌ها و عدول از میثاق‌های بین‌المللی و در مورد آمریکا از قانون اساسی و اصل اصلی قانون اساسی خودش یعنی آزادی بیان می‌تواند نتایج مخربی نه تنها برای ایالات متحده آمریکا بلکه برای جهان در بر داشته باشد.»
وضعیت آزادی بیان و آزادی رسانه‌ها و سانسور اینترنت در ایران و برخی کشورهای دیگر جهان هم از مواردی است که همواره مورد انتقاد آمریکا قرار گرفته است. موضوعی که بارها در گزارش سالانه دولت آمریکا هم به آن پرداخته شده است.
با این حال رضا معینی می‌گوید پس از برجام به طور مشخص توجه آمریکا به موضوع آزادی بیان در ایران کمتر شده است: «به شکل عمومی پس از هر توافقی و نه تنها برجام این رویکرد را ما در کشورهای غربی می‌بینیم. یکی از دلایل پسرفت حقوق بشر در جهان وابسته کردن آن به سیاست‌ها و منافع نزدیک مدت همین کشورها است. این نوع چشم بستن و این نوع عقب‌گرد، عملا عقب‌گردی از اصول و اساس حقوق بشر است. نه تنها نمی‌تواند کشوری را در این عرصه پیش ببرد که برعکس با پس رفتن این کشورها عملا فضایی برای نقض بیشتر حقوق بشر و نقض بیشتر آزادی بیان به وجود می‌آید.»
دولت آمریکا، طی سالهای گذشته در گزارش‌های سالانه خود درباره وضعیت حقوق بشر در جهان، بارها مقامهای جمهوری اسلامی را به نقض حقوق بشر متهم کرده است که در جدیدترین آن در فروردین ماه امسال هم از شمار اعدام‌ها، بازداشت روزنامه‌نگاران و فعالان مدنی، وضعیت زندانیان سیاسی و عقیدتی، روند‌های قضایی، وضعیت اقلیت‌های قومی و مذهبی و حقوق زنان در ایران انتقاد شده بود.
اما مقامهای جمهوری اسلامی همواره گزارش‌های آمریکا درباره وضعیت حقوق بشر در ایران را «سیاسی و بی‌اعتبار» خوانده و اعلام کرده‌اند که آمریکا خود یکی از «بزرگترین ناقضان حقوق بشر» در جهان است.
