آلکساندر لوکاشِنکو در ۲۶ سال گذشته در پنج انتخابات رياست جمهوری بلاروس به پیروزی رسیده است ولی هیچ یک از آنها از نظر ناظران بین المللی آزاد و عادلانه برگزار نشده اند.
تونی ولوسکی از رادیو اروپای آزاد/ رادیو آزادی در این گزارش نگاهی دارد به عواملی که پیروزی او را در تمامی این انتخابات تضمین و شکست او را غیرممکن کرده است.
برگزاری زودرس رای گیری
روز انتخابات ریاست جمهوری بلاروس رسما ۹ اوت است ولی رای گیری پنج روز زودتر از این تاریخ آغاز شد. کمیسیون مرکزی انتخابات روز ۴ اوت اعلام کرد که حدود ۷ میلیون واجدان شرایط می توانند رای خود را زودتر در صندوق‌ها بریزند. در مجموع پنج هزار و ۷۶۷ مرکز رای گيری در نقاط مختلف کشور و در اماکن عمومی از جمله بيمارستان‌ها و پادگان‌ها و بيش از ۴۰ مرکز نيز در خارج از کشور داير شده است.
رای دادن زودتر از تاريخ رسمی انتخابات توسط دانشجويان، معلمان، پرسنل نيروهای مسلح و ساير کارمندان نهادهای دولتی تشويق می شود و گاه حتی اجباری است. منتقدان می گويند اين روش دستکاری در آرا و نتايج انتخابات را ساده تر می کند.
انتخابات پارلمانی نوامبر ۲۰۱۹ نمونه‌ای از تقلب انتخاباتی به روش رای گیری زودتر از تاریخ رسمی بود. یک ناظر مستقل از یک رای دهنده هنگامی که دسته‌ای از اوراق رای گیری را در صندوق می انداخت فیلمبرداری کرد. این فیلم انزجار شدیدی را برانگیخت ولی هیچ اقدامی در مورد آن صورت نگرفت. اما ناظری که این صحنه را فیلمبرداری کرده بود از سوی لیدزیا یارموشینا، رییس کمیسیون مرکزی انتخابات مورد انتقاد قرار گرفت.
کنترل کمیسیون مرکزی انتخابات
لیدزیا یارموشینا به مدت ۲۳ سال ریاست کمیسیون مرکزی انتخابات را برعهده داشته است. او در تمامی انتخاباتی که الکساندر لوکاشنکو پس از به قدرت رسيدن در سال ۱۹۹۴ در آنها به پیروزی رسیده (سالهای ۲۰۰۱، ۲۰۰۶، ۲۰۱۰، ۲۰۱۵) مدیر روند انتخابات بوده است.
در سال ۱۹۹۶ ویکتار هنچر رییس وقت کمیسیون مرکزی انتخابات که حاضر نشد نتایج همه پرسی مربوط به تمديد دوره زمامداری آقای لوکاشنکو را تایید کند از این مقام برکنار شد و لیدزیا یارموشینا به این ریاست کمیسیون مرکزی انتخابات منصوب شد.
ویکتور هنچر یکی از ۳۰ نفر مخالفان و منتقدان آقای لوکاشنکو بود که در سال ۱۹۹۹ ناپدید شدند. وزارت خارجه آمریکا در سال ۲۰۰۱ اعلام کرد شواهدی به دست آورده که ثابت می‌کند الکساندر لوکاشنکو و افراد نزدیک به او در ناپدید شدن این افراد دخالت داشته‌اند.
لیدزیا یارموشینا در واکنش به خبر ريختن برگه‌های رای تقلبی در صندوق رای در انتخابات پارلمانی ۲۰۱۹ گفت صلاحيت ناظری که اين ويدئو را ضبط کرده بايد لغو شود. او افزود: «مهم نيست که ناظران انتخاباتی چه می‌گويند. مهمترين چيز صندوق رای است. حقيقت را شمارش آرا تعيين می‌کند.»
در انتخابات پارلمانی ۲۰۱۹ هيچ يک از نامزدان مخالف حکومت رای نياوردند. صلاحيت دو نامزد مخالف که از اعضای پارلمان بودند رد شد. لیدزیا یارموشینا به عنوان رییس کمیسیون مرکزی انتخابات در مورد صلاحیت نامزدان تصمیم‌گیری می کند. در انتخابات ریاست جمهوری امسال نیز صلاحيت تمامی نامزدهایی که برای الکساندر لوکاشنکو رقیب جدی تلقی می‌شدند از جمله والر تساپکالا، سفير سابق در واشنگتن، سيارهی تسيخانوسکی، وبلاگ نويس و ميکاليا استاتکويچ از چهره‌های مبارز مخالف حکومت رد شد. هواداران آنها می‌گويند اين نامزدها به دلايل واهی رد صلاحيت شده‌اند.
با ناظر و بدون ناظر
سازمان امنیت و همکاری اروپا در ماه ژوئیه اعلام کرد که به دلیل تاخیر در زمان دعوت از این نهاد برای نظارت بر انتخابات ریاست جمهوری بلاروس ناظری نخواهد فرستاد. این اولین بار از سال ۲۰۰۱ است که این نهاد به بلاروس ناظر انتخاباتی نمی فرستد.
ناظران بین المللی می‌گویند برای انجام وظیفه خود در انتخابات قبلی بلاروس با موانع متعددی روبرو شده‌اند.
کاتيا گولد يک کارشناس سياسی که در ماموريت‌های قبلی ناظران سازمان امنيت و همکاری اروپا در بلاروس شرکت داشته به يورونيوز گفت، نظارت دقيق بر حوزه‌های رای گيری به خصوص هنگام شمارش آرا غير ممکن بود.
او افزود:«آنچه که روی می‌دهد حتی در حوزه‌های رای گيری را نمی توان به خوبی ديد، بايد پنج متر از ميز شمارش آرا فاصله داشته باشيم. نمی‌توان برگه‌های رای را ديد چون يک گروهی دور ميز حلقه زده‌اند و آرا را مخفيانه می‌شمارند.
امسال نیز ناظران کشورهای مستقل مشترک المنافع (متشکل از جمهوری‌های سابق اتحاد شوروی) به بلاروس رفته‌اند. ولی ناظران این نهاد در هیچ یک از انتخابات قبلی بلاروس ایراد و مشکلی پیدا نکرده‌اند.
علاوه بر این قرار است بیش از ۴۸ هزار ناظر بلاروسی نیز بر رای گیری امسال نظارت کنند ولی اکثر آنها از کارمندان نهادهای دولتی و یا وابسته به دولت هستند.
به چند ده نفر ناظر مستقل از جمله ۴۷ عضو بلاروس کمیته هلسینکی نیز اجازه داده شده بر روند رای گیری نظارت کنند. ولی به گفته یک نهاد حقوق بشری از زمان شروع رای گیری تاکنون ۱۱ نفر بازداشت شده‌اند.
رسانه‌ها
رسانه‌های دولتی بلاروس که پیام‌ها و تبلیغات رهبری کشور را بدون هیچ انتقادی پخش می‌کنند٬ در کنترل الکساندر لوکاشنکو هستند. در طول بحران کرونا آقای لوکاشنکو در سخنرانی‌های تلویزیون خود همواره خطر ویروس را تحت عنوان «روان پریشی و جنون جمعی» بی‌اهمیت جلوه داده و تقاضای سازمان بهداشت جهانی و سایر نهادهای بین المللی برای اجرای تدابیر بهداشتی را رد کرده است.
یکی از روزنامه نگاران سابق تلویزیون دولتی بلاروس می گوید:«نظام اتحاد شوروی در تلویزیون بلاروس ادامه دارد.»
هراس
الکساندر لوکاشنکو ادعا کرده که در انتخابات فعلی هم روسيه و هم قدرت‌های غربی قصد دخالت در انتخابات و بی‌ثبات کردن بلاروس را دارند. او در سخنرانی روز ۴ اوت ادعا کرد که نيروهای خارجی قصد دارند در اين کشور «انقلاب رنگين» راه بياندازند.
او نشان داده که برای تدوام حکومتش حاضر است از نيروهای مسلح استفاده کند. او روز ۲۳ ژوئن به نيروهای مسلح دستور داد برای سرکوب ناآرامی‌های مردمی و «حفاظت از نظام» در برابر تهديدهای چندگانه آماده باشند.
در گذشته او برای سرکوب هر گونه ناآرامی نيروهای مسلح را به کار گرفته است. سرکوب اعتراضات پس از انتخابات رياست جمهوری سال ۲۰۱۰ که به «يکشنبه سياه» معروف شد بسيار خشونت آميز بود و بيش از ۶۰۰ نفر از جمله ۷ نامزد انتخاباتی دستگير شدند.
از ديروز تا امروز
اين روش‌ها در گذشته موثر بوده‌اند ولی تحولات اخير در بلاروس نشان می‌دهد که تکيه به روش‌های مشابه ممکن است ديگر چندان کارساز نباشد.
رسانه‌های دولتی تا حد زيادی تاثير خود را از دست داده و بسياری از مردم از رسانه‌های مستقل و يا شبکه‌های اجتماعی استفاده می کنند.
جمعيت زيادی که در اجتماعات تبليغاتی نامزدهای مخالف شرکت کرده اند نشان می‌دهد که اين انتخابات و نتايج آن مثل موارد گذشته قابل پيش بينی نخواهد بود.
سوتلانا الکسيويچ، نويسنده اهل بلاروس و برنده جايزه نوبل به راديو اروپای آزاد راديو آزادی گفت لوکاشنکو با ملتی روبرو است که تغيير کرده و خواستار انتخابات آزاد و يک حکومت پاسخگو است.
او افزود:«نسل جديدی رشد کرده و ميانسال‌ها نيز آگاهی خود را بازيافته اند. ۲۶ سال پيش وقتی که لوکاشنکو به قدرت رسيد چنين ملتی وجود نداشت.»
