یک هفته پس از حمله شیمیایی در شهر دوما سوریه و انعکاس گسترده آن در رسانه‌های جهانی، آمریکا و بریتانیا و فرانسه در یک عملیات همزمان و مشترک در سحرگاه شنبه ۲۵ فروردین، سه نقطه را در سوریه هدف قرار دادند.
به گفته مقام‌های پنتاگون، وزارت دفاع آمریکا، یک مرکز تحقیقات علمی در دمشق و دو دپوی تسلیحات شیمیایی و مواد سازنده آنها در حمص مورد حمله قرارگرفت.
اجرای عملیات و سلاح‌ها
اطلاعات دقیقی در مورد سلاح‌های به کار گرفته شده در این عملیات در دست نیست اما در روزهای قبل از حمله، گزارش‌ها حاکی از آن بود که آمریکا ناوشکن موشک‌انداز «کوک» را به شرق دریای مدتیرانه گسیل کرده بود. یک ناو فرانسه نیز در این آب‌ها حضور داشت و علاوه بر این، شماری از زیردریایی‌های بریتانیا و آمریکا و احتمالاً فرانسه هم در آب‌های همین بخشِ مدیترانه در آماده‌باش بودند.
جدا از یکان‌های سطحی و زیرسطحی، پایگاه هوایی «اکروتیری» بریتانیا در قبرس نیز آماده برای پیوستن به عملیات بود. احتمال استفاده از بمب‌افکن‌های فرانسوی مستقر در اردن نیز وجود داشت.
اینکه چه شماری از این یکان‌های دریایی و هوایی درعملیات علیه سوریه شرکت داشتند، معلوم نیست ولی به گزارش رسانه‌های غربی در این عملیات که حدود ۱۵ دقیقه طول کشید، بیش از یکصد موشک به سوی سه هدف یاد شده شلیک شد.
به احتمال قوی بیشتر موشک‌های شلیک شده، از نوع تاماهوک بودند که شماری از یکان‌های سطحی و زیرسطحی آمریکا و بریتانیا به آن مجهزند. این موشک کروز دوربرد که علیه هدف‌های زمینی مورد استفاده قرار می‌گیرد، گونه‌های مختلفی دارد ولی برد تقریبی آن، بنا به نوع آن، بین ۱۳۰۰ تا ۲۵۰۰ کیلومتر است.
آنگونه که رسانه‌های بریتانیا گزارش کرده‌اند، چهار فروند جنگنده چند منظوره «تورنادو» مستقر در پایگاه «اکروتیری» قبرس نیز در این عملیات شرکت کردند که مجهز به موشک‌های «استورم شادو» بودند. این موشک (محصول مشترک بریتانیا، فرانسه و ایتالیا) که در فرانسه «اسکالپ ئی جی» نام دارد، یک موشک کروز هواپایه است که برد آن از ۵۶۰ کیلومتر تجاوز می‌کند. از این رو جنگنده‌های مذکور بی‌آنکه وارد حریم هوایی سوریه شوند و یا در معرض خطر سامانه‌های پدافنند هوایی اس-۳۰۰ یا اس-۴۰۰ روسیه در سوریه قرار گیرند، توانسته‌اند مأموریت‌های محوله را انجام دهند.
بازرسان «سازمان منع سلاح‌های شیمیایی»
همانگونه که پیشتر اشاره شد، این عملیات در ساعات اولیه شنبه ۲۵ فروردن انجام گرفت، روزی که قرار بود بازرسان «سازمان منع سلاح‌های شیمیایی» به شهر دوما وارد شوند و پس از بررسی حمله و معاینات مصدومان، نتایج کار خود را به این سازمان ارائه دهند.
این سازمان یک نهاد بین دولتی است که با لازم‌الاجرا شدن کنوانسیون بین‌المللی منع جنگ‌افزارهای شیمیایی تشکیل شد و مقر آن در لاهه است. این سازمان وابسته به سازمان ملل نیست ولی همکاری تنگاتنگی با آن دارد.
بررسی‌های این سازمان صرفاً تعیین نوع سلاح و یا سلاح‌های شیمیایی به کار گرفته شده است و به عامل حمله و معرفی آن نمی‌پردازد.
انتساب حمله به ارتش سوریه
اینکه آمریکا و هم‌پیمانانش پیش از ارائه گزارش «سازمان منع سلاح‌های شیمیایی» دست به حمله زدند، پرسش‌هایی را مطرح کرده است. حامیان بشار اسد یعنی روسیه و جمهوری اسلامی، حمله شیمیایی از سوی ارتش اسد را رد کرده‌اند و روسیه به طور ضمنی اجرای این حمله را از ناحیه عوامل بریتانیا می‌داند.
در برابر رهبران آمریکا و بریتانیا و فرانسه، ارتش سوریه را مسئول حمله دوما می‌دانند. در این ارتباط ترزا می، نخست‌وزیر بریتانیا، روز شنبه در یک کنفرانس خبری گفت که تحلیل اطلاعات به دست آمده در مورد حمله شمیایی دوما، ثابت می‌کند که نظامیان اسد در این کار دست داشته‌اند و حمله بامداد شنبه به تأسیسات سلاح‌های شیمیایی سوریه اقدامی «درست و قانونی» بود.
دونالد ترامپ هم در اظهاراتی مشابه، بشار اسد را مسئول حمله شیمیایی دوما معرفی کرد، و از روسیه و جمهوری اسلامی خواست که از حمایت اسد دست بردارند.
برخی از مسئولان آمریکایی گفته‌اند که نمونه‌های تهیه شده از خون وادار قربانیان حمله شیمیایی دوما، علاوه بر گاز کلر حاوی ماده دیگری است که سیستم عصبی مصدوم را فلج می‌کند، ولی نوع این ماده هنوز مشخص نشده است.
هدف‌ها و تأثیر عملیات اجرا شده
همانگونه که انتظار می‌رفت، حملات آمریکا، بریتانیا و فرانسه مانند حملات آمریکا به پایگاه هوایی شعیرات سوریه متعاقب حمله شیمیایی خان‌شیخون، یک حمله نمادین و کوتاه بود.
مقام‌های آمریکایی تکرار حملات مشابه را منوط به رفتار اسد و استفاده مجدد او از سلاح‌های شیمیایی دانسته‌اند. ترزا می، در کنفرانس خبری خود تأکید کرد که حملات انجام شده صرفاً واکنشی به حملات شیمیایی اسد بود و نه برای وارد شدن در جنگ داخلی سوریه و یا تغییر رژیم در این کشور.
نخست‌وزیر بریتانیا از چند پرسش مبنی بر اینکه در صورت تکرار حمله شیمیایی از سوی ارتش سوریه، شرکت بریتانیا در حملات آتی علیه اسد خودکار و قطعی خواهد بود، طفره رفت.
در واقع اجرای حملات گاه به گاه و فاقد تداوم و بدون به کارگیری یکان‌های زمینی و در کل نداشتن استراتژی منسجم، مؤثر نخواهد افتاد و نمی‌تواند واقعیات میدانی را در سوریه تغییر دهد، چه رسد به موازنه قوا در جنگ داخلی سوریه.
آمریکا و هم‌پیمانانش در اجرای عملیات و انتخاب هدف‌ها، آگاهانه از محل تجمع نیروهای روسیه در سوریه احتراز کردند و از این رو پیش‌بینی نمی‌شود که روسیه بر خلاف هشدارهای پیشین خود واکنشی در قبال این حملات انجام دهد.
از آنجا که سیاست دولت دونالد ترامپ در قبال سوریه به حضور دو هزار مشاور نظامی در غرب این کشور محدود شده و او قصد دارد که در زمان مناسب نیروهای خود را از شرق سوریه خارج کند، انتظار تغییر در موازنه قوا در سوریه محتمل نیست.
از این رو روسیه و جمهوری اسلامی، به میدان‌داری خود در سوریه ادامه خواهند داد و چون فعالیت‌های دیپلماسی برای پایان دادن به جنگ داخلی سوریه نتایجی به بار نیاورده، درب جنگ داخلی سوریه برای مدت‌های نامعلوم بر روی همین پاشنه خواهد چرخید.
