سفر روز جمعه جواد ظریف به مونیخ، به منظور شرکت در کنفرانس سالانه امنیتی آلمان، بر خلاف گذشته، با بدرقه سرد و نگاه انتقادی مخالفان دولت روحانی در داخل همراه شد و در خارج نیز، به دلیل اتخاذ مواضع انتقادپذیر حکومت طی دو سال گذشته، از آن استقبال چندان به عمل نیامد.
در اوج مذاکرات اتمی ایران با کشورهای عضو گروه موسوم به ۵+۱، و پس از امضای توافق اتمی ۱۵ ژوئیه سال ۲۰۱۵، حضور وزیر خارجه جمهوری اسلامی در مجامع جهانی، شانه به شانه با وزیران خارجه قدرت‌های بزرگ، مورد استقبال گسترده رسانه‌های جهانی قرار می‌گرفت.
با وجود اعلام پشتیبانی اتحادیه اروپا از توافق اتمی با تهران (برجام)، تشدید فعالیت‌های موشکی ایران، همزمان با افزایش چشم‌گیر حضور نظامی در منطقه طی دو سال پس از حصول توافق اتمی، انتقادات تند قدرت‌های اروپایی، کشورهای منطقه و دولت آمریکا از تهران را به دنبال آورد.
جواد ظریف در حالی راهی شرکت در کنفرانس امنیتی مونیخ شد، که روز پیش از آن کنفرانس ورشو با هدف به نمایش گذاشتن تهدیدهای امنیتی که از سوی جمهوری اسلامی متوجه صلح جهانی و امنیت کشورهای منطقه است، پایان گرفت و جمع بزرگی از شرکت‌کنندگان این کنفرانس، از ورشو مستقیماً راهی مونیخ شدند.
جبهه مغشوش داخلی
یکی از پیش‌شرط‌های اصلی موفقیت دیپلماسی هر کشور، برخورداری آن از حمایت داخلی و همینطور جلب پشتیبانی کشورهای دوست در انجام مأموریت طراحی شده است؛ چنانکه دولت روحانی در به نتیجه رساندن مذاکرات اتمی با آمریکا آن را تجربه کرد.
در وضعیت کنونی، به دلیل حاکم شدن وضعیت اضطراری در کشور، ادامه شرایط دشوار اقتصادی، سقوط آزاد ارزش پول ملی، تشدید بیکاری، توسعه فقر، مشکلات فزاینده معیشتی، جبهه داخلی دچار تشتت و چند گانگی است.
تجدید تحریم‌های آمریکا و عدم اقدام مؤثر اروپا در راه‌اندازی کانال بانکی مستقل و تأمین تسهیلات برای ادامه تجارت ایران با طرف‌های اروپایی، مخالفان داخلی توافق اتمی و منتقدان ادامه تکیه دولت بر ضرورت مذاکرات با اروپا را در وضعیت تهاجمی تازه‌ای قرار داد.
منتقدان دولت بخصوص در آستانه سفر ظریف به آلمان، راهکار مالی تازه اروپا موسوم به اینستکس را که در صورت راه‌اندازی، خدمات آن مشروط، و کارکرد آن محدود به مبادلات مواد غذایی، دارویی و کمک‌ها و خدمات انسانی خواهد بود، مورد حمله تندی قرار داده‌اند، چنانکه خبرگزاری مهر روز جمعه در نوشته‌ای مفصل به نقاط ضعف آن پرداخت.
در روزی که ظریف به امید تبلیغ مواضع نظام و یا جلب پیشتیبانی بیشتر اتحادیه اروپا از راه انجام مذاکرات دوجانبه در حاشیه کنفرانس راهی آلمان شد، محمدعلی جعفری فرمانده کل سپاه، در مراسمی در «جشنواره جهادگران» در تهران با استناد به بیانیه علی خامنه‌ای مبنی بر «ادامه راه انقلاب و مقاومت»، طرفداران «مذاکره» را «نفوذی‌ها در دولت» و «لیبرال‌های منفعل» معرفی کرد.
در شرایطی که جمهوری اسلامی از سوی دولتمردان آمریکا، و نمایندگان سیاسی کشورهای منطقه «حامی شماره یک تروریسم در جهان» معرفی می‌شود، تلاش ظریف در کنفرانس امنیتی مونیخ برای معرفی کردن جمهوری اسلامی به عنوان «قربانی تروریسم» حتی یک روز بعد از «اقدام تروریستی خاش» که طی آن دست کم ۲۷ عضو سپاه جان باخته‌اند، راه چندان به جایی مطلوب نمی‌برد.
آقای ظریف در حالی راهی مونیخ شده که دولت او به دلیل قرار گرفتن در تنگنا، حتی زبان دیپلماسی را فراموش کرده و در معرفی کنفرانس جهانی دیگری (در ورشو) آن را «سیرک» می‌خواند.
هدف‌های کنفرانس امنیتی مونیخ
کنفرانس مونیخ که از سال ۱۹۶۳ پا گرفته، به گونه‌ای قابل مقایسه با مجمع سالانه «داووس» در عرصه‌های اقتصادی، بدون داشتن وابستگی مستقیم به دولت میزبان (آلمان)، مجالی فراهم می‌سازد که با استفاده از آن سیاستمداران و کارشناسان جهانی به موضوعات داغ امنیتی بپردازند و برای مقابله با مشکلات جاری و خطرها و تهدیدهای آینده راهکارهای سازنده‌ای را مطرح کنند.
کنفرانس امنیتی مونیخ که شعبه‌های محلی در مناطق دیگری از جهان، از جمله در قطر نیز دایر کرده و شعبه اخیر در ماه اکتبر سال جاری میزبان کنفرانس «امنیت سایبری» در دوحه خواهد بود، توسعه هدف تأمین صلح جهانی از راه گفت‌وگو را تبلیغ می‌کند.
به دلیل استقبال گسترده چهره‌های شناخته‌شده جهانی از آن، کنفرانس سالانه مونیخ محلی برای انجام دیدارهای غیررسمی دوجانبه و رفع مشکلات منطقه‌ای و جهانی است.
در کنفرانس سال جاری که از روز جمعه ۱۵ تا یکشنبه ۱۷ ماه فوریه ادامه خواهد داشت، علاوه بر آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، کشورهای دیگر مانند مصر، افغانستان، و اوکراین، در سطح رئیس دولت در آن شرکت دارند.
لاوروف وزیر خارجه روسیه نیز از جمله شرکت‌کنندگان در کنفرانس به شمار می‌رود و در هیئت نمایندگی آمریکا تقریباً تمام چهره‌های برجسته‌ای که در کنفرانس ۱۳ و ۱۴ فوریه در ورشو شرکت داشتند، از جمله مایک پنس معاون رئیس‌جمهور، پاتریک شاناهان سرپرست وزارت دفاع، و شخصیت‌های دیگری از کنگره آمریکا، مانند سناتور لیندسی گراهام حضور دارند و قابل پیش‌بینی است که به نوعی، در مونیخ، نکات مورد تأمل در کنفرانس ورشو، بخصوص در رابطه با تهدیدهای امنیتی جمهوری اسلامی دنبال شود.
یکی از موضوعات مورد علاقه لهستان که کنفرانس ورشو را میزبانی کرد، و بخصوص اوکراین، که در سطح رئیس‌جمهور در کنفرانس مونیخ شرکت دارد، خط لوله دوم گاز روسیه به اروپاست که آلمان از آن به شدت پشتیبانی می‌کند، در حالی که آمریکا به همان نسبت مخالف کشیدن خط لوله گاز روسیه است و کشورهای اوکراین و لهستان آن را تهدیدی علیه خود تلقی می‌کنند.
با توجه به وضعیت دولت روحانی و چندگانگی سیاسی در داخل، گرایش تدریجی اروپا به سیاست‌های آمریکا در زمینه اعمال تحریم‌های اتمی علیه ایران، تغییر لحن سیاسی تهران و استفاده از زبان دیپلماسی توهین‌آمیز در رابطه با کشورهای مخالف، به نظر می‌رسد، بر خلاف سال‌های گذشته، نقش ظریف در کنفرانس امنیتی سال جاری مونیخ را در بهترین شرایط می‌توان به کاربرد «چرخ پنجم» تشبیه کرد.
