روزنامه «هم‌میهن» روز یک‌شنبه پنجم شهریور در گزارشی اعلام کرد که در «اتفاقی بی‌سابقه» ۶۰ درصد مساحت ایران با شدت‌های مختلف درگیر ریزگردها شده است.
در پی هجوم ریزگردها به برخی مناطق شمال و شمال شرق ایران که از روز جمعه چهارم شهریور آغاز شده است، برخی مسئولان دولتی منبع آن را «صحرای ترکمنستان» اعلام کردند، اما برخی کارشناسان، با رد این موضوع، دلیل آن را خشک شدن تالاب‌های داخلی عنوان می‌کنند.
در روزهای گذشته رسانه‌های داخلی و کاربران شبکه‌های اجتماعی تصاویری از هجوم گردوغبار به بخش شرقی مازندران، گرگان و نواحی شمالی خراسان منتشر کردند. برخی شهورندان این پدیده را در این مناطق «بی‌سابقه» خوانده‌اند و شماری دیگر آن را شبیه به پدیدۀ گردوغبار در استان سیستان‌وبلوچستان توصیف کرده‌اند.
مدیر کل هواشناسی گلستان منبع ریزگردها را « صحرای ترکمنستان» اعلام کرد و گفت که شهرستان‌های بندرترکمن، بندرگز و گرگان و بخش‌هایی از نواحی شمالی دچار این پدیده شده‌اند.
علی‌محمد طهماسبی بیرگانی، مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست و دبیر ستاد ملی گردوغبار کشور، نیز روز یک‌شنبه در گفت‌وگو با روزنامۀ «هم‌میهن» منشأ ریزگردهای کنونی را ترکمنستان اعلام کرد و افزود که هم‌زمان تودۀ دیگری نیز با منشأ سمنان در این استان و استان‌های قم و جنوب تهران شکل گرفته و علاوه بر آن یک تودۀ دیگر از عراق نیز بخش‌هایی از جنوب غربی مانند دشت آزادگان، شوش و مقداری از استان ایلام را آلوده کرده است.
این وضعیت غیر از گردوغبار گسترده‌ای است که در هفته‌های گذشته استان سیستان‌وبلوچستان و بخش‌هایی از خراسان را در بر گرفته است.
با این حال بسیاری از کارشناسان و فعالان محیط زیست، دلیل اصلی پدیده‌های گردوغبار و ریزگرد در ایران را خشک شدن دریاچه‌ها و تالاب‌های داخلی و کشورهای همسایه می‌دانند که در سال‌های اخیر به یکی از بحران‌های محیط زیستی جدی در ایران تبدیل شده است.
محمد درویش، کنشگر محیط زیست، گفته است: «عوامل مختلفی باعث تشدید ریزگردها می‌شود، ازجمله تغییر مسیر طبیعی رودخانه‌ها که باعث می‌شود تا پایاب رودخانه‌ها که اغلب محیط‌های تالابی و دریاچه‌های کویری است تبدیل به منشأ گرد و خاک شود.»
علاوه بر خشک شدن دریاچه ارومیه و هشدار درباره تبدیل آن به یک «باتلاق بزرگ» تا اواخر شهریور امسال، محمد کهنسال، کنشگر محیط زیست، پیشتر هشدار داده بود که در صورت ادامه «سرریز فاضلاب‌های شهری» هم‌چنین «رسوبات ناشی از فرسایش خاک در پی جنگل‌تراشی‌های گسترده در سال‌های گذشته» تالاب انزلی تا پنج سال دیگر به حوضچه‌‌ای جداافتاده و کم‌عمق تبدیل خواهد شد.»
در همین حال علاوه بر گزارش‌هایی از وضعیت بحرانی در تالاب گاوخونی در اصفهان و هورالعظیم در خوزستان، تالاب‌های کوچک‌تر نیز حال خوشی ندارند؛ از جمله مدیر کل حفاظت محیط زیست کرمانشاه ۲۹ مرداد گفته بود که تالاب هشیلان در این استان تا چند روز دیگر کاملاً خشک خواهد شد.
در همین حال زنگ خطر کوچک شدن دریاچه خزر و تشدید این وضعیت با کاهش ورودی آب به آن در آینده نیز به‌صدا درآمده است.
موضوع خشک شدن دریاچه‌ها و تالاب‌های ایران در سال‌های اخیر به یکی از بحران‌های محیط زیستی جدی در ایران تبدیل شده است.
مقامات و مسئولان جمهوری اسلامی در واکنش به هشدارهای جدی درباره وضعیت فرسایش خاک و اثرات زیست‌محیطی خشکیدگی دریاچه‌ها و تالاب‌ها، منشأ آلودگی‌های گردوغبار را اغلب عوامل خارجی و کشورهای همسایه اعلام می‌کنند.
اما کارشناسان و کنشگران محیط زیست، بحران‌های موجود در کشور را ناشی از سوء مدیریت می‌دانند.
عباس محمدی، فعال محیط زیست، در این باره می‌گوید: «مشکلات محیط زیستی در کشور ما جدی‌تر از آن است که بخواهیم مسائل را صرفاً به خارج از مرزها نسبت دهیم و فرافکنی بکنیم.»
این کارشناس دلیل عمده پدیده گردوغبار و ریزگردها که چهار گوشه کشور را فراگرفته است، «حکمرانی بد» خوانده و در ادامه افزوده است: «چه در حوزۀ سیاست داخلی و چه در حوزۀ سیاست خارجی، خودمان را درگیر موضوعات و مسائلی کرده‌ایم که اولاً ملی نیستند، ثانیاً اساساً حل آن مسائل از توان و اراده ما خارج شده است.»
