ساعاتی پس از آنکه روسیه محدودیت‌های جدید هسته‌ای آمریکا علیه ایران را «ترفند غیرقانونی» خواند، مقامات ارشد اتحادیه اروپا نیز از این محدودیت‌ها و همچنین پایان معافیت‌های نفتی مشتریان جمهوری اسلامی«عمیقا» ابراز تاسف و نگرانی کردند.
به گزارش وبسایت رسمی اتحادیه اروپا، فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی این اتحادیه همراه با وزرای خارجه بریتانیا، فرانسه و آلمان، سه عضو اروپایی توافق هسته‌ای، روز شنبه ۱۴ اردیبهشت با انتشار بیانیه‌ای اعلام کردند لغو تحریم‌های هسته‌ای بخش اصلی برجام بوده که نه تنها تجارت دوجانبه با ایران را ممکن می‌ساخت، بلکه «بر زندگی مردم ایران نیز تاثیر به‌سزایی داشت».
مقامات اروپایی سپس از محدودیت‌های هسته‌ای اعمال شده توسط آمریکا علیه ایران و پایان معافیت‌های نفتی مشتریان جمهوری اسلامی «عمیقا اظهار تاسف» کردند.
این بیانیه برجام را «موضوعی کلیدی در ثبات و امنیت خاورمیانه» خوانده و تاکید کرده که اروپا «خود را ملزم می‌داند به این توافق پایبند باشد».
دولت آمریکا روز جمعه با تأکید بر ادامه سیاست «فشار حداکثری بر رژیم ایران» چند محدودیت جدید بر فعالیت‌های هسته‌ای آن وضع کرد و از بین پنج معافیت قبلی برای همکاری هسته‌ای با تهران، به دو معافیت خاتمه داد: مبادله اورانیوم غنی‌شده با اورانیوم طبیعی (کیک زرد) بین ایران و دیگر کشورها و همچنین انتقال آب سنگین مازاد نیروگاه اراک به خارج از کشور.
با این حال سرگئی ریابکوف معاون وزیر خارجه روسیه روز شنبه اعلام کرد «علی‌رغم تحریم‌های آمریکا به همکاری هسته‌ای با ایران ادامه می‌دهیم».
به نوشته برخی رسانه‌ها، از جمله خبرگزاری بلومبرگ، از بین دو معافیت لغوشده، مورد مربوط به مبادله اورانیوم غنی‌شده با کیک زرد چالش‌هایی جدی برای ایران پدید خواهد آورد.
مطابق برجام، میزان ذخیره اورانیوم غنی‌شده در ایران نباید از سقف ۳۰۰ کیلوگرم بیشتر شود. بنابراین، در صورتی که ایران نتواند مازاد این ذخیره را از کشور خارج کند با وضعیت دشواری روبه‌رو خواهد شد که ناچار است یا غنی‌سازی را متوقف کند یا تن به نقض برجام بدهد.
با این وجود علی لاریجانی، رئیس مجلس ایران، روز شنبه اعلام کرد که غنی‌سازی اورانیوم ادامه خواهد داشت.
در همین حال اتحادیه اروپا از روسیه، چین و دیگر کشورها خواست تمام تلاش خود را برای ادامه تجارت قانونی و همکاری‌ها در چهارچوب برجام به کار بندند.
در این بیانیه از ایران نیز خواسته شده به تعهدات هسته‌ای خود پایبند بماند.
مقامات اروپایی همچنین اعلام کردند که «مصمم» هستند ساز وکار مالی تجارت با ایران به نام «اینس‌تکس» را « راه‌اندازی» کنند و «کشورهای دخیل تعهد دارند تمام تلاش خود را برای افزایش هر چه بیشتر حمایت مالی از این کانال تجاری بکنند».
«اینس‌تکس»، کوتاه‌شده عبارتی انگلیسی به معنی «ابزار حمایت از مبادلات تجاری»، نهادی‌ست که آلمان، فرانسه و بریتانیا برای حفاظت مبادلات مالی و تجاری با ایران از آثار تحریم‌های آمریکا راه‌اندازی کرده‌اند.
گوردون ساندلند، نماینده آمریکا در اتحادیه اروپا، روز پنج‌شنبه ۲۲ فروردین گفته بود که این ساز و کار هیاهویی بیش نیست و تنها حکم «دلجویی اروپا از ایران» را دارد.
شماری از چهره‌های نزدیک به رهبر جمهوری اسلامی نیز این سازوکار را «آب‌نبات تلخ اروپایی‌ها» توصیف کرده‌اند.
