بعد از حدود ۴۰ سال تلاش، چینی‌ها موفق شدند اولین هواپیمای مسافربری خود را با نام کوماک اِی‌ارجی۲۱ (Comac ARJ21) تجاری کنند.
شرکت کوماک به بازار ایران به عنوان یکی از بازارهای اصلی صادراتی خود نگاه می‌کند و احتمالاً شرکت‌های درجه دو ایرانی نیز ممکن است به خرید این هواپیما روی بیاورند.
به دلیل بحران مالی در صنعت هوایی ایران، برخی از شرکت‌های درجه دو ایرانی توان نوسازی ناوگانشان را با هواپیماهای مدرن شرکت‌های بزرگ هواپیماسازی جهان ندارند و هم‌اکنون اقدام به خرید هواپیماهای دست دوم و بعضاً از رده خارج فوکر یا ام‌دی داگلاس می‌کنند.
شرکت فوکر و مک‌دانل داگلاس هم‌اکنون دیگر وجود خارجی ندارند. حالا امکان دارد قیمت بسیار پایین هواپیماهای شرکت کوماک که از نصف قیمت هواپیماهای غربی نیز کمتر است، شرکت‌های ایرانی را به خرید این هواپیماها تشویق کند.
جت مسافربری کوماک اِی‌ارجی۲۱ ساخت چین در سال ۲۰۰۸ اولین پرواز خود را انجام داد و حالا پس از هشت سال در ماه ژوئن ۲۰۱۶ رسماً وارد خدمت عملیاتی شد. این هواپیما توسط شرکت هواپیمایی چنگدو ایر به خدمت گرفته شده‌است. ای‌ارجی۲۱ نخستین تجربه چین در زمینه تولید جت‌های مسافربری منطقه‌ای است که در دو سری با ظرفیت‌های ۹۰ و ۱۰۵ نفره در مسیرهایی تا سه هزار و ۳۰۰ کیلومتر به کار گرفته می‌شود. در ساخت این جت مسافربری چینی از همکاری شرکت‌های غربی مانند جنرال الکتریک برای تأمین موتور بهره گرفته شده‌است. نخستین پرواز این هواپیما در نوامبر ۲۰۰۸ انجام شده و تاکنون بیش از ۳۰۰ سفارش ساخت عمدتاً از شرکت‌های چینی و کشورهایی مانند لائوس، میانمار و کنگو دریافت کرده‌است.
این هواپیما یک رقیب ارزان‌قیمت برای کوچک‌ترین سری هواپیما بوئینگ ۷۳۷ و امبرائر سری E است. رقیب ارزان قیمت این محصول چینی هواپیما سوخو سوپر جت ۱۰۰ ساخت روسیه‌است.
قیمت این هواپیمای چینی حدود ۳۰ میلیون دلار است در حالی که قیمت یک بوئینگ ۷۳۷ سری ۶۰۰ که هم کلاس این هواپیما است حدود ۶۰ میلیون دلار است.
طراحی و تولید هواپیمای مسافربری پیش‌تر هم در چین سابقه داشته‌است. چینی‌ها در سال ۱۹۸۰ نیز هواپیمای مسافربری وای-۱۰ که یک گرته‌برداری آشکار از بوئینگ ۷۰۷ بود را با «مهندسی معکوس» ساخته بودند. از آن هواپیما تنها دو فروند ساخته شد و پروژه آن پس از آزمایش‌های پرواز ضعیف، بدون سر و صدا کنار گذاشته شد.
چینی‌ها دلیل انجام چنین پروژه عظیمی را در آن زمان، یادگیری صنعت هواپیماسازی اعلام کرده بودند. پروژه وای-۱۰ شکست خورد و هیچ‌یک از آن دو فروند هواپیما نتوانست به پرواز در آید. اما تجربه آن پروژه بعدها در طراحی هواپیماهای کوماک به کمک چینی‌ها آمد.
شرکت کوماک هم اکنون بسیاری از مهندسان ماهر، قدیمی و بازنشسته شرکت بوئینگ و ایرباس را برای پروژه‌های جدیدش به استخدام درآورده‌است.
چینی‌ها در بخش هواپیماهای نظامی هم با کپی‌برداری از هواپیماهای سوخو ۲۷، ۳۰ و ۳۳ توانسته‌اند، هواپیماهای بومی خود را با نام‌های جِی ۱۱ و جِی ۱۵ طراحی و تولید کنند.
ای‌ارجی۲۱ اولین سری از هواپیماهای شرکت کوماک است که تجاری شده‌اند در سال ۲۰۱۵ نیز شرکت کوماک از اصلی‌ترین محصول صنایع هواپیماسازی چین با نام کوماک ۹۱۹ رونمایی کرد که قرار است در سال ۲۰۱۹ تجاری شود.
هواپیمای کوماک سی۹۱۹ چینی با مشارکت گسترده شرکت‌های آمریکایی و اروپایی طراحی و ساخته شده‌است.
کوماک سی۹۱۹، از دو نوع موتور استفاده می‌کند اولین موتور (گزینه اصلی برای خریداران) ساخت یک شرکت مشترک فرانسوی آمریکایی با نام سی‌اف‌ام (CFM) است. این شرکت که حاصل همکاری مشترک دو شرکت جنرال الکتریک آمریکا و شرکت سفران فرانسه است، موتور هواپیماهای ایرباس ۳۲۰ و بوئینگ ۷۳۷ در برخی مدل‌ها را تولید می‌کند.
موتور این شرکت که بر کوماک سی۹۱۹ قرار گرفته، مدل LEAP است؛ این موتور که مدرن‌ترین موتور هواپیماهای میان‌جثه در جهان محسوب می‌شود بر هواپیماهای بوئینگ ۷۳۷ مکس هم استفاده شده‌است. بوئینگ معتقد است این موتور ۱۰ درصد مصرف سوخت را کاهش می‌دهد.
البته کوماک از یک موتور چینی هم بهره می‌برد که توسط شرکت هواپیماسازی چین تولید می‌شود و CJ-1000A نام دارد.
طراحی هواپیمای کوماک سی۹۱۹ بسیار شبیه هواپیمای کانادایی بمباردیر سری C است. به همین دلیل برخی کارشناسان احتمال کپی‌برداری از این هواپیمای کانادایی برای هواپیمای چینی را رد نکرده‌اند. جالب‌ترین نکته هم استفاده قطعات یکسان از کارخانه‌ای یکسان در کوماک سی۹۱۹ است.
هواپیمای جدید کوماک سی۹۱۹ هم که حالا با کپی‌برداری از هوایپمای بمباردیر سری C و با استفاده از بسیاری از قطعات مشابه با این هواپیما و هواپیمای ایرباس ۳۲۰ و بوئینگ ۷۳۷ ساخته شده، می‌تواند رقیبی برای کارخانه‌های هواپیمای‌سازی مطرحی چون بوئینگ، ایرباس، بمباردیر و امبرائر باشد.
این هواپیما با گنجایش ۱۶۸ مسافر و برد پروازی بین ۴ تا ۵ هزار کیلومتر، می‌تواند تمام شرکت‌های هواپیماسازی جهان را به چالش بکشد به‌ویژهکه قیمت این هواپیما از تمام رقیبانش کمتر است.
خبرگزاری فارس در گزارشی از احتمال خرید هواپیما شرکت کوماک توسط خطوط هوایی ایران خبر داده‌است.
این خبرگزاری در گزارشی در مرداد ماه سال ۹۴ با تیتر نگرانی بوئینگ و ایرباس از رقبای جدید در چین و روسیه نوشته بود «در ۱۸ ماه گذشته انتخاب خریداران هواپیماهای کوچک‌جثه و متوسط تک‌راهرو در جهان تقریباً دو برابر شده‌است و ظهور رقبای جدید در کانادا، روسیه و چین شرایط را برای ایرباس و بوئینگ سخت‌تر و به همان نسبت دست ایران را برای خرید هواپیما بازتر کرده‌است.»
این خبرگزاری با نام بردن از هواپیمای کوماک چین و سوخوی روسیه، آورده بود «باید در نظر داشت که ادامه نگاه غالباً سنتی و غیرواقعی منفی به هواپیماهای روس و چینی نباید بیش از این صنعت هوایی کشور را به شرکت‌هایی وابسته کند که در زمان تحریم ارزشی برای جان میلیون‌ها ایرانی مسافر قائل نشده و از ارائه کوچک‌ترین قطعه به ایران خودداری کردند.»
با توجه به چنین تحلیل‌هایی احتمالاً می‌توان منتظر اعلام خبرهایی برای خرید این مدل هواپیما چینی بود.
البته تجربه تلخ سقوط هواپیماهای توپولوف در دهه ۷۰ و ۸۰ خورشیدی شاید سبب شود شرکت‌های ایرانی کمتر به خرید هواپیماهای روسی و چینی تمایل پیدا کنند.
