ایران، که راهپیمایی‌ها و مراسم ۳۶ سال گذشته نظام سیاسی حاکم بر آن با شعارهای دائمی «مرگ بر اسرائیل» همراه بوده‌است، همچنان وطن و زادگاه بزرگ‌ترین جامعه یهودیان خاورمیانه، پس از اسرائیل و ترکیه، به حساب می‌آید.
یهودیانی که در ایران مانده‌اند، می‌گویند قصد جلای وطن ندارند.
شبکه رادیویی سراسری ان‌پی‌آر آمریکا در گزارشی مشروح که این روزها منتشر کرده، یادآور می‌شود شمار یهودیان باقیمانده در ایران به ۹ هزار نفر کاهش یافته‌است – درحالی که در آخرین سال حکومت پادشاهی پهلوی ارزیابی می‌شد که ۱۰۰ تا ۱۲۵ هزار یهودی ایرانی در این سرزمین، زندگی آسوده و رو به رفاهی داشتند.
خبرنگار ان‌پی‌آر که به مناسبت سی و ششمین سالگرد روی کارآمدن جمهوری اسلامی به ایران دعوت شده بود و از جمله با یهودیان تهران و اصفهان در کنیسه‌های آنها دیدار کرده، نوشته‌است درک حضور یهودیان در این کشور برای کسانی که از بیرون به اوضاع ایران می‌نگرند، دشوار است.
اما خبرنگار ان‌پی‌آر می‌نویسد در جستجوی درک پیچیدگی‌های حضور ایرانیان یهودی در لوای جمهوری اسلامی ایران، ابتدا به آشپزخانه یک رستوران یهودیان تهران سر زد؛ رستورانی که ۳۵ سال است به کار خود ادامه می‌دهد.
در حالی که قصاب یهودی و آشپزها در آشپزخانه در حال تهیه کباب با ذبح شرعی یهودی هستند، «داوید شومر» پسر صاحب رستوران، در میان شگفتی خبرنگار ان‌پی‌آر به او می‌گوید شخصاً واقف است که رستوران‌های بسیار دیگری هستند که بهتر از این رستوران به حساب می‌آیند اما رستوران خانواده «شومر» هنوز هم مشتری‌های خود را دارد.
«داوید شومر» در پاسخ به این پرسش خبرنگار ان‌پی‌آر که «یهودی بودن در جمهوری اسلامی ایران چه معنایی دارد؟» با خنده می‌گوید: «همه چیز عالی است؛ اتومبیل دارم، کار دارم و هر چیزی که می‌خواهم اینجا برایم فراهم است».
در حالی که تابلویی نیز از آیت‌الله روح‌الله خمینی، بنیانگذار حکومت و سلف او، آیت الله علی خامنه‌ای، بر دیوار رستوران نصب شده، «داوید شومر» این ادعا را هم مطرح می‌کند که یهودیان شهروندانی با حقوق برابر در ایران هستند.
خبرنگار ان‌پی‌آر یادآور می‌شود که رژیم ایران نیز از حضور یهودیان در این کشور برای اثبات این مدعا که جامعه‌ای شکیبا دارد، بهره می‌برد.
اما این امر تازه نیست؛ یهودیان بیش از ۲۷۰۰ سال در ایران زندگی کرده‌اند و اصل وجود آنها در این سرزمین، بخشی از سرگذشت خاورمیانه است.
سیامک مره صدق، نماینده یهودیان که یکی از پنج نماینده اقلیت‌های مذهبی در مجلس است، بخشی از این سرگذشت را برای این خبرنگار آمریکایی روایت می‌کند.
مُره صِدق که خود پزشک جراح عمومی است، ضمن آنکه می‌گوید «ایران کشور تضادهای باورنکردنی است» خودش نیز پشت سر هم سیگار وینستون دود می‌کند و می‌افزاید در اینجا که بزرگ‌ترین مشکل سیاسی با اسرائیل را دارد، شما می‌توانید یکی از بزرگ‌ترین جوامع یهودی خاورمیانه را ببینید.
بیمارستان «سپیر» که دکتر مره صدق در جنوب تهران آن را اداره می‌کند سابقه نیکوکارانه ده‌ها ساله دارد، ولی به تازگی اکثر خدمه و بیمارانش نیز مسلمانان هستند. این بیمارستان مانند ایام زندگی دکتر «سپیر» هنوز محلی برای درمان رایگان پیروان همه ادیان است؛ جایی که خبرنگار ان‌پی‌آر با دکتر مره صدق ملاقات کرده‌است.
نماینده یهودیان در مجلس همراه با حسن روحانی به سفر اخیر او به نیویورک برده شد؛ اما احمدی‌نژاد نیز در سفرهای جنجالی‌اش به نیویورک او را همراه خود می‌برد.
مره صدق در این سفرها در مصاحبه‌هایی به انگلیسی روان، از جمله با فرید ذکریا در سی‌ان‌ان تاکید داشت که در نزاع اسرائیل علیه ایران بر سر برنامه اتمی ایران، این باور را می‌پذیرد که برنامه اتمی ایران مسالمت جویانه است و از بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، خواست «برای مردم منطقه تعیین تکلیف نکند.»
یهودیان از زمان رانده شدن از سرزمین باستانی خود به اسارت بابل برده شده و در عراق و ایران پراکنده شدند؛ نزدیک به سه هزار سال از شکل‌گیری نخستین جامعه یهودی در ایران سپری شده‌است.
در ایام کوروش کبیر، تنها انسانی که در تمامی تورات از او به عنوان «منجی» یاد شده‌است، او یهودیان را از اسارت بابل آزاد کرد و کاروانی را همراه با افراد مورد اعتماد خویش و گنجینه‌های مهمی که از بیت‌المقدس یهودی در سرزمین باستانی اسرائیل توسط مهاجمان به غنیمت گرفته شده بود، راهی بیت‌المقدس کرد تا آن را به معبد مقدس یهودیان برگردانند. شماری از یهودیان آزاد شده بابل همراه این کاروان به بیت‌المقدس رفتند اما بقیه در ایران زمین در لوای حکومت کوروش هخامنشی باقی ماندند.
نواده‌های یهودیان در پی فرمان آزادی کوروش در ایران مانده و نزدیک به سی سده دیگر هم در این سرزمین زندگی کردند و حتی در دوران حمله مغول در ایران ماندند تا اینکه در دهه هشتاد و نود میلادی قرن بیستم، با روی کارآمدن جمهوری اسلامی در ایران که اسرائیل‌ستیزی و شعارهای «مرگ بر اسرائیل» را سرلوحه خود قرارداد، مهاجرتی کم‌سابقه از یهودیان ایران به سوی دیگر نقاط جهان صورت گرفت.
تداوم زندگی کلیمیان در ایران به مدت نزدیک به سه هزار سال، تنها پس از آغاز حکومت جمهوری اسلامی متزلزل شد؛ اعدام حبیب القانیان یکی از نیکوکاران بزرگ یهودی و تاجری متمول به اتهام ارتباط با اسرائیل، بسیاری از یهودیان را ترساند.
اما دکتر مره صدق به خبرنگار ان‌پی‌آر، مانند ده‌ها خبرنگار دیگری که در این سال‌ها در ایران و خارج با او مصاحبه کرده‌اند، مرتب این توضیح را می‌دهد که «میان یهودیت و صهیونیسم باید تفاوت قائل شد».
«صهیونیسم» در عبری به معنی ملی‌گرایی قوم یهود است.
بسیاری از ایرانیان یهودی به ملی‌گرایی قوم خود اعتقاد دارند اما در ایران از بیان آن خودداری می‌کنند، و تاکید دارند اگر برای ایرانیان ملی‌گرایی ایرانی یک افتخار است، چرا یهودیان باید ملی‌گرایی خود را تکذیب کنند.
دکتر مره صدق به این امر که یهودیان با قابلیت‌های حرفه‌ای و علمی در ایران امروز هنوز می‌توانند به جامعه کمک کنند، افتخار می‌کند اما هنوز شغل‌های دولتی به آنها داده نمی‌شود؛ حقیقتی که مره صدق با حجب و حیای ایرانی از آن سخن می‌گوید و تنها بیان می‌کند که امیدوار است آن روز نیز برسد که یهودیان از مشاغل دولتی برخوردار شوند.
به تازگی نیز شیخ علی یونسی، مشاور حسن روحانی رسماً اعلام کرد دانش آموزان یهودی که در مدارس دیگر درس می‌خوانند، مجاز هستند که شنبه، روز مقدس هفته برای یهودیان، به مدرسه نروند.
خبرنگار ان‌پی‌آر در سفر به ایران و هنگام حضور در اصفهان، سری هم به کنیسه یهودیان شهر زده و زمانی به آنجا رسیده که نماز بامدادی در جریان بوده‌است.
به‌نوشته این خبرنگار آمریکایی، ایران با بسیاری از جذبه‌های تاریخی و مردم پرشورش، در دوره حسن روحانی در صدد جلب بیشتر گردشگر است؛ او بسیاری از مردم ایران را مشتاق بهبود رابطه با آمریکا دیده ولی می‌نویسد آنها نسبت به تحقق این آرزو مردد هستند.
مردی نسبتاً سالمند در اصفهان به این خبرنگار نزدیک شده و به انگلیسی می‌گوید، ۲۰ سال در آمریکا زندگی کرده و شهروندی آمریکا را نیز دارد اما تصمیم گرفته‌است به ایران برگردد. او خود را دانیل آینه‌سازان معرفی می‌کند که قبلاً ساکن نیویورک بوده است؛ خانواده آینه‌سازان از یهودیان اصفهان هستند.
آقای دانیل که برای عزاداری مرگ مادرش به اصفهان برگشته، در آمریکا زنی برای همسری نیافته و حال در اصفهان در جستجوی یاری برای زندگی خود است اما به این نتیجه رسیده که جامعه یهودی اصفهان به‌شدت کوچک شده‌است.
خبرنگار ان‌پی‌آر در پایان مقاله خود این‌گونه نتیجه‌گیری می‌کند که در خاورمیانه‌ای که امروزه با خشونت‌های مذهبی و عدم مدارا با اقلیت‌های مذهبی روبه‌رو است، «یهودیان ایران دارند به طور روزانه در برابر این روند مقاومت می‌کنند.»
