در چند روز گذشته خبر اخراج ایرانیان مقیم امارات به یکی از تیترهای رسانه‌های داخلی ایران تبدیل شده، و وزارت امور خارجه ایران گفته است که این موضوع را در دستور کار نشست کمیسیون ایران و امارات قرار داده است.
در حالی که روند اخراج ایرانیان از امارات متحده عربی از چندماه گذشته آغاز شده و تاکنون مقام‌های اماراتی در این باره توضیح مشخصی ارائه نکرده‌اند، یکی از ایرانیانی که پس از ۲۵ سال اقامت در امارات به دلیل خودداری این کشور عربی از تمدید اقامتش دیگر قادر به اقامت در امارات نیست، شرایط خود را این طور شرح می‌دهد:
«هر دو سال می‌رفتیم تجدید می‌کردیم. خودم. خانواده‌ام. من اصلا بچه‌هایم آنجا بزرگ شده‌اند. حدود ۲۵ سال خانواده‌ام آنجا بودند. زندگی می‌کردیم برای خودمان. این دفعه که من آمده بودم ایران کار داشتم یک ماه دوماهی اینجا کارها را انجام می‌دادم، می‌خواستم برگردم متوجه شدم که من هم رفتم جزو این لیست و اگر بروم فرودگاه بایستی برگردم بیایم. مجبور شدم ماندم تا خانواده‌ام ویزایشان تمام شد و آنها هم کنسل شدند برگشتند ایران. بعد از ۲۵ سال.»
در حالی که آخرین آمارها از حضور چند صد هزار ایرانی در امیرنشین امارات و سرمایه‌گذاری چند صد میلیارد دلاری ایرانیان در این کشور حاشیه خلیج فارس حکایت دارد، عباس عراقچی سخنگوی وزارت امور خارجه ایران روز سه‌شنبه به نقل قول از دولت امارات گفت:
«دولت امارات اعلام کرده که در چارچوب تنظیم نسبت جمعیتی در آن کشور، تغییراتی را در قوانین مربوط به اقامت اتباع خارجی اعمال کردند و به همین دلیل بعضی از اتباع خارجی را خواهان خروج آنها شدند.»
هرچند حسین علیزاده دبپلمات پیشین معتقد است که اخراج ایرانیان از امارات نشانه افت جایگاه ایران در منطقه است:
«به نظر من جمهوری اسلامی، از جمله سخنگوی وزارت خارجه از این مسائل که امارات متحده در صدد کاهش مناسبات خودش با تهران است درک درستی ندارند. پس از تحریم‌های سنگینی که بر اقتصاد ایران وارد آمده و بنابر اتباع ایرانی که در آنجا هستند می‌توانند از طریق دور زدن تحریم‌ها مشکلاتی برای امارات به وجود بیاورند از همین رو ایران را در شمار کشورهای کم‌رتبه در جهان مثل بنگلادش قرار دادند و اتباع ایرانی را خارج می‌کنند. این نشانه این است که جایگاه قدرت منطقه‌ای ایران کاهش پیدا کرده متاسفانه و این رفتار نوعی رفتار توهین‌آمیز است.»
خبرگزاری مهر روز یک‌شنبه این هفته به نقل از یک منبع آگاه در سفارت ایران واقع در امارات ضمن اینکه شمار ایرانیان اخراج شده از امارات را از اسفند ۹۱ تاکنون حدود ۱۰۰ ایرانی ذکر کرده از تعیین نماینده‌ای از سوی سفارت ایران برای رسیدگی به وضعیت ایرانی‌ها خبر داده است. این در حالی است که به گفته یکی از ایرانیان اخراج شده از امارات، کنسولگری ایران کمکی به آنها نکرده است:
«کنسول خودمان گفتند که ما هیچ کاری نمی‌توانیم بکنیم. اینها هر کاری که دلشان بخواهد می‌توانند بکنند.»
به این ترتیب ایران در عرف دیپلماتیک چگونه می‌تواند از شهروندانش حمایت کند و آیا در واکنش به این اقدام امارات ابزار مقابله به مثلی در اختیار دارد؟
حسین علیزاده: «مهم‌ترین ابزار یک دولت در ارتباط با دولت دیگر حسن روابط بین دو کشور است. تا جایی که اگر بحرانی معمولا بین دو کشور پیش می‌آید گاهی اوقات با یک تلفن بین مقامات صاحب نفوذ هر دو کشور حل می‌شود. و اگر حسن روابط وجود نداشته باشد با هزاران تمهید و کمیسیون و کنفرانس و میانجی‌گری خارجی هم مسائل حل نمی‌شود. به نظر من دلیل افت جایگاه منطقه‌ای ایران این است که تهران هیچ ابزار تاثیرگذاری بر تصمیم امارات برای اخراج اتباع ایرانی نداد و خصوصا مسئله را من مرتبط می‌دانم به مسئله دوقطبی شدن منطقه خاورمیانه به دلیل بحران سوریه که ایران و حزب‌الله در یک طرف، کشورهای عربی در طرف دیگر قرار گرفته‌اند. تصمیم امارات برای اخراج ایرانی‌ها تمهیدی است برای جلوگیری از مشکلاتی که در آینده احیاناً اتباع ایرانی به حمایت از سیاست‌های تندروانه تهران علیه منابع امارات به کار خواهند برد و لذا الان تصمیم گرفتند که ایرانی‌ها را اخراج کنند تا ایران مشکلات بعدا برایشان دردسرساز نشود.»
با این حال خبرگزاری‌های داخلی از تلاش‌های مقام‌های ایران برای جلوگیری از اخراج شهروندان شان از امارات خبر داده‌اند. در همین رابطه علی‌اکبر صالحی وزیر امور خارجه ایران در تماسی تلفنی با همتای امارات خود ضمن اظهار نگرانی از اخراج ایرانیان از امارات خواستار تجدید نظر دولت امارات در این زمینه شده است.
در حالی که روند اخراج ایرانیان از امارات متحده عربی از چندماه گذشته آغاز شده و تاکنون مقام‌های اماراتی در این باره توضیح مشخصی ارائه نکرده‌اند، یکی از ایرانیانی که پس از ۲۵ سال اقامت در امارات به دلیل خودداری این کشور عربی از تمدید اقامتش دیگر قادر به اقامت در امارات نیست، شرایط خود را این طور شرح می‌دهد:
«هر دو سال می‌رفتیم تجدید می‌کردیم. خودم. خانواده‌ام. من اصلا بچه‌هایم آنجا بزرگ شده‌اند. حدود ۲۵ سال خانواده‌ام آنجا بودند. زندگی می‌کردیم برای خودمان. این دفعه که من آمده بودم ایران کار داشتم یک ماه دوماهی اینجا کارها را انجام می‌دادم، می‌خواستم برگردم متوجه شدم که من هم رفتم جزو این لیست و اگر بروم فرودگاه بایستی برگردم بیایم. مجبور شدم ماندم تا خانواده‌ام ویزایشان تمام شد و آنها هم کنسل شدند برگشتند ایران. بعد از ۲۵ سال.»
در حالی که آخرین آمارها از حضور چند صد هزار ایرانی در امیرنشین امارات و سرمایه‌گذاری چند صد میلیارد دلاری ایرانیان در این کشور حاشیه خلیج فارس حکایت دارد، عباس عراقچی سخنگوی وزارت امور خارجه ایران روز سه‌شنبه به نقل قول از دولت امارات گفت:
«دولت امارات اعلام کرده که در چارچوب تنظیم نسبت جمعیتی در آن کشور، تغییراتی را در قوانین مربوط به اقامت اتباع خارجی اعمال کردند و به همین دلیل بعضی از اتباع خارجی را خواهان خروج آنها شدند.»
هرچند حسین علیزاده دبپلمات پیشین معتقد است که اخراج ایرانیان از امارات نشانه افت جایگاه ایران در منطقه است:
«به نظر من جمهوری اسلامی، از جمله سخنگوی وزارت خارجه از این مسائل که امارات متحده در صدد کاهش مناسبات خودش با تهران است درک درستی ندارند. پس از تحریم‌های سنگینی که بر اقتصاد ایران وارد آمده و بنابر اتباع ایرانی که در آنجا هستند می‌توانند از طریق دور زدن تحریم‌ها مشکلاتی برای امارات به وجود بیاورند از همین رو ایران را در شمار کشورهای کم‌رتبه در جهان مثل بنگلادش قرار دادند و اتباع ایرانی را خارج می‌کنند. این نشانه این است که جایگاه قدرت منطقه‌ای ایران کاهش پیدا کرده متاسفانه و این رفتار نوعی رفتار توهین‌آمیز است.»
خبرگزاری مهر روز یک‌شنبه این هفته به نقل از یک منبع آگاه در سفارت ایران واقع در امارات ضمن اینکه شمار ایرانیان اخراج شده از امارات را از اسفند ۹۱ تاکنون حدود ۱۰۰ ایرانی ذکر کرده از تعیین نماینده‌ای از سوی سفارت ایران برای رسیدگی به وضعیت ایرانی‌ها خبر داده است. این در حالی است که به گفته یکی از ایرانیان اخراج شده از امارات، کنسولگری ایران کمکی به آنها نکرده است:
«کنسول خودمان گفتند که ما هیچ کاری نمی‌توانیم بکنیم. اینها هر کاری که دلشان بخواهد می‌توانند بکنند.»
به این ترتیب ایران در عرف دیپلماتیک چگونه می‌تواند از شهروندانش حمایت کند و آیا در واکنش به این اقدام امارات ابزار مقابله به مثلی در اختیار دارد؟
حسین علیزاده: «مهم‌ترین ابزار یک دولت در ارتباط با دولت دیگر حسن روابط بین دو کشور است. تا جایی که اگر بحرانی معمولا بین دو کشور پیش می‌آید گاهی اوقات با یک تلفن بین مقامات صاحب نفوذ هر دو کشور حل می‌شود. و اگر حسن روابط وجود نداشته باشد با هزاران تمهید و کمیسیون و کنفرانس و میانجی‌گری خارجی هم مسائل حل نمی‌شود. به نظر من دلیل افت جایگاه منطقه‌ای ایران این است که تهران هیچ ابزار تاثیرگذاری بر تصمیم امارات برای اخراج اتباع ایرانی نداد و خصوصا مسئله را من مرتبط می‌دانم به مسئله دوقطبی شدن منطقه خاورمیانه به دلیل بحران سوریه که ایران و حزب‌الله در یک طرف، کشورهای عربی در طرف دیگر قرار گرفته‌اند. تصمیم امارات برای اخراج ایرانی‌ها تمهیدی است برای جلوگیری از مشکلاتی که در آینده احیاناً اتباع ایرانی به حمایت از سیاست‌های تندروانه تهران علیه منابع امارات به کار خواهند برد و لذا الان تصمیم گرفتند که ایرانی‌ها را اخراج کنند تا ایران مشکلات بعدا برایشان دردسرساز نشود.»
با این حال خبرگزاری‌های داخلی از تلاش‌های مقام‌های ایران برای جلوگیری از اخراج شهروندان شان از امارات خبر داده‌اند. در همین رابطه علی‌اکبر صالحی وزیر امور خارجه ایران در تماسی تلفنی با همتای امارات خود ضمن اظهار نگرانی از اخراج ایرانیان از امارات خواستار تجدید نظر دولت امارات در این زمینه شده است.
