مذاکرات کارشناسی اخیر که به منظور یافتن راهکارهای اجرای توافق موقت اتمی در وین آغاز، و بعد از چهار روز بدون نتیجه رها شد، نشان داد که چانه‌زنی پیرامون اجزاء نامتناسب توافق و تلاش برای تنظیم یک سند رسمی و نهایی و قابل انتشار، به گونه‌ای که در آن رضایت ضمنی منتقدان نیز فراهم آید، می‌تواند در نهایت به ابطال اصل توافق و بازگشت دو طرف به خانه اول منجر شود؛ خطری که در صورت تحقق، توقف کامل صادرات نفت ایران را به دنبال خواهد داشت.
در واکنش به تعلیق مذاکرات کارشناسی و به بهانه اقدام آمریکا مبنی بر قرار دادن نام ۱۹ شرکت و فرد حقیقی و حقوقی در فهرست تحریم‌ها-اقدامی که بدون رابطه با مذاکرات کارشناسی وین و با اطلاع قبلی ایران صورت گرفته، منصور حقیقت‌پور، یکی از نمایندگان اصول‌گرای مخالف توافق موقت، در گفت‌وگو با فارس، خبرگزاری نزدیک به سپاه پاسداران، تهدید کرد که «بازگشت به شرایط پیش از توافق ژنو بیش از چند ساعت وقت نمی‌خواهد و به محض اعلام نظر، قطعاً شرایط برای بازگشت به شرایط پیش از توافق ژنو برای ما فراهم خواهد شد.»
پیش از گفت‌وگوی حقیقت‌پور با خبرگزاری فارس، علاءالدین بروجردی رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس و همچنین عراقچی یکی از مذاکره‌کنندگان ارشد اتمی تیم ظریف که در گذشته با مذاکره‌کنندگان هسته‌ای دولت احمدی‌نژاد نیز همکاری داشته، با توسل به همین بهانه، آمریکا را متهم به کارشکنی در راه اجرای توافق ژنو نمودند، حال آنکه دولت آمریکا حتی بیشتر از دولت روحانی مایل به نهایی کردن سند توافق موقت و قطعیت دادن به مرحله اجرایی آن است.
قدرت‌نمایی مخالفان
طی یک اقدام تحریک‌آمیز که قصد قدرت‌نمایی در آن کاملا مشهود است، پس از اعلام تعلیق مذاکرات کارشناسی اخیر در وین، ابوالقاسم جراره یکی از اصول‌گرایان شناخته شده مجلس از تهیه طرحی یاد کرد که طی آن مجلس میزان غنی‌سازی را به دولت تکلیف خواهد کرد.
در رابطه با این طرح، تهدید قبلی ایران به افزایش غنی‌سازی اورانیوم تا میزان ۶۵ درصد (ظاهراً به‌منظور تامین سوخت زیردریایی‌های اتمی جمهوری اسلامی!) که در زمان دولت احمدی‌نژاد نیز بارها مطرح شده بود، مجدد تکرار شد و در رسانه‌های دولتی و نیمه‌دولتی ایران بازتاب گسترده‌ای یافت.
افزایش غلظت اورانیوم تا میزان ۶۵ درصد که دست یافتن به آن از لحاظ فنی متفاوت با غنی‌سازی ۲۰ درصدی نیست، ایران را عملاً در شرایط تولید اورانیوم غنی‌سازی شده با غلظت نظامی قرار خواهد داد-خط قرمزی که علاوه بر همسایگان، جامعه جهانی را برای اقدامات متقابل علیه ایران به سرعت متحد خواهد ساخت.
در اقدام موازی و تحریک‌آمیز دیگری، سپاه به نمایش قدرت موشکی جمهوری اسلامی در رسانه‌های متمایل به راست پرداخت. علاوه بر اظهارات مستقیم جعفری در مورد قدرت موشکی سپاه و متهم ساختن ظریف که هدایت دیپلماسی اتمی بر عهده او واگذار شده، به «عدم اطلاع از ظرفیت نظامی تلافی‌جویانه ایران»، خبرگزاری مهر روز شنبه به انتشار مطلب مصور و مفصلی در معرفی گونه‌های موشکی در اختیار ایران پرداخت.
تحول سریع وضعیت
نمایندگان سیاسی جمهوری اسلامی طی دو هفته گذشته فرصت داشتند با سرعت دادن به مذاکرات فنی با آژانس به تلطیف فضای مذاکرات سیاسی و تسهیل مذاکرات کارشناسی کمک کنند. در عوض، ایران نه تنها به ادامه چانه‌زنی‌ها پرداخت، که ظاهراً به منظور تامین نظر منتقدان و تندروهای داخلی، در مذاکرات کارشناسی وین مواضع سخت‌تری اتخاذ کرد.
همزمانی شاید پیش‌بینی‌نشده قرار دادن نام ۱۹ فرد و مؤسسه حقیقی و حقوقی تازه در فهرست تحریم‌های گذشته آمریکا، که عملاً کوچکترین تاثیری در وضعیت موجود اقتصادی، نقل و انتقالات بانکی، و به‌ویژه اجرایی کردن توافق موقت نخواهد داشت، دست مخالفان تندروی داخلی را برای تاختن به «سازش با آمریکا» و «قابل اعتماد نبودن شیطان بزرگ» تقویت کرد.
بازتاب خارجی این گونه اقدامات تحریک‌آمیز، بی‌تردید به تقویت دست مخالفان آمریکایی توافق واشنگتن با «دولت عمل‌گرای» جمهوری اسلامی منجر خواهد شد؛ نمایندگان راست‌گرای سنا و مجلس نمایندگان آمریکا با استناد به این تحریکات افزایش فشار علیه ایران و تنگ‌تر کردن حلقه تحریم‌ها را تجویز خواهند کرد.
کشورهای منطقه نیز در اثبات دعاوی خود مبنی بر اینکه «تغییر دولت در ایران به معنی تغییر ماهیت حکومت نیست، و تحریم‌ها علیه ایران تا تسلیم نهایی تهران باید ادامه یابد» به تحریکات داخلی اصول‌گرایان مخالف دولت روحانی متوسل خواهند شد.
در صورت خارج شدن شیرازه امور از کنترل دستگاه دیپلماسی «دایره منحوس» با سرعت شکل گرفته و اقدامات یک سوی منازعه به تشدید اقدامات تلافی‌جویانه در سوی دیگر تبدیل خواهد شد.
گفت‌وگوهای هسته‌ای رها شده در وین اینک نیازمند ابتکار عمل در بالاترین سطح سیاسی است. در صورت از دست رفتن این فرصت، طی چند روز آینده جنگ رسانه‌ای و تبلیغاتی، مذاکرات دیپلماتیک را بیش از پیش تحت تأثیر قرار داده و می‌تواند آنرا از مسیر کنونی خارج سازد. از سر گرفتن دوباره مذاکرات، در صورت به نتیجه نرسیدن توافق موقت ۲۴ نوامبر در ژنو، بی‌شک نیازمند زمانی طولانی است در حالی که نفس‌های اقتصاد ایران در نتیجه اعمال تحریم‌ها به شماره افتاده‌است. در صورت شکست مذاکرات موقت ژنو، دولت روحانی به نحو چشمگیری ضعیف و آسیب‌پذیر خواهد شد.
در واکنش به تعلیق مذاکرات کارشناسی و به بهانه اقدام آمریکا مبنی بر قرار دادن نام ۱۹ شرکت و فرد حقیقی و حقوقی در فهرست تحریم‌ها-اقدامی که بدون رابطه با مذاکرات کارشناسی وین و با اطلاع قبلی ایران صورت گرفته، منصور حقیقت‌پور، یکی از نمایندگان اصول‌گرای مخالف توافق موقت، در گفت‌وگو با فارس، خبرگزاری نزدیک به سپاه پاسداران، تهدید کرد که «بازگشت به شرایط پیش از توافق ژنو بیش از چند ساعت وقت نمی‌خواهد و به محض اعلام نظر، قطعاً شرایط برای بازگشت به شرایط پیش از توافق ژنو برای ما فراهم خواهد شد.»
پیش از گفت‌وگوی حقیقت‌پور با خبرگزاری فارس، علاءالدین بروجردی رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس و همچنین عراقچی یکی از مذاکره‌کنندگان ارشد اتمی تیم ظریف که در گذشته با مذاکره‌کنندگان هسته‌ای دولت احمدی‌نژاد نیز همکاری داشته، با توسل به همین بهانه، آمریکا را متهم به کارشکنی در راه اجرای توافق ژنو نمودند، حال آنکه دولت آمریکا حتی بیشتر از دولت روحانی مایل به نهایی کردن سند توافق موقت و قطعیت دادن به مرحله اجرایی آن است.
قدرت‌نمایی مخالفان
طی یک اقدام تحریک‌آمیز که قصد قدرت‌نمایی در آن کاملا مشهود است، پس از اعلام تعلیق مذاکرات کارشناسی اخیر در وین، ابوالقاسم جراره یکی از اصول‌گرایان شناخته شده مجلس از تهیه طرحی یاد کرد که طی آن مجلس میزان غنی‌سازی را به دولت تکلیف خواهد کرد.
در رابطه با این طرح، تهدید قبلی ایران به افزایش غنی‌سازی اورانیوم تا میزان ۶۵ درصد (ظاهراً به‌منظور تامین سوخت زیردریایی‌های اتمی جمهوری اسلامی!) که در زمان دولت احمدی‌نژاد نیز بارها مطرح شده بود، مجدد تکرار شد و در رسانه‌های دولتی و نیمه‌دولتی ایران بازتاب گسترده‌ای یافت.
افزایش غلظت اورانیوم تا میزان ۶۵ درصد که دست یافتن به آن از لحاظ فنی متفاوت با غنی‌سازی ۲۰ درصدی نیست، ایران را عملاً در شرایط تولید اورانیوم غنی‌سازی شده با غلظت نظامی قرار خواهد داد-خط قرمزی که علاوه بر همسایگان، جامعه جهانی را برای اقدامات متقابل علیه ایران به سرعت متحد خواهد ساخت.
در اقدام موازی و تحریک‌آمیز دیگری، سپاه به نمایش قدرت موشکی جمهوری اسلامی در رسانه‌های متمایل به راست پرداخت. علاوه بر اظهارات مستقیم جعفری در مورد قدرت موشکی سپاه و متهم ساختن ظریف که هدایت دیپلماسی اتمی بر عهده او واگذار شده، به «عدم اطلاع از ظرفیت نظامی تلافی‌جویانه ایران»، خبرگزاری مهر روز شنبه به انتشار مطلب مصور و مفصلی در معرفی گونه‌های موشکی در اختیار ایران پرداخت.
تحول سریع وضعیت
نمایندگان سیاسی جمهوری اسلامی طی دو هفته گذشته فرصت داشتند با سرعت دادن به مذاکرات فنی با آژانس به تلطیف فضای مذاکرات سیاسی و تسهیل مذاکرات کارشناسی کمک کنند. در عوض، ایران نه تنها به ادامه چانه‌زنی‌ها پرداخت، که ظاهراً به منظور تامین نظر منتقدان و تندروهای داخلی، در مذاکرات کارشناسی وین مواضع سخت‌تری اتخاذ کرد.
همزمانی شاید پیش‌بینی‌نشده قرار دادن نام ۱۹ فرد و مؤسسه حقیقی و حقوقی تازه در فهرست تحریم‌های گذشته آمریکا، که عملاً کوچکترین تاثیری در وضعیت موجود اقتصادی، نقل و انتقالات بانکی، و به‌ویژه اجرایی کردن توافق موقت نخواهد داشت، دست مخالفان تندروی داخلی را برای تاختن به «سازش با آمریکا» و «قابل اعتماد نبودن شیطان بزرگ» تقویت کرد.
بازتاب خارجی این گونه اقدامات تحریک‌آمیز، بی‌تردید به تقویت دست مخالفان آمریکایی توافق واشنگتن با «دولت عمل‌گرای» جمهوری اسلامی منجر خواهد شد؛ نمایندگان راست‌گرای سنا و مجلس نمایندگان آمریکا با استناد به این تحریکات افزایش فشار علیه ایران و تنگ‌تر کردن حلقه تحریم‌ها را تجویز خواهند کرد.
کشورهای منطقه نیز در اثبات دعاوی خود مبنی بر اینکه «تغییر دولت در ایران به معنی تغییر ماهیت حکومت نیست، و تحریم‌ها علیه ایران تا تسلیم نهایی تهران باید ادامه یابد» به تحریکات داخلی اصول‌گرایان مخالف دولت روحانی متوسل خواهند شد.
در صورت خارج شدن شیرازه امور از کنترل دستگاه دیپلماسی «دایره منحوس» با سرعت شکل گرفته و اقدامات یک سوی منازعه به تشدید اقدامات تلافی‌جویانه در سوی دیگر تبدیل خواهد شد.
گفت‌وگوهای هسته‌ای رها شده در وین اینک نیازمند ابتکار عمل در بالاترین سطح سیاسی است. در صورت از دست رفتن این فرصت، طی چند روز آینده جنگ رسانه‌ای و تبلیغاتی، مذاکرات دیپلماتیک را بیش از پیش تحت تأثیر قرار داده و می‌تواند آنرا از مسیر کنونی خارج سازد. از سر گرفتن دوباره مذاکرات، در صورت به نتیجه نرسیدن توافق موقت ۲۴ نوامبر در ژنو، بی‌شک نیازمند زمانی طولانی است در حالی که نفس‌های اقتصاد ایران در نتیجه اعمال تحریم‌ها به شماره افتاده‌است. در صورت شکست مذاکرات موقت ژنو، دولت روحانی به نحو چشمگیری ضعیف و آسیب‌پذیر خواهد شد.
