ایران با چند پله سقوط در رنکینگ جهانی خودرو سازان، به رده بیستم تولیدکنندگان خودرو در جهان در سال ۲۰۱۵ رسید.
علت اصلی سقوط ایران کاهش تولید صنعت خودرو ایران در سال ۲۰۱۵ و رشد چند کشور نوظهور در عرصه تولید خودرواز جمله اندونزی و اسلواکی و رشد شدید صنعت خودرو ایتالیا است .
بر اساس گزارش انجمن جهانی خودرو سازان در سال ۲۰۱۵ چین با تولید ۲۴ میلیون و ۵۰۰ هزار خودرو در مقام اول ،آمریکا با تولید ۱۲ میلیون ۱۰۰ هزار خودرو در مقام دوم و ژاپن با تولید ۹ میلیون ۲۷۸ هزار خودرو در مقام سوم است .
در میان این سه کشور صنعت خودرو آمریکا با رشد ۶ درصدی ، چین با رشد سه درصدی و ژاپن با افت پنچ درصدی در تولید روبرو بوده‌اند.
بنظر می‌رسد طی چند سال اخیر و پس از بحران اقتصادی در آمریکا صنایع خودروسازی این کشور توانسته‌اند با اصلاح ساختار در دوران ریاست جمهوری باراک اوباما و با کمک‌های دولتی به عرصه رقابت جهانی بازگردند.
پس از این سه کشور به ترتیب آلمان با حدود شش میلیون ،کره با حدود چهارونیم میلیون، هند با ۴ میلیون ، مکزیک سه و نیم میلیون ،اسپانیا ۲ میلیون ۷۰۰ هزار دستگاه، برزیل دو میلیون ۴۰۰ هزار دستگاه و کانادا با تولید حدود دو میلیون ۳۰۰ هزار دستگاه در مقام‌های چهارم تا دهم قرار دارند .
در مقام ۱۱ تا ۲۰ هم به ترتیب فرانسه ، تایلند ،انگلیس ،روسیه ، ترکیه ،جمهوری چک ،ایتالیا ،اندونزی ،اسلواکی و ایران قرار دارند .
بالاترین رشد در میان این کشورها به ترتیب به ایتالیا با ۴۵درصد و اسپانیا با ۱۳ درصدباز می‌گردد که نشان از افزایش توان تولید و خروج از رکود اقتصادی این دو کشور بعد از چندین سال بحران مالی دارد .در مقابل بالاترین سقوط در تولید هم به روسیه با ۲۶ درصد و برزیل با ۲۲درصد باز می‌گردد .
ایران هم در میان کشورهای اصلی تولید کننده خودرو در جهان با کاهش تولید ۱۰درصدی روبرو بوده است .
شوک و رکود گسترده در بازار خودرو و پس از آن تحریم خرید خودروی صفر که در نهایت با وام‌های دولتی شکسته شد از جمله عوام کاهش تولید خودرو در سال گذشته ارزیابی می‌شوند.
رکورد در بازار خودرو دلیل اصلی کاهش تولید خودرو بوده است. این رکود تا جایی پیش رفت که در نامه چهار وزیر به رئیس جمهور هم به آن اشاره شده بود. در این نامه آمده بود بیش از ۱۰۰ هزار خودرو در شرکت‌های خودروسازی انبار شده است و صورت‌های مالی، زیان انباشت‌های معادل ۲۰۰ میلیارد تومان را برای صنعت خودرو نشان می‌دهد. البته با دادن وام کم‌بهره توسط دولت این بحران به صورت موقت فروکش کرد و انبار خودروسازان از خودرو خالی شد.
از خرداد۹۴ یعنی نیمه دوم سال ۲۰۱۵ به آرامی بازار خودرو به حالت رکود رفت. با این که بسیاری انتظار داشتند با شروع فصل تابستان تقاضا برای خرید خودرو افزایش یابد، بازار منتظر نتیجه مذاکرات هسته‌ای بود که این انتظار در تیرماه هم ادامه داشت.
با شروع مرداد و با توجه به توافق ایران با گروه ۱+۵ بسیاری امید داشتند مردم روی به خرید خودرو بیاورند، اما خبرها زیاد از توافق شرکت‌های خودروسازی ایرانی با شرکت‌های بزرگ غربی مانند بنز، پژو، رنو، فولکس واگن و فیات برای تولید خودروهای جدید شوک تازه‌ای به بازار داد.
برخی مشتریان دست نگه داشتند تا خودروهای جدید وارد بازار شوند. از طرفی حرکت اجتماعی در جهت تحریم خرید خودرو صفر در جامعه در اعتراض به کیفیت پایین و قیمت بالا خودرو های ایرانی شکل گرفت . این عوامل سبب شدکه طی دو ماه حدود ۸۰ هزار خودرو در انبار خودروسازان جمع شد. پس از این رویداد تولید خودرو که امید آن می‌رفت تا پایان سال ۹۴ به عددی در حدود یک و نیم میلیون دستگاه برسد به شدت کند شد.
با افزایش دامنه این رکود دولت دست به کار شد و محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، اعلام کرد، دولت حدود ۲۰۰ میلیارد تومان یارانه برای تولید در نظر گرفته که بخشی از آن به صنعت خودرو ارائه خواهد شد.
این کمک دولت در قالب یک وام ۲۵ میلیون تومانی مطرح شد، وامی که در نهایت سبب شکست تحریم خرید خودرو صفر ممنوع شد.
با اینکه این وام توانست بحران را در خودروسازان برای فروش خودروهایشان کاهش دهد، اما شوک رکود و تحریم به قدری زیاد بود که تولید خودرو در حالی که پیش‌بینی می‌شد نسبت به سال ۹۳ رشد داشته باشد دچار کاهش شد.
سعید لیلاز از کارشناسان نزدیک به صنعت خودرو ایران که مدتی هم مدیر فروش ایران خودرو دیزل بوده، در این باره گفته است: «اگر به آمارها سری بزنید درخواهید یافت که قدرت خرید مردم از سال ۱۳۹۰ به بعد شدیداً کاهش یافته و ترمیم آن حداقل تا سال ۱۳۹۸ به طول خواهد انجامید. طی سال‌های ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۲ چیزی بین ۴۰ تا ۵۰ درصد از قدرت خرید مردم کم شده است. در چنین شرایطی می‌بینید که حتی مردم قدرت خرید پراید را ندارند. البته منظورم از مردم دهک‌های متوسط به پایین جامعه هستند.»
به گفته آقای لیلاز «قشر متوسط نیز به تبع رکودی که در کشور به وقوع پیوسته ضعیف‌تر شده و آنها نیز سطح درآمدشان به جایی رسیده که حاضر نیستند برای خرید خودرو هزینه کنند.»
با وجود تجربه سال ۹۴ و ۲۰۱۵ صنعت خودرو ایران امیدوار است بتواند تولیدش را در سال ۲۰۱۶ به عدد یک و نیم میلیون دستگاه برساند .
اگر ایران بتواند به این هدف دست پیدا کند، می‌تواند به جمع ۱۵ تولید کننده اصلی خودرو در جهان بپیوندد.
صنعت خودرو ایران امید دارد با سرمایه گذاری تازه و قراردادهای جدید با شرکت‌های خارجی بتواند تولید خود را طی چند سال به حدود دو میلیون دستگاه برساند .
البته پیش‌بینی می‌شود بازار ایران سالی بیش از یک و نیم میلیون دستگاه ظرفیت نداشته باشد. برای همین صنعت خودرو ایران در قراردادهای جدید با شرکت‌های خارجی قید صادرات حداقل ۳۰درصدی را گنجانده است تا بتواند صادرات خودرو ایران را به حدود ۵۰۰هزار دستگاه در سال برساند .
