«ویترین» محلی است برای آشنایی با ایده‌ها و فعالیت‌هایی که توسط جامعه ایرانی، در سراسر جهان و در دنیای مجازی، اتفاق می‌افتد و شاید شما از آنها بی‌خبر باشید. از این هفته و هرچند وقت یک‌بار، قرار است یک وب‌سایت یا یک فعالیت مجازی در «ویترین» قرار گیرد، به شما معرفی شود و با گردانندگان و ایده‌پردازان آن و گفت‌وگویی صورت گیرد. شما هم می‌توانید برای قرار دادن وب‌سایت خود در «ویترین»، به آدرسvitrin@radiofarda.com ایمیل بزنید و با ما در ارتباط باشید.
| نام وب‌سایت: سینما-چشم | آدرس: http://www.cine-eye.org/ |
| زمینه کاری: سینما | شکل به‌روز رسانی: به تدریج |
| شناسنامه: مدیرمسئول و سردبیر: پرویز جاهد اعضای تحریریه: مهدی امیدواری- وازریک درساهاکیان- فرید اسماعیل‌پور- علی موسوی- مازیار عطاریه |
«سینما-چشم» قرار است سینما را از دریچه‌ای دیگر ببیند، تحلیل کند و به مخاطبش عرضه کند. فارغ از مباحث آکادمیک و تئوریک، در این وب‌سایت می‌توانید سینمای مستقل جهان را دنبال کنید، از جشنواره‌ها و اتفاقات آنها باخبر شوید، نقد و گفت‌وگو بخوانید و با کتب جدید سینمایی آشنا شوید. ضمنا بخش ویژه‌ای هم به سینمای مستند و تجربی اختصاص یافته است.
اما نام «سینما - چشم»، از اصطلاحی که به وسیله ژیگاورتوف سینماگر برجسته روس در سال ۱۹۲۳ ابداع شد، گرفته شده است: «… من سینما-چشم هستم، من یک چشم مکانیکی‌ام، دنیایی را به شما نشان می‌دهم که فقط خود می‌توانم آن را ببینم… رها از چهارچوب فضا و زمان، من خود را با هر یا تمامی نقاط عالم هماهنگ می‌کنم و در عین حال می‌توانم آنها را ضبط کنم. ماموریت من خلق تصور جدیدی از جهان است، از این رو می‌توانم به شیوه‌ای نو، دنیای ناشناخته را کشف کنم.»
گفت‌وگو با پرویز جاهد؛ مستقل و فارغ از قلمروی جغرافیایی محدود
برای آشنایی بیشتر با جزئیات و اهداف و برنامه‌های وب سایت «سینما - چشم» و هم‌چنین نشریه چاپی آن،با پرویز جاهد، مدیرمسئول و سردبیر این پایگاه سینمایی به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
«سینما – چشم» با چه هدفی راه‌اندازی شد و قرار است چه بخشی از سینما را معرفی و نقد کند؟
به عنوان کسی که کارش نوشتن و اندیشیدن دربارۀ سینماست در این چند سال که ناخواسته از ایران دورم و در لندن زندگی می کنم، متوجه خلایی در زمینه مطالعات تئوریک و جدی سینمایی و نقد فیلم به زبان فارسی در فضای خارج از ایران شدم. هدف از ایجاد نشریۀ «سینما-چشم» در واقع پر کردن این خلا تا حد ممکن و پاسخ‌گویی به یک ضرورت فرهنگی و نظری در زمینۀ سینما بود.
اما اینکه کدام بخش از سینما را معرفی می‌کنیم، باید بگویم که سینما-چشم نشریه‌ای است که با رویکرد زیبایی‌شناختی و تئوریک در زمینه سینما منتشر می‌شود اما رویکرد آن، آکادمیک محض نیست بلکه به مباحث جاری، رویدادها و تحولات سینمای مستقل و هنری جهان نیز علاقمند است و تا حد ممکن آنها را پوشش می دهد.
«سینما- چشم»، نشریه‌ای چالش‌گر است و بر این اساس آمادگی انتشار مطالب سینمایی جدی و چالش برانگیز را دارد. مطالبی که انتشار آنها شاید به دلیل محدودیت‌های ممیزی در نشریات سینمایی داخل کشور ممکن نباشد. از ابتدای ایجاد «سینما- چشم»، قصد ما بر این بود که بین فضای نقد و مطالعات سینمایی در داخل کشور و خارج از آن ارتباطی ایجاد کنیم. به همین منظور از همه منتقدان، نویسندگان و پژوهش‌گران سینمایی داخل و خارج از ایران، مدرسان دانشگاه‌ها و دانشجویان رشته‌های مطالعات فیلم و رسانه‌ای دعوت به همکاری کردیم و الان که بیش از دو سال از شروع کار نشریه ما می گذرد فکر می‌کنم تا حد زیادی در تحقق این خواست موفق بوده‌ایم.
ابتدا به نشریه کاغذی فکر کردید و سپس سایت را طراحی کردید؟ آیا وب سایت هویت مستقلی از نشریه دارد یا صرفا بازتاب دهنده مقالات چاپ شده در مجله است؟
ما از ابتدا قصد داشتیم مجله را به صورت آن‌لاین منتشر کنیم چون واقعا در عصری به سر می‌بریم که بسیاری از نشریات چاپی چه سینمایی و چه غیر سینمایی، تعطیل شده و یا به صورت آن‌لاین و یا ای‌بوک منتشر می‌شوند. اما از آن‌جا که طراحی و ایجاد وب‌سایت کار ساده‌ای نبود و ما نیز پولی برای این کار نداشتیم، تصمیم گرفتیم آن را به صورت چاپی منتشر کنیم و به شکل «آن دی مند» (On demand) یا به عبارتی درخواستی روی سایت آمازون توزیع کنیم. بعد از انتشار چند شماره متوجه شدیم که این نشریه در داخل ایران هم خواهان دارد و بسیاری از علاقه‌مندان آن روی صفحه فیس‌بوک نشریه به ما پیام می دادند که چگونه می‌توانند این نشریه را بخوانند و از ما می‌خواستند که راهی برای توزیع آن در ایران پیدا کنیم؛ اما برای ما و شرکت «اچ اند اس میدیا»، ناشر این مجله در لندن، این امکان وجود نداشت که نشریه را در ایران توزیع کرده و به دست علاقه‌مندان آن برسانیم. در نتیجه ضرورت ایجاد وب سایت دوباره پیش آمد چرا که از طریق آن ما می‌توانستیم با مخاطبان وسیع‌تری در داخل ایران در تماس باشیم. این بود که وب سایت «سینما-چشم»، در سی‌ام فروردین 1393 آغاز به کار کرد و ما بعد از آن علاوه بر نشریه‌ای که به شکل فصل‌نامه، چاپ و منتشر می‌کنیم. وب سایت «سینما- چشم» با اینکه همان راه و اهداف نشریه را دنبال می‌کند اما قصد ما از راه‌اندازی آن تنها بازنشر مطالب نشریه به صورت آن‌لاین نیست بلکه هدف ما این است که آن را به سایت سینمایی فعالی برای همه علاقه‌مندان جدی و پی‌گیر سینما تبدیل کنیم. این وب سایت در حال حاضر تنها به زبان فارسی است اما قصد داریم به تدریج با دوزبانه کردن آن و داشتن بخش انگلیسی با مخاطبان غیر ایرانی نیز ارتباط برقرار کنیم.
نگاهی ویژه‌ای به سینمای تجربی و مستند دارید. مسئله‌ای که معمولا در بین نشریات و سایت‌های سینمایی،جایگاه چندانی ندارد...
کاملا درست است. سینمای آوانگارد، تجربی و مستند برای ما بسیار مهم است و در محدودۀ سینمایی قرار می‌گیرد که ما قصد معرفی و بررسی و تحلیل آن را داریم. سینمای مستند، یکی از مهم ترین شاخه‌های سینمایی است. همیشه و از آغاز پیدایش سینما چنین بوده و امروز اهمیت آن بیشتر فهمیده می‌شود و ما می‌بینیم که حتی جشنواره‌های مهم سینمایی مثل کن که روزگاری هیج فیلم مستندی را برای نمایش در بخش مسابقه یا بخش‌های اصلی جشنواره قبول نمی‌کردند، چند سالی است که فیلم‌های مستند را در بخش مسابقه می‌پذیرند. بنابراین مطالعات سینمای مستند و اکسپریمنتال و معرفی چهره های خلاق آن در جهان، بخشی از اهداف سینما-چشم است.
رویکردتان بیشتر به سمت سینمای جهان است تا ایران...دلیل خاصی دارد؟
رویکرد و هدف ما این است که در کنار معرفی سینماگران مستقل، مباحث جدی و نظری سینما را پوشش دهیم بنابراین سینما برای ما قلمرو جغرافیایی محدودی نیست و از آمریکا تا برزیل، اسپانیا، رومانی، یونان، چین، مصر، فلسطین، ویتنام و ایران را دربر می‌گیرد. البته در نشریۀ چاپی از آن‌جا که در هر شماره بر روی موضوع خاص یا سینماگر خاصی تمرکز می‌کنیم طبیعتاً امکان پرداختن به سینمای ایران را نداریم اما در وب سایت، این محدودیت وجود ندارد و ما علاوه بر نقد فیلم‌های مستقل و غیرتجاری ایرانی، به مسائل سینمای ایران و موقعیت سینماگران مستقل(مستقل نه صرفا به لحاظ مالی و سرمایه‌ای بلکه مستقل به معنای جدایی از جریان‌های غالب سینمای دولتی و سینمای بدنه و نیز از نظر اندیشه است) و چالش‌های پیش روی آنها و محدودیت‌های اجتماعی و سیاسی و ممیزی دولتی نیز می‌پردازیم.
نگاه‌تان به سینما در «سینما – چشم» تا چه اندازه تاریخی است(مربوط به دهه‌های گذشته) و تا چه اندازه نگاه روز دارید و به سینمای امروز می‌پردازید؟
در اینجا باز من ناچارم بین نشریه چاپی سینما-چشم و وب‌سایت آن تفکیک قائل شوم، چرا که مخاطبان این دو تا حد زیادی متفاوت‌اند. یعنی مخاطبان ما در نشریه، بیشتر گروهی خاص و عموماً کسانی هستند که به خاطر علاقه یا حرفۀ تخصصی‌شان، بیشتر به دنبال مباحث تئوریک و جدی سینمایی‌اند اما در وب سایت ما با مخاطبان وسیع تر و عام‌تری سر و کار داریم. از این منظر وقتی می‌گویم رویکرد ما در نشریه، رویکردی نظری و زیبایی شناختی است، موضوع کاملاً فراتاریخی می‌شود و دیروز و امروز ندارد. مباحث تئوریک سینما هرگز کهنه نمی‌شوند بلکه هر روز دریافت‌ها و خوانش‌های تازه‌ای از آنها ارائه می‌شود. هنوز بحث های آندره بازن و یا آیزنشتین در زمینه واقع گرایی، میزانسن و مونتاژ در سینما تازه‌اند و از نظر مطالعات سینمایی اهمیت دارند و هرگز به گذشته یا تاریخ تعلق ندارند. بر این اساس همان قدر که نظریات جدید سینمایی و رویکردهای تازه در نقد فیلم و مطالعات سینمایی از نظریات دلوز و ژیژک گرفته تا بوردول و رزنبام و کاول برای ما مهم اند، همان‌قدر نیز، تئوریسین ها و منتقدان قدیمی مثل آندره بازن، ژیگا ورتوف، آرنهایم، کریستین متز، اندرو ساریس و پیتر وولن برای ما اهمیت دارند.
در مورد سینماگران چطور؟
در مورد سینماگران نیز چنین است. یعنی برای مثال ما در شماره اول به سینماگری از نسل موج نوی فرانسه یعنی فرانسوا تروفو پرداختیم و در شماره سوم به سینماگر دیگری از نسل جدید سینماگران فرانسوی یعنی برونو دومن. همین‌طور در شماره‌های بعدی به بازخوانی سینمای جان کاساوتیس، سینماگر پیشرو و مستقل آمریکایی و پیرپائولو پازولینی، سینماگر برجستۀ ایتالیایی پرداختیم. در کنار این‌ها، شمارۀ ویژه‌ای هم با موضوع اروتیسم در سینما منتشر کردیم که به خاطر محدودیت‌ها و حساسیت‌هایی که پیرامون این موضوع در جامعۀ امروز ایران وجود دارد تا کنون در نشریات سینمایی فارسی مطرح نشده بود و کاملا بی‌سابقه بوده است. اما در وب‌سایت، ما در کنار بحث‌های جدی و تئوریک، نقد فیلم های مستقل و هنری روز، گزارش های خبری از فستیوال‌ها و رویدادهای مهم و معتبر سینمایی، گفت‌وگو با فیلم‌سازان و نیز اخبار سینمای مستقل ایران و جهان را نیز منتشر می‌کنیم که برای عامه مخاطبان هم جذاب است.
انتشار مجله کاغذی در خارج از ایران، تا چه اندازه اقتصادی است؟ امکان ادامه فعالیت به صورت چاپی میسر است؟
مشکلات نشر فارسی در خارج از کشور تقریبا بر همه آشکار است و کمتر ناشری را می‌توان سراغ کرد که از چاپ و توزیع کتاب یا نشریه فارسی در خارج از ایران و بازدهی مالی آن رضایت داشته باشد. دلایل آن هم کاملاً روشن است. اصولا فرهنگ کتاب‌خوانی و خریدن کتاب در میان ما ایرانیان چندان مرسوم نیست و متاسفانه این مسئله در مورد ایرانیان مهاجر بیشتر صدق می‌کند. من خودم زمان دانشجویی در یک کتاب‌فروشی ایرانی در لندن کار می کردم و از نزدیک شاهد این بی توجهی هموطنان ایرانی به کتاب بودم(فروش روزانه این کتاب‌فروشی به طور متوسط 100 پوند بود که خرج اجاره آن محل را هم نمی‌داد). بنابراین با داشتن چنین چشم‌اندازی، قبول انتشار این مجله برای ناشر سینما-چشم می توانست یک ریسک باشد هرچند با توجه به تکنولوژی و سیستم جدید نشر در غرب، یعنی «آن دی مند» بودن انتشار نشریه و توزیع آن از طریق آمازون، بسیاری از هزینه‌هایی که برای انتشار نشریه چاپی در ایران وجود دارد، در اینجا عملاً حذف می شود و انتشار آن هزینۀ مالی سنگینی برای ناشر ندارد. اما اینکه ما بتوانیم به انتشار این نشریه در شرایط فعلی ادامه دهیم یا نه، باید بگویم که بقای آن در گروی حمایت مالی علاقه‌مندان آن از طریق اشتراک نشریه و پیش خرید سالانۀ آن است. در شرایط امروز بسیاری از نشریات سینمایی جدی و مستقل انگلیسی زبان در غرب در معرض تعطیلی قرار دارند. در همین بریتانیا، چند سال قبل نشریه تئوریک بسیار خوبی منتشر می شد به نام «ورتیگو» (Vertigo) که بعد از چند شماره انتشار آن متوقف شد و همه اعضا و کادر تحریریۀ آن پراکنده شدند. این خطر ما را نیز تهدید می کند.
هزینه‌های سایت چگونه تامین می شوند؟ اسپانسر دارید؟
ما از همان ابتدا اعلام کردیم که «سینما چشم»، از نظر سیاسی و فکری، نشریه‌ای کاملا مستقل است و به هیچ دسته، حزب، فرقه و جمعیت سیاسی یا مذهبی ویژه‌ای تعلق ندارد. وقتی نمی‌خواهی تریبون گروه خاصی با اهداف خاصی باشی یا پشتیبان و مبلغ اندیشۀ سیاسی خاصی باشی، طبیعی است که کسی به سراغت نمی آید و پولی هم در کار نیست. ابتدا فکر می کردیم که ایجاد وب سایت و نگهداری آن، هزینه‌های زیادی می خواهد اما به کمک دوستان و همکارانم که بدون چشم‌داشت مالی و تنها از روی عشق و علاقه‌شان به سینمای جدی و هنری با من همکاری می‌کنند توانستیم آن‌را با صرف حداقل هزینه راه اندازی کنیم. بنابراین هیچ اسپانسری نداریم اما امیدواریم در آینده بتوانیم از طریق آگهی، بخشی از هزینه‌های سایت و نشریه را تامین کرده و یا به همکاران حق‌التحریر بپردازیم.
