سرانجام پس از دو روز مذاکرات فشرده که گاه حس و حال میدان نبرد را نیز به خود گرفت، ایران و شش کشور قدرتمند جهان حداقل پیشرفت حاصل را مغتنم شمردند و هر دو طرف از «زمینه‌ای مشترک» سخن گفتند، از همه مهم‌تر ایران راضی شد درباره برنامه غنی‌سازی ۲۰ درصدی اورانیوم سر میز مذاکره بنشیند. این همه، پایه و اساس دور بعدی گفت‌و‌گو‌ها در مسکو خواهد بود. اما دو طرف راجع به دستاوردهای بغداد چه می‌گویند؟
به نوشته روزنامه «کریسشن ساینس مانیتور»، به رغم تلاش طرفین برای مثبت جلوه دادن روند مذاکرات در بیانیه‌های رسمی‌شان، گفتوگوهای بغداد تنها به عمیق‌تر شدن شکاف میان انتظارات طرفین انجامیده است.
برنامه هسته‌ای ایران: ۵ سایت کلیدی
بن‌بست در مذاکرات میان گروه ۱+۵ و ایران می‌تواند به آغاز جنگی دیگر در خاورمیانه منجر شود: اسرائیل تهدید کرده که در صورت عدم حصول نتیجه و اثبات محدود ماندن برنامه هسته‌ای ایران به مقاصد غیرنظامی، علیه تأسیسات هسته‌ای ایران به اقدام نظامی متوسل خواهد شد.
در این میان یک دیپلمات ایرانی که به شرط ناشناس ماندن حاضر به مصاحبه با روزنامه «کریسشن ساینس مانیتور» شده درباره دور اخیر گفتوگوهای بغداد می‌گوید: «فکر می‌کنم از جهت محتوا، این دور شکستی کامل بود.»
این دیپلمات با اشاره به یکی از جلسات نهایی می‌افزاید: «هرچه بیشتر صحبت کنند، اوضاع بد‌تر می‌شود»، و تصریح می‌کند: «جو جلسات مثل آب و هوای بغداد بود»، کنایه‌ای از توفان شنی که روز پیش پایتخت عراق را در بر گرفت و باعث بسته شدن فرودگاه این شهر شد.
خواسته‌های غرب از خطوط قرمز ایران فرا‌تر رفته‌اند
پشت صحنه، دیپلمات‌های هر دو طرف می‌گویند که خواسته‌های اولیه گروه ۱+۵ آن‌چنان فرا‌تر از خطوط قرمز ایران بوده، که ایران با علم به احتمال ضعیف پذیرفته شدن خواسته‌هایش، تأکید زیادی بر اولویت نخست خود مبنی بر توقف تحریم‌های فلج‌کننده نکرد.
خواسته‌های مورد نظر کشورهای ۱+۵ توقف کامل غنی‌سازی اورانیوم (به تمامی درجات) و بستن سایت غنی‌سازی زیرزمینی ایران در فردو که تحت بازرسی سازمان ملل قرار دارد شامل می‌شود.
تفاوت‌ها آن‌چنان شدید بود که مذاکره‌کنندگان بیشتر وقت خود را در روز دوم به نگارش متن بیانیه‌ای پرداختند که مورد پسند طرف ایرانی باشد.
کا‌ترین اشتون، نماینده عالی سیاست خارجی اتحادیه اروپا، که رهبری گروه مذاکره‌کننده ۱+۵، شامل ایالات متحده، روسیه، چین، بریتانیا، فرانسه و آلمان، را بر عهده داشت در بیانیه خود این دور گفت‌و‌گو‌ها را «بسیار سخت» توصیف کرد و در عین حال اذعان داشت که «اختلافات چشمگیر کماکان پابرجاست».
سعید جلیلی، رئیس گروه مذاکره‌کننده و دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، نیز در کنفرانس مطبوعاتی خود اعلام کرد که «مذاکرات فشرده و طولانی بود» و در نهایت «ناتمام باقی ماند».
پس از پایان جلسات، سعید جلیلی در مصاحبه‌ای با روزنامه «کریسشن ساینس مانیتور» گفت که ایران در برابر فشار یا تحریم سر خم نخواهد کرد.
در مقابل، یک مقام رسمی ارشد آمریکایی می‌گوید که تحریم‌ها – شامل اقداماتی شدید‌تر مانند تحریم نفتی ایران توسط اروپا که از اول ماه ژوئیه اجرایی می‌شود – در مذاکرات میان ایران و کشورهای ۱+۵ نقش کلیدی دارد چون باعث «تقویت توان» این گروه می‌شود. این مقام آمریکایی تصریح می‌کند که امکان تشدید بیشتر تحریم‌ها وجود دارد، و این که «حداکثر فشار هنوز در ایران احساس نمی‌شود».
ایرانی‌ها: بسته پیشنهادی نامتوازن و تحت تأثیر اسرائیل است
در همین حال گام‌های طراحی شده برای افزایش فشار بر تهران در ایران به عنوان «سند عدم جدیت آمریکا» در انجام مذاکره ترسیم شد.
مقام‌های رسمی ایران و رسانه‌های این کشور بسته پیشنهادی گروه ۱+۵ را نامتوازن توصیف کرده‌اند و مهم‌ترین خواست‌های مطرح شده در چهارچوب این پیشنهاد‌ها را بازتاب‌دهنده نظرات بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، دانسته‌اند.
قطعنامه‌های سازمان ملل
تاکنون چندین قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل خواستار تعلیق غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران شده‌اند، تا زمانی که تهران بتواند درباره پرسش‌های مطرح درباره برنامه هسته‌ای خود پاسخ روشنی به جهانیان ارائه دهد.
اما از آن سو، وجود ۹ هزار سانتریفیوژ نصب شده در ایران و مقادیر فزاینده اورانیوم غنی‌سازی شده با درجه کم در این کشور برای بسیاری از ناظران نشان‌دهنده این مسئله است که توقف کامل برنامه هسته‌ای ایران امکان‌پذیر نیست. آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، که تصمیم‌گیرنده نهایی مذاکرات با ۱+۵ است می‌گوید تولید سلاح‌های هسته‌ای «گناه» و عملی غیراسلامی است. مقام‌های ایران هم تأکید می‌کنند که برنامه هسته‌ای‌شان با مقاصد غیرنظامی تولید انرژی و پژوهش‌های پزشکی دنبال می‌شود.
مذاکره‌کننده ایران راهی زیارت و مذاکره‌کننده آمریکایی راهی اسرائیل
بیانیه نهایی بغداد بار دیگر کلمات جادویی ملاقات استانبول را تکرار کرده که مذاکرات بر مبنای «رویکردی گام به گام و اقداماتی دوجانبه» پیگیری خواهد شد. پیش‌نویس اولیه بیانیه اشاره‌ای به حق غنی‌سازی ایران نکرده بود.
به گفته دیپلمات ایرانی، «با این امید که [غنی‌سازی] فقط شامل ۲۰ درصد باشد، یک پیش‌نویس آماده کردند»، پس از مشاهده این پیش‌نویس «جلیلی به تندی پاسخ داد، [و گفت که] اگر این بیانیه را [در برابر عموم] بخوانند، ما خواهیم گفت که تمام این داستان یک شکست، یک صحنه‌سازی بوده، او بسیار عصبانی شده بود».
بعد از تبادل نظر با گروه ۱+۵، یک جلسه دیگر با شرکت همه اعضا برگزار شد و در نهایت هم گفت‌و‌گو‌ها پاسی از شب گذشته پایان یافت، خانم اشتون کمتر از هشت دقیقه‌ای در برابر خبرنگار‌ها حضور یافت و صحبت کرد و بعد از آن بیشتر نمایندگان گروه خارجی با عجله خود را به فرودگاه رساندند.
روزنامه «کریسشن ساینس مانیتور» در نهایت گزارش خود را این گونه به پایان می‌برد: «چند ساعت از پایان مذاکرات گذشته، جلیلی و گروه ایرانی از راه زمین به سمت جنوب و شهرهای کربلا و نجف راهی شده‌اند. جلیلی این هفته دو بار دیگر هم به زیارت یک حرم در بغداد رفت. و امروز، وندی شرمن، مذاکره‌کننده ارشد آمریکا و معاون امور سیاسی وزیر خارجه ایالات متحده، به اسرائیل سفر کرد تا به دولت این کشور اطمینان دهد که امنیتش اولویت اصلی آمریکاست.»
به نوشته روزنامه «کریسشن ساینس مانیتور»، به رغم تلاش طرفین برای مثبت جلوه دادن روند مذاکرات در بیانیه‌های رسمی‌شان، گفتوگوهای بغداد تنها به عمیق‌تر شدن شکاف میان انتظارات طرفین انجامیده است.
برنامه هسته‌ای ایران: ۵ سایت کلیدی
بن‌بست در مذاکرات میان گروه ۱+۵ و ایران می‌تواند به آغاز جنگی دیگر در خاورمیانه منجر شود: اسرائیل تهدید کرده که در صورت عدم حصول نتیجه و اثبات محدود ماندن برنامه هسته‌ای ایران به مقاصد غیرنظامی، علیه تأسیسات هسته‌ای ایران به اقدام نظامی متوسل خواهد شد.
در این میان یک دیپلمات ایرانی که به شرط ناشناس ماندن حاضر به مصاحبه با روزنامه «کریسشن ساینس مانیتور» شده درباره دور اخیر گفتوگوهای بغداد می‌گوید: «فکر می‌کنم از جهت محتوا، این دور شکستی کامل بود.»
این دیپلمات با اشاره به یکی از جلسات نهایی می‌افزاید: «هرچه بیشتر صحبت کنند، اوضاع بد‌تر می‌شود»، و تصریح می‌کند: «جو جلسات مثل آب و هوای بغداد بود»، کنایه‌ای از توفان شنی که روز پیش پایتخت عراق را در بر گرفت و باعث بسته شدن فرودگاه این شهر شد.
خواسته‌های غرب از خطوط قرمز ایران فرا‌تر رفته‌اند
پشت صحنه، دیپلمات‌های هر دو طرف می‌گویند که خواسته‌های اولیه گروه ۱+۵ آن‌چنان فرا‌تر از خطوط قرمز ایران بوده، که ایران با علم به احتمال ضعیف پذیرفته شدن خواسته‌هایش، تأکید زیادی بر اولویت نخست خود مبنی بر توقف تحریم‌های فلج‌کننده نکرد.
خواسته‌های مورد نظر کشورهای ۱+۵ توقف کامل غنی‌سازی اورانیوم (به تمامی درجات) و بستن سایت غنی‌سازی زیرزمینی ایران در فردو که تحت بازرسی سازمان ملل قرار دارد شامل می‌شود.
تفاوت‌ها آن‌چنان شدید بود که مذاکره‌کنندگان بیشتر وقت خود را در روز دوم به نگارش متن بیانیه‌ای پرداختند که مورد پسند طرف ایرانی باشد.
کا‌ترین اشتون، نماینده عالی سیاست خارجی اتحادیه اروپا، که رهبری گروه مذاکره‌کننده ۱+۵، شامل ایالات متحده، روسیه، چین، بریتانیا، فرانسه و آلمان، را بر عهده داشت در بیانیه خود این دور گفت‌و‌گو‌ها را «بسیار سخت» توصیف کرد و در عین حال اذعان داشت که «اختلافات چشمگیر کماکان پابرجاست».
سعید جلیلی، رئیس گروه مذاکره‌کننده و دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، نیز در کنفرانس مطبوعاتی خود اعلام کرد که «مذاکرات فشرده و طولانی بود» و در نهایت «ناتمام باقی ماند».
پس از پایان جلسات، سعید جلیلی در مصاحبه‌ای با روزنامه «کریسشن ساینس مانیتور» گفت که ایران در برابر فشار یا تحریم سر خم نخواهد کرد.
در مقابل، یک مقام رسمی ارشد آمریکایی می‌گوید که تحریم‌ها – شامل اقداماتی شدید‌تر مانند تحریم نفتی ایران توسط اروپا که از اول ماه ژوئیه اجرایی می‌شود – در مذاکرات میان ایران و کشورهای ۱+۵ نقش کلیدی دارد چون باعث «تقویت توان» این گروه می‌شود. این مقام آمریکایی تصریح می‌کند که امکان تشدید بیشتر تحریم‌ها وجود دارد، و این که «حداکثر فشار هنوز در ایران احساس نمی‌شود».
ایرانی‌ها: بسته پیشنهادی نامتوازن و تحت تأثیر اسرائیل است
در همین حال گام‌های طراحی شده برای افزایش فشار بر تهران در ایران به عنوان «سند عدم جدیت آمریکا» در انجام مذاکره ترسیم شد.
مقام‌های رسمی ایران و رسانه‌های این کشور بسته پیشنهادی گروه ۱+۵ را نامتوازن توصیف کرده‌اند و مهم‌ترین خواست‌های مطرح شده در چهارچوب این پیشنهاد‌ها را بازتاب‌دهنده نظرات بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، دانسته‌اند.
قطعنامه‌های سازمان ملل
تاکنون چندین قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل خواستار تعلیق غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران شده‌اند، تا زمانی که تهران بتواند درباره پرسش‌های مطرح درباره برنامه هسته‌ای خود پاسخ روشنی به جهانیان ارائه دهد.
اما از آن سو، وجود ۹ هزار سانتریفیوژ نصب شده در ایران و مقادیر فزاینده اورانیوم غنی‌سازی شده با درجه کم در این کشور برای بسیاری از ناظران نشان‌دهنده این مسئله است که توقف کامل برنامه هسته‌ای ایران امکان‌پذیر نیست. آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، که تصمیم‌گیرنده نهایی مذاکرات با ۱+۵ است می‌گوید تولید سلاح‌های هسته‌ای «گناه» و عملی غیراسلامی است. مقام‌های ایران هم تأکید می‌کنند که برنامه هسته‌ای‌شان با مقاصد غیرنظامی تولید انرژی و پژوهش‌های پزشکی دنبال می‌شود.
مذاکره‌کننده ایران راهی زیارت و مذاکره‌کننده آمریکایی راهی اسرائیل
بیانیه نهایی بغداد بار دیگر کلمات جادویی ملاقات استانبول را تکرار کرده که مذاکرات بر مبنای «رویکردی گام به گام و اقداماتی دوجانبه» پیگیری خواهد شد. پیش‌نویس اولیه بیانیه اشاره‌ای به حق غنی‌سازی ایران نکرده بود.
به گفته دیپلمات ایرانی، «با این امید که [غنی‌سازی] فقط شامل ۲۰ درصد باشد، یک پیش‌نویس آماده کردند»، پس از مشاهده این پیش‌نویس «جلیلی به تندی پاسخ داد، [و گفت که] اگر این بیانیه را [در برابر عموم] بخوانند، ما خواهیم گفت که تمام این داستان یک شکست، یک صحنه‌سازی بوده، او بسیار عصبانی شده بود».
بعد از تبادل نظر با گروه ۱+۵، یک جلسه دیگر با شرکت همه اعضا برگزار شد و در نهایت هم گفت‌و‌گو‌ها پاسی از شب گذشته پایان یافت، خانم اشتون کمتر از هشت دقیقه‌ای در برابر خبرنگار‌ها حضور یافت و صحبت کرد و بعد از آن بیشتر نمایندگان گروه خارجی با عجله خود را به فرودگاه رساندند.
روزنامه «کریسشن ساینس مانیتور» در نهایت گزارش خود را این گونه به پایان می‌برد: «چند ساعت از پایان مذاکرات گذشته، جلیلی و گروه ایرانی از راه زمین به سمت جنوب و شهرهای کربلا و نجف راهی شده‌اند. جلیلی این هفته دو بار دیگر هم به زیارت یک حرم در بغداد رفت. و امروز، وندی شرمن، مذاکره‌کننده ارشد آمریکا و معاون امور سیاسی وزیر خارجه ایالات متحده، به اسرائیل سفر کرد تا به دولت این کشور اطمینان دهد که امنیتش اولویت اصلی آمریکاست.»
