دیدار روز پنج‌شنبه ولادیمیر پوتین با محمود احمدی‌نژاد، در حاشیه کنفرانس امنیتی شانگهای در چین فرصتی مشابه با اجلاس امنیت اتمی سئول در روز ۹ فروردین، و دیدار باراک اوباما با رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه، و گفت‌وگوی آن دو پیرامون برنامه اتمی ایران را فراهم آورد.
در پایان کنفرانس امنیتی سئول، نخست وزیر ترکیه که کشورش میزبان مذاکرات روز ۲۶ فروردین (۱۴ آوریل) ایران و گروه ۱+۵ بود، پیام شفاهی رئیس جمهور آمریکا مبنی بر حساسیت مذاکرات اتمی استانبول، و انتظار جامعه جهانی برای رسیدن به توافق با ایران را به تهران برد.
مذاکرات استانبول، با وجود فاصله قابل ملاحظه مابین انتظارات و امکانات متقابل برای دست یافتن به تفاهمی عینی، تنها به دلیل موافقت با ادامه مذاکرات و تعیین تاریخ و اعلام محل برگزاری دور بعد گفت‌وگو‌ها موفق اعلام شد.
مسکو روز ۱۸ ژوئن میزبان مذاکرات ایران و نمایندگان و گروه ۱+۵ است. رئیس جمهور روسیه، در تکرار نقش رئیس جمهور آمریکا هنگام ملاقات با اردوغان در سئول، با استفاده از فرصت دیدار با رئیس دولت ایران، حساسیت دور بعدی گفت‌وگوهای اتمی و عواقب شکست احتمالی مذاکرات مسکو را مورد تاکید قرار داده، و پیام خود را برای انتقال آن به تهران با رئیس دولت ایران در میان گذاشت.
حساسیت مذاکرات مسکو
در صورت شکست مذاکرات مسکو، وضعیت غرب و متحدان آن در منطقه، در برخورد با جمهوری اسلامی تهاجمی خواهد شد. اگرچه این تغییر رفتار لزوما به معنی استفاده مستقیم از نیروی نظامی علیه ایران نیست، در عین حال اقدامات تنبیهی شدید‌تر را توجیه خواهد کرد.
در وضعیت کنونی تمامی نشانه‌های موجود، من‌جمله اظهارات تند و کم‌سابقه روز چهارشنبه علی‌اکبر سلطانیه، نماینده جمهوری اسلامی در آژانس، طی جلسه شورای حکام و متهم ساختن آژانس به «جاسوسی و تبدیل شدن به ابزار سیاسی قدرت‌های بزرگ» حاکی از انتظار بی‌نتیجه ماندن، و یا به تعبیری شکست مذاکرات مسکو است.
به دلایل متعدد، علاقه روسیه نسبت به موفقیت مذاکرات مسکو، با علائق مشابه آمریکا در قبال مذاکرات استانبول قابل مقایسه و حتی بیشتر است.
به این دلیل موضوع اصلی گفت‌وگوهای پوتین و احمدی‌نژاد که بی‌تردید جزئیات آن از سوی محمود احمدی‌نژاد در بازگشت وی به تهران با سایر رهبران جمهوری اسلامی در میان گذاشته خواهد شد، مربوط به مذاکرات مسکو، و هشدار وی نسبت به عواقب شکست احتمالی آن بوده است.
توجیه دیدار دوجانبه
جز مذاکرات حساس و سرنوشت‌ساز ۱۸ و ۱۹ ژوئن مسکو، موضوع دیگری در مناسبات متعارف و نه چندان گرم ایران و روسیه به چشم نمی‌خورد که دیدار دوجانبه و از پیش برنامه‌ریزی شده پوتین با احمدی‌نژاد را توجیه کند.
اظهارات تکراری احمدی‌نژاد در پایان دیدار با پوتین و اشاره به «ضرورت همکاری‌ها، حل مسائل خزر، قرار داشتن در یک جبهه، جهش در زمینه فنی، تقدیر از راه‌اندازی رآکتور اتمی بوشهر و ابراز احترام به ملت روسیه» نشان داد که موضوع اصلی گفت‌ؤگو‌ها، متفاوت با اظهارات قراردادی و رسمی بوده است.
پوتین در خاتمه گفت‌وگوی خود با احمدی‌نژاد، ضمن دادن لقب «شریک و دوست قدیمی» به ایران و تقدیر از آن چه وی «کار بزرگ احداث و راه‌اندازی نیروگاه هسته‌ای بوشهر» خواند، با اشاره‌ای تکراری به حقوق ایران برای استفاده از انرژی صلح‌آمیز اتمی مخالفت خود را با تجهیز کشور‌های خاورمیانه به «سلاح‌های کشتار جمعی» ابراز داشت- نکته‌ای که ون جیابائو، نخست وزیر چین، نیز طی دیدارش با احمدی‌نژاد بر آن تاکید ورزید.
دفاع مشروط
روسیه بر این نکته واقف است که در صورت از میان رفتن فرصت مذاکرات مسکو برای دستیابی به یک توافق صلح‌آمیز پیرامون برنامه اتمی ایران، سیاست مورد حمایت روسیه (و چین) برای توسل به روش‌های صلح‌آمیز و پرهیز از خشونت در قبال ایران رنگ خواهد باخت.
روسیه در عین حال که مخالف مبادرت به جنگ برای رویارویی با ایران بر سر برنامه اتمی آن کشور است، تبدیل شدن ایران به نیروی نظامی اتمی را نیز برنمی‌تابد.
این نکته‌ای است که به ظن قوی بار دیگر از سوی پوتین، و همچنین نخست وزیر چین، طی دو روز گذشته به رئیس دولت ایران یادآوری شده است.
بعد از دیدار اردوغان با خامنه‌ای در تهران، در راه بازگشت او از سئول به آنکارا، با وجود تاثیرگذاری اندک پیام شفاهی اوباما در تغییر رای رهبران ایران، مذاکرات استانبول «مثبت و سازنده» توصیف شد.
این بار، به جای ترکیه، روسیه میزبان مذاکرات است و پوتین انتظارات خود را پیش از گردهمایی ۱۸ ژوئن در مسکو، به اطلاع رئیس دولت ایران رسانده و محتملا از او خواسته که عواقب شکست دیپلماسی در گشودن بن‌بست اتمی ایران را با دیگر رهبران جمهوری اسلامی در میان بگذارد.
در پایان کنفرانس امنیتی سئول، نخست وزیر ترکیه که کشورش میزبان مذاکرات روز ۲۶ فروردین (۱۴ آوریل) ایران و گروه ۱+۵ بود، پیام شفاهی رئیس جمهور آمریکا مبنی بر حساسیت مذاکرات اتمی استانبول، و انتظار جامعه جهانی برای رسیدن به توافق با ایران را به تهران برد.
مذاکرات استانبول، با وجود فاصله قابل ملاحظه مابین انتظارات و امکانات متقابل برای دست یافتن به تفاهمی عینی، تنها به دلیل موافقت با ادامه مذاکرات و تعیین تاریخ و اعلام محل برگزاری دور بعد گفت‌وگو‌ها موفق اعلام شد.
مسکو روز ۱۸ ژوئن میزبان مذاکرات ایران و نمایندگان و گروه ۱+۵ است. رئیس جمهور روسیه، در تکرار نقش رئیس جمهور آمریکا هنگام ملاقات با اردوغان در سئول، با استفاده از فرصت دیدار با رئیس دولت ایران، حساسیت دور بعدی گفت‌وگوهای اتمی و عواقب شکست احتمالی مذاکرات مسکو را مورد تاکید قرار داده، و پیام خود را برای انتقال آن به تهران با رئیس دولت ایران در میان گذاشت.
حساسیت مذاکرات مسکو
در صورت شکست مذاکرات مسکو، وضعیت غرب و متحدان آن در منطقه، در برخورد با جمهوری اسلامی تهاجمی خواهد شد. اگرچه این تغییر رفتار لزوما به معنی استفاده مستقیم از نیروی نظامی علیه ایران نیست، در عین حال اقدامات تنبیهی شدید‌تر را توجیه خواهد کرد.
در وضعیت کنونی تمامی نشانه‌های موجود، من‌جمله اظهارات تند و کم‌سابقه روز چهارشنبه علی‌اکبر سلطانیه، نماینده جمهوری اسلامی در آژانس، طی جلسه شورای حکام و متهم ساختن آژانس به «جاسوسی و تبدیل شدن به ابزار سیاسی قدرت‌های بزرگ» حاکی از انتظار بی‌نتیجه ماندن، و یا به تعبیری شکست مذاکرات مسکو است.
به دلایل متعدد، علاقه روسیه نسبت به موفقیت مذاکرات مسکو، با علائق مشابه آمریکا در قبال مذاکرات استانبول قابل مقایسه و حتی بیشتر است.
به این دلیل موضوع اصلی گفت‌وگوهای پوتین و احمدی‌نژاد که بی‌تردید جزئیات آن از سوی محمود احمدی‌نژاد در بازگشت وی به تهران با سایر رهبران جمهوری اسلامی در میان گذاشته خواهد شد، مربوط به مذاکرات مسکو، و هشدار وی نسبت به عواقب شکست احتمالی آن بوده است.
توجیه دیدار دوجانبه
جز مذاکرات حساس و سرنوشت‌ساز ۱۸ و ۱۹ ژوئن مسکو، موضوع دیگری در مناسبات متعارف و نه چندان گرم ایران و روسیه به چشم نمی‌خورد که دیدار دوجانبه و از پیش برنامه‌ریزی شده پوتین با احمدی‌نژاد را توجیه کند.
اظهارات تکراری احمدی‌نژاد در پایان دیدار با پوتین و اشاره به «ضرورت همکاری‌ها، حل مسائل خزر، قرار داشتن در یک جبهه، جهش در زمینه فنی، تقدیر از راه‌اندازی رآکتور اتمی بوشهر و ابراز احترام به ملت روسیه» نشان داد که موضوع اصلی گفت‌ؤگو‌ها، متفاوت با اظهارات قراردادی و رسمی بوده است.
پوتین در خاتمه گفت‌وگوی خود با احمدی‌نژاد، ضمن دادن لقب «شریک و دوست قدیمی» به ایران و تقدیر از آن چه وی «کار بزرگ احداث و راه‌اندازی نیروگاه هسته‌ای بوشهر» خواند، با اشاره‌ای تکراری به حقوق ایران برای استفاده از انرژی صلح‌آمیز اتمی مخالفت خود را با تجهیز کشور‌های خاورمیانه به «سلاح‌های کشتار جمعی» ابراز داشت- نکته‌ای که ون جیابائو، نخست وزیر چین، نیز طی دیدارش با احمدی‌نژاد بر آن تاکید ورزید.
دفاع مشروط
روسیه بر این نکته واقف است که در صورت از میان رفتن فرصت مذاکرات مسکو برای دستیابی به یک توافق صلح‌آمیز پیرامون برنامه اتمی ایران، سیاست مورد حمایت روسیه (و چین) برای توسل به روش‌های صلح‌آمیز و پرهیز از خشونت در قبال ایران رنگ خواهد باخت.
روسیه در عین حال که مخالف مبادرت به جنگ برای رویارویی با ایران بر سر برنامه اتمی آن کشور است، تبدیل شدن ایران به نیروی نظامی اتمی را نیز برنمی‌تابد.
این نکته‌ای است که به ظن قوی بار دیگر از سوی پوتین، و همچنین نخست وزیر چین، طی دو روز گذشته به رئیس دولت ایران یادآوری شده است.
بعد از دیدار اردوغان با خامنه‌ای در تهران، در راه بازگشت او از سئول به آنکارا، با وجود تاثیرگذاری اندک پیام شفاهی اوباما در تغییر رای رهبران ایران، مذاکرات استانبول «مثبت و سازنده» توصیف شد.
این بار، به جای ترکیه، روسیه میزبان مذاکرات است و پوتین انتظارات خود را پیش از گردهمایی ۱۸ ژوئن در مسکو، به اطلاع رئیس دولت ایران رسانده و محتملا از او خواسته که عواقب شکست دیپلماسی در گشودن بن‌بست اتمی ایران را با دیگر رهبران جمهوری اسلامی در میان بگذارد.
