به تازگی کره شمالی با اتخاذ رویکردی تهاجمی در قبال آمریکا و کره جنوبی، این دو کشور را به جنگ تهدید کرده است. کره شمالی همچنین آمریکا را به حمله پیش دستانه هستهای تهدید کرده و از تصمیم خود برای راهاندازی دوباره یک رآکتور پلوتونیم در مجموعه هستهای «یونگبیون» خبر داده است.
بازیهای تنشزای سیاسی و تهدیدهای کره شمالی و واکنشهای متقابل آمریکا و کشورهای شرق آسیا از جمله کره جنوبی دیرگاهی است که در شبهجزیره کره ادامه دارد، ولی تهدید اخیر آمریکا از سوی کره شمالی که تنش را به اوج خود رساند ریشه در رزمایش امسالِ نیروهای آمریکایی و کره جنوبی دارد که با شرکت زیردریاییهای هستهای وبمبافکنهای استراتژیک ب ۵۲ و بمبافکنهای رادارگریز ب ۲ برگزار شد که قابلیت حمل سلاحهای هستهای را نیز دارند. کره شمالی رزمایشهای سالانه آمریکا و کره جنوبی را تهدیدی برای خود میداند و شرکت بمبافکنهای یاد شده در رزمایش امسال نیز مزید برعلت شده است.
علاوه بر این، کوشش بیوقفه آمریکا برای تشدید تحریمهای بیشتر علیه کره شمالی به خاطر آزمایش هستهای این کشور در ماه فوریه امسال (سومین آزمایش هستهای)، کیم جونگ اُون، رهبر کره شمالی، را به شدت خشمگین کرده است.
انگیزه و هدف
آمریکا و کره جنوبی اوجگیری تنشهای پیشین خود با کره شمالی را با دادن امتیازاتی از جمله کمکهای مادی در مقابل قطع آزمایشهای هستهای این کشور کاهش دادند، ولی آخرین آزمایش هستهای کره شمالی در حال حاضر راه را برای دادن هر گونه امتیازی به پیونگیانگ بسته است، گو این که جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا، در جریان سفر ده روزه خود به آسیا در پی تهدیدهای اخیر کره شمالی، در توکیو گفت که آمریکا ترجیج میدهد مسائل خود با کره شمالی را از طریق گفتوگو حل کند و «پیونگیانگ» باید درک کند که با تحریکهای اخیر، بیشتر به خود آسیب میزند تا به دیگران».
در حالی که گرفتن کمکهای مادی از کره جنوبی و دیگر امتیازات میتواند یکی از انگیزههای کره شمالی باشد، شماری از کارشناسان بر این باورند که رهبر جوان و تازهکار کره شمالی، کیم جونگ اُون، قصد دارد: با افزایش تنش در منطقه و تهدید کره جنوبی و آمریکا و در واقع روی آوردن به استراتژی سوق دادن بحران به لبه پرتگاه، موقعیت خود را در داخل کشور تثبیت کند؛ نظر جامعه جهانی به ویژه سیاستگزاران آمریکا و اروپا را به کره شمالی و از سرگرفتن مذاکرات جدی به امید گرفتن امتیازات تازه جلب کند؛ به عنوان رهبر از سوی این دو کشور جدی گرفته شود؛ و در عین حال از سوی سئول و واشینگتن به عنوان یک کشور هستهای پذیرفته شود.
در همین رابطه، کیم یانگ نام، رئیس مجمع عالی جمهوری خلق کره و نفر دوم کره شمالی، یکشنبه ۲۵ فروردین در واکنش به سخنان جان کری در مورد حل مسائل از طریق دیالوگ گفت: «کره شمالی آماده است روابط خود با دیگر کشورها را بر پایه آرمانهای صلحجویانه و حاکمیت ملی بنا نهد و با کمک به برقراری امنیت و ثبات در آسیا، به وظایف خود به عنوان یک کشور هستهای مسئول در سطح بینالمللی عمل کند.»
توانایی و تهدید هستهای
پنجشنبه ۱۵ فروردین، خبرگزاری رسمی کره شمالی مدعی شد که ارتش این کشور به مقامهای آمریکایی هشدار داده است که تهدیدهای واشینگتن را با حملات هستهای «متنوع و موثر» پاسخ خواهد داد. در همین رابطه، ارتش کره شمالی هم اعلام کرد که تایید نهایی برای حمله اتمی به آمریکا را کسب کرده است.
وزیر دفاع آمریکا این تهدیدها را نشاندهنده خطری واقعی و روشن برای ایالات متحده، کره جنوبی و ژاپن خواند، گو این که در مورد دستیابی کره شمالی به سلاح هستهای تردیدهایی وجود دارد.
کره شمالی تاکنون سه آزمایش هستهای در سالهای ۲۰۰۶، ۲۰۰۹ و ۲۰۱۳ (فوریه امسال، ۲۴ بهمن ۹۱) انجام داده است. به گفته مقامهای کره شمالی، در جریان سومین آزمایش که بزرگترین آزمایش این کشور بود، «یک وسیله کوچکتر و سبکتر با قدرت انفجار بالاتر» آزمایش شد.
برپایه یک ارزیابی جدید پنتاگون با «اطمینان متوسط» میتوان گفت که کره شمالی قادر است موشکهای میانبرد خود را به کلاهکهای هستهای مجهز کند، گو این که برخی از کشورها و سازمانهای اطلاعاتی این ارزیابی را درست نمیدانند. در همین رابطه، جیمز کلاپر، مدیر سازمان امنیت ملی آمریکا، پنجشنبه ۲۲ فروردین در بیانیهای اعلام کرد که ارزیابی پنتاگون نمایانگر اتفاق نظر سازمانهای اطلاعاتی آمریکا نیست. در اظهار نظری مشابه، سخنگوی وزارت دفاع کره جنوبی، جمعه ۲۴ فروردین، گفت: «بهرغم ارزیابیهای مختلف، ما تردید داریم که کره شمالی به توانایی لازم برای کوچک کردن کلاهک هستهای [قابل نصب بر روی موشک] دست یافته باشد.»
تهدیدهای موشکی
بهرغم این تردیدها، جابهجایی برخی از موشکهای میانبرد و دوربرد کره شمالی در هفتههای اخیر و تهدیدهای این کشور مبنی بر حمله به خاک آمریکا از جمله به جزایر هاوایی و گوآم در اقیانوس آرام به نگرانیهای جدی در واشینگتن دامن زده است.
به تازگی جرج لیتل سخنگوی پنتاگون با اشاره به نگرانی آمریکا در مورد تهدیدهای کره شمالی گفت: «ما هر کاری که کره شمالی بگوید یا انجام دهد کاملا جدی میگیریم.»
در این راستا، کره جنوبی و آمریکا و ژاپن تمهیداتی را برای مقابله با تهدیدهای کره شمالی اندیشیدهاند. پارک گوئن هی، رئیس جمهور کره جنوبی، با اتخاذ موضع سخت در مقابل کره شمالی و دادن هشدار به کیم جونگ اُون به فرماندهی نظامی کشورش دستور داده است که در صورت هر گونه اقدامی از سوی کره شمالی قاطعانه به آن پاسخ دهند.
کره شمالی ادعا میکند که آمریکا در تیررس موشکهای این کشور قرار دارد. در این رابطه کره شمالی در ۱۵ آوریل ۲۰۱۲ در مراسم یکصدمین سال تولد کیم ایل سونگ، بنیانگذار کره شمالی، موشک بینقارهای «کی اِن ۰۸» یا «هُوا سونگ ۱۳» را به نمایش گذاشت که ظاهراً ده هزار کیلومتر برد دارد.
همین کشور در سال ۲۰۱۰ موشک میانبرد «موسودان» که به نامهای «تاپودانگ ایکس» و «نودانگ بی» نیز خوانده میشود و ۳ تا ۴ هزار کیلومتر برد دارد رونمایی کرد. این موشک مانند موشک «کی اِن ۰۸» تاکنون آزمایش نشده است و کارشناسان نظامی در سئول و توکیو بر این باورند که این موشکهای به نمایش گذاشته شده به احتمال زیاد ماکت بودهاند. بهرغم این، نمیتوان وجود این موشکها یا کوشش کره شمالی را برای عملیاتی کردن این موشکها منتفی دانست. کره شمالی برای اولین بار ماکت موشک میانبرد «تاپو دانگ ۱» را در سال ۱۹۹۴ به نمایش گذاشت و چهار سال بعد نمونه واقعی این موشک را که ۲۵۰۰ کیلومتر برد دارد آزمایش کرد.
آمریکا در تیررس موشکهای کره شمالی؟
به مصداق «دشمن نتوان حقیر و بیچاره شمرد» آمریکا بهرغم برخی از تردیدها در مورد قدرت ادعایی کره شمالی، ناوگان هفتم خود را در اقیانوس آرام برای مقابله با موشکهای بالیستیک تقویت کرده و قرار است سامانههای «پدافند منطقهای در ارتفاع بالا» موسوم به «تاد» را در جزیره گوآم که در فاصله ۳۴۰۰ کیلومتری پیونگیانگ قرار دارد مستقر کند.
در راستای این پیشبینیها آمریکا در نیمه ماه مارس امسال پس از سومین آزمایش هستهای کره شمالی اعلام کرد که سپر دفاع موشکی خود را در سواحل اقیانوس آرام به منظور مقابله با حملههای احتمالی کره شمالی تقویت خواهد کرد. بر این اساس قرار است پنتاگون با صرف هزینهای معادل یک میلیارد دلار شمار سامانههای رهگیر را در آلاسکا که در فاصله ۶۰۰۰ کیلومتری کره شمالی واقع است از ۳۰ به ۴۴ افزایش دهد و چهار سامانه نیز در کالیفرنیا مستقر کند.
برای این کار آمریکا بخشی از سپر دفاع موشکی اروپا را تعدیل کرده است، بدین معنی که استقرار موشکهای رهگیر این سپر در رومانی برابر برنامه پیشبینی شده اجرا خواهد شد، ولی اجرای فاز چهارم این سپر در لهستان لغو شده است.
محاسبات نادرست و درگیری ناخواسته
رفتار ناهنجار و غیر قابل پیشبینی رهبر و دیگر مقامهای کره شمالی همواره تنشزا بوده است و موضع سرسختانه حزب محافظهکار کره جنوبی در مقابل پیونگیانگ نیز بر شدت آن افزوده است، گو این که خانم پارک گئون هی، رئیس جمهور کره جنوبی، با نرم کردن موضع قبلیاش از پیونگیانگ خواسته است که برای کاهش تنش موجود و حل مسائل بین دو کشور به دیالوگ و گفتوگو روی آورد. کره شمالی تاکنون تمایلی به این کار نشان نداده است.
هدف کره شمالی از دمیدن به آتش تنش درگیری نظامی و جنگ نیست و رهبران کره شمالی میدانند که با توجه به انزوای بینالمللی و اقتصاد بسیار رنجور کشورشان تاب مقاومت در مقابل کره جنوبی و آمریکا را ندارند و در جنگ احتمالی پیروز نخواهند شد.
کره شمالی به جنگ روانی روی آورده است و هدف آن ایجاد شکاف و تنش سیاسی بین واشینگتن، سئول، توکیو، مسکو و دیگر کشورهاست. ولی رهبر جوان کره شمالی این بار با لغو قراردادهای «ترک مخاصمه» و تهدید هستهای آمریکا به نظر میرسد که از خط قرمز عبور کرده است. در چنین فضایی خطرات ناشی از محاسبات و ارزیابیهای غلط نیز افزایش مییابد و حتی اگر آمریکا و کره جنوبی بر این باور باشند که پیونگیانگ به دنبال جنگ نیست یا به درگیریهای محدود و کوچک بسنده خواهد کرد، به ناچار مجبورند برای احتیاط «قواعد درگیری جنگ» را برای واکنش سریع و بهتر تغییر دهند.
در چنین شرایطی هر جرقهای میتواند آتش جنگ را در منطقه شعلهور کند و پیامدهای آن از نظر انسانی و غیر انسانی، از جمله اقتصادی، برای کشورهای منطقه، فاجعهبار خواهد بود. جنگ در شبهجزیره کره، قطع نظر از این که چه کشوری آغازگر آن بوده است: خطوط مواصلات دریایی و کشتیرانی منطقه را مختل خواهد کرد؛ صادرات چین را کاهش خواهد داد؛ هزینه بیمه و مبادلات بازرگانی را افزایش خواهد داد؛ به صادرات و واردات کره جنوبی به شدت صدمه خواهد زد؛ و هزینه آن برای کشورهای منطقه و فراتر، بر پایه یک ارزیابی، به ۳۵۰ میلیارد دلار خواهد رسید.
بازیهای تنشزای سیاسی و تهدیدهای کره شمالی و واکنشهای متقابل آمریکا و کشورهای شرق آسیا از جمله کره جنوبی دیرگاهی است که در شبهجزیره کره ادامه دارد، ولی تهدید اخیر آمریکا از سوی کره شمالی که تنش را به اوج خود رساند ریشه در رزمایش امسالِ نیروهای آمریکایی و کره جنوبی دارد که با شرکت زیردریاییهای هستهای وبمبافکنهای استراتژیک ب ۵۲ و بمبافکنهای رادارگریز ب ۲ برگزار شد که قابلیت حمل سلاحهای هستهای را نیز دارند. کره شمالی رزمایشهای سالانه آمریکا و کره جنوبی را تهدیدی برای خود میداند و شرکت بمبافکنهای یاد شده در رزمایش امسال نیز مزید برعلت شده است.
علاوه بر این، کوشش بیوقفه آمریکا برای تشدید تحریمهای بیشتر علیه کره شمالی به خاطر آزمایش هستهای این کشور در ماه فوریه امسال (سومین آزمایش هستهای)، کیم جونگ اُون، رهبر کره شمالی، را به شدت خشمگین کرده است.
انگیزه و هدف
آمریکا و کره جنوبی اوجگیری تنشهای پیشین خود با کره شمالی را با دادن امتیازاتی از جمله کمکهای مادی در مقابل قطع آزمایشهای هستهای این کشور کاهش دادند، ولی آخرین آزمایش هستهای کره شمالی در حال حاضر راه را برای دادن هر گونه امتیازی به پیونگیانگ بسته است، گو این که جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا، در جریان سفر ده روزه خود به آسیا در پی تهدیدهای اخیر کره شمالی، در توکیو گفت که آمریکا ترجیج میدهد مسائل خود با کره شمالی را از طریق گفتوگو حل کند و «پیونگیانگ» باید درک کند که با تحریکهای اخیر، بیشتر به خود آسیب میزند تا به دیگران».
در حالی که گرفتن کمکهای مادی از کره جنوبی و دیگر امتیازات میتواند یکی از انگیزههای کره شمالی باشد، شماری از کارشناسان بر این باورند که رهبر جوان و تازهکار کره شمالی، کیم جونگ اُون، قصد دارد: با افزایش تنش در منطقه و تهدید کره جنوبی و آمریکا و در واقع روی آوردن به استراتژی سوق دادن بحران به لبه پرتگاه، موقعیت خود را در داخل کشور تثبیت کند؛ نظر جامعه جهانی به ویژه سیاستگزاران آمریکا و اروپا را به کره شمالی و از سرگرفتن مذاکرات جدی به امید گرفتن امتیازات تازه جلب کند؛ به عنوان رهبر از سوی این دو کشور جدی گرفته شود؛ و در عین حال از سوی سئول و واشینگتن به عنوان یک کشور هستهای پذیرفته شود.
در همین رابطه، کیم یانگ نام، رئیس مجمع عالی جمهوری خلق کره و نفر دوم کره شمالی، یکشنبه ۲۵ فروردین در واکنش به سخنان جان کری در مورد حل مسائل از طریق دیالوگ گفت: «کره شمالی آماده است روابط خود با دیگر کشورها را بر پایه آرمانهای صلحجویانه و حاکمیت ملی بنا نهد و با کمک به برقراری امنیت و ثبات در آسیا، به وظایف خود به عنوان یک کشور هستهای مسئول در سطح بینالمللی عمل کند.»
توانایی و تهدید هستهای
پنجشنبه ۱۵ فروردین، خبرگزاری رسمی کره شمالی مدعی شد که ارتش این کشور به مقامهای آمریکایی هشدار داده است که تهدیدهای واشینگتن را با حملات هستهای «متنوع و موثر» پاسخ خواهد داد. در همین رابطه، ارتش کره شمالی هم اعلام کرد که تایید نهایی برای حمله اتمی به آمریکا را کسب کرده است.
وزیر دفاع آمریکا این تهدیدها را نشاندهنده خطری واقعی و روشن برای ایالات متحده، کره جنوبی و ژاپن خواند، گو این که در مورد دستیابی کره شمالی به سلاح هستهای تردیدهایی وجود دارد.
کره شمالی تاکنون سه آزمایش هستهای در سالهای ۲۰۰۶، ۲۰۰۹ و ۲۰۱۳ (فوریه امسال، ۲۴ بهمن ۹۱) انجام داده است. به گفته مقامهای کره شمالی، در جریان سومین آزمایش که بزرگترین آزمایش این کشور بود، «یک وسیله کوچکتر و سبکتر با قدرت انفجار بالاتر» آزمایش شد.
برپایه یک ارزیابی جدید پنتاگون با «اطمینان متوسط» میتوان گفت که کره شمالی قادر است موشکهای میانبرد خود را به کلاهکهای هستهای مجهز کند، گو این که برخی از کشورها و سازمانهای اطلاعاتی این ارزیابی را درست نمیدانند. در همین رابطه، جیمز کلاپر، مدیر سازمان امنیت ملی آمریکا، پنجشنبه ۲۲ فروردین در بیانیهای اعلام کرد که ارزیابی پنتاگون نمایانگر اتفاق نظر سازمانهای اطلاعاتی آمریکا نیست. در اظهار نظری مشابه، سخنگوی وزارت دفاع کره جنوبی، جمعه ۲۴ فروردین، گفت: «بهرغم ارزیابیهای مختلف، ما تردید داریم که کره شمالی به توانایی لازم برای کوچک کردن کلاهک هستهای [قابل نصب بر روی موشک] دست یافته باشد.»
تهدیدهای موشکی
بهرغم این تردیدها، جابهجایی برخی از موشکهای میانبرد و دوربرد کره شمالی در هفتههای اخیر و تهدیدهای این کشور مبنی بر حمله به خاک آمریکا از جمله به جزایر هاوایی و گوآم در اقیانوس آرام به نگرانیهای جدی در واشینگتن دامن زده است.
به تازگی جرج لیتل سخنگوی پنتاگون با اشاره به نگرانی آمریکا در مورد تهدیدهای کره شمالی گفت: «ما هر کاری که کره شمالی بگوید یا انجام دهد کاملا جدی میگیریم.»
در این راستا، کره جنوبی و آمریکا و ژاپن تمهیداتی را برای مقابله با تهدیدهای کره شمالی اندیشیدهاند. پارک گوئن هی، رئیس جمهور کره جنوبی، با اتخاذ موضع سخت در مقابل کره شمالی و دادن هشدار به کیم جونگ اُون به فرماندهی نظامی کشورش دستور داده است که در صورت هر گونه اقدامی از سوی کره شمالی قاطعانه به آن پاسخ دهند.
کره شمالی ادعا میکند که آمریکا در تیررس موشکهای این کشور قرار دارد. در این رابطه کره شمالی در ۱۵ آوریل ۲۰۱۲ در مراسم یکصدمین سال تولد کیم ایل سونگ، بنیانگذار کره شمالی، موشک بینقارهای «کی اِن ۰۸» یا «هُوا سونگ ۱۳» را به نمایش گذاشت که ظاهراً ده هزار کیلومتر برد دارد.
همین کشور در سال ۲۰۱۰ موشک میانبرد «موسودان» که به نامهای «تاپودانگ ایکس» و «نودانگ بی» نیز خوانده میشود و ۳ تا ۴ هزار کیلومتر برد دارد رونمایی کرد. این موشک مانند موشک «کی اِن ۰۸» تاکنون آزمایش نشده است و کارشناسان نظامی در سئول و توکیو بر این باورند که این موشکهای به نمایش گذاشته شده به احتمال زیاد ماکت بودهاند. بهرغم این، نمیتوان وجود این موشکها یا کوشش کره شمالی را برای عملیاتی کردن این موشکها منتفی دانست. کره شمالی برای اولین بار ماکت موشک میانبرد «تاپو دانگ ۱» را در سال ۱۹۹۴ به نمایش گذاشت و چهار سال بعد نمونه واقعی این موشک را که ۲۵۰۰ کیلومتر برد دارد آزمایش کرد.
آمریکا در تیررس موشکهای کره شمالی؟
به مصداق «دشمن نتوان حقیر و بیچاره شمرد» آمریکا بهرغم برخی از تردیدها در مورد قدرت ادعایی کره شمالی، ناوگان هفتم خود را در اقیانوس آرام برای مقابله با موشکهای بالیستیک تقویت کرده و قرار است سامانههای «پدافند منطقهای در ارتفاع بالا» موسوم به «تاد» را در جزیره گوآم که در فاصله ۳۴۰۰ کیلومتری پیونگیانگ قرار دارد مستقر کند.
در راستای این پیشبینیها آمریکا در نیمه ماه مارس امسال پس از سومین آزمایش هستهای کره شمالی اعلام کرد که سپر دفاع موشکی خود را در سواحل اقیانوس آرام به منظور مقابله با حملههای احتمالی کره شمالی تقویت خواهد کرد. بر این اساس قرار است پنتاگون با صرف هزینهای معادل یک میلیارد دلار شمار سامانههای رهگیر را در آلاسکا که در فاصله ۶۰۰۰ کیلومتری کره شمالی واقع است از ۳۰ به ۴۴ افزایش دهد و چهار سامانه نیز در کالیفرنیا مستقر کند.
برای این کار آمریکا بخشی از سپر دفاع موشکی اروپا را تعدیل کرده است، بدین معنی که استقرار موشکهای رهگیر این سپر در رومانی برابر برنامه پیشبینی شده اجرا خواهد شد، ولی اجرای فاز چهارم این سپر در لهستان لغو شده است.
محاسبات نادرست و درگیری ناخواسته
رفتار ناهنجار و غیر قابل پیشبینی رهبر و دیگر مقامهای کره شمالی همواره تنشزا بوده است و موضع سرسختانه حزب محافظهکار کره جنوبی در مقابل پیونگیانگ نیز بر شدت آن افزوده است، گو این که خانم پارک گئون هی، رئیس جمهور کره جنوبی، با نرم کردن موضع قبلیاش از پیونگیانگ خواسته است که برای کاهش تنش موجود و حل مسائل بین دو کشور به دیالوگ و گفتوگو روی آورد. کره شمالی تاکنون تمایلی به این کار نشان نداده است.
هدف کره شمالی از دمیدن به آتش تنش درگیری نظامی و جنگ نیست و رهبران کره شمالی میدانند که با توجه به انزوای بینالمللی و اقتصاد بسیار رنجور کشورشان تاب مقاومت در مقابل کره جنوبی و آمریکا را ندارند و در جنگ احتمالی پیروز نخواهند شد.
کره شمالی به جنگ روانی روی آورده است و هدف آن ایجاد شکاف و تنش سیاسی بین واشینگتن، سئول، توکیو، مسکو و دیگر کشورهاست. ولی رهبر جوان کره شمالی این بار با لغو قراردادهای «ترک مخاصمه» و تهدید هستهای آمریکا به نظر میرسد که از خط قرمز عبور کرده است. در چنین فضایی خطرات ناشی از محاسبات و ارزیابیهای غلط نیز افزایش مییابد و حتی اگر آمریکا و کره جنوبی بر این باور باشند که پیونگیانگ به دنبال جنگ نیست یا به درگیریهای محدود و کوچک بسنده خواهد کرد، به ناچار مجبورند برای احتیاط «قواعد درگیری جنگ» را برای واکنش سریع و بهتر تغییر دهند.
در چنین شرایطی هر جرقهای میتواند آتش جنگ را در منطقه شعلهور کند و پیامدهای آن از نظر انسانی و غیر انسانی، از جمله اقتصادی، برای کشورهای منطقه، فاجعهبار خواهد بود. جنگ در شبهجزیره کره، قطع نظر از این که چه کشوری آغازگر آن بوده است: خطوط مواصلات دریایی و کشتیرانی منطقه را مختل خواهد کرد؛ صادرات چین را کاهش خواهد داد؛ هزینه بیمه و مبادلات بازرگانی را افزایش خواهد داد؛ به صادرات و واردات کره جنوبی به شدت صدمه خواهد زد؛ و هزینه آن برای کشورهای منطقه و فراتر، بر پایه یک ارزیابی، به ۳۵۰ میلیارد دلار خواهد رسید.