بیست و پنجمین دوره اجلاس سران عرب در روزهای ۲۵ و ۲۶ مارس، پنجم و ششم فروردین، و در شرایط بسیار حساس منطقه‌ای و بین‌المللی در کویت برگزار می‌گردد. چهار موضوع سوریه، فلسطین، مبارزه با تروریسم و اصلاح ساختار اداری اتحادیه عرب بر روی میز مذاکره حاضران در این گردهمایی سالانه خواهد بود.
اما آن چه این کنفرانس را حساس کرده است، برانگیختن اختلافات میان عربستان، امارات و بحرین از یک سو و کشور کوچک قطر از سوی دیگر است که حوادث مصر و نقش اخوان‌المسلمین در آن از عمده نکات اختلافی است. علاوه بر این اجلاس سران عرب نخستین بار است که در کشور کویت برگزار می‌شود و امید می‌رود این کشور کوچک، اما با حوادثی بزرگ بتواند حداقل در کاهش تنش‌ها میان کشورهای عربی نقش مهمی بازی کند، به‌ویژه که امیر فعلی آن «شیخ صباح الاحمد» برای مدت بیش از ۴۰ سال وزیر خارجه بوده و با طبیعت روابط میان کشورهای عربی کاملا آشنایی دارد.
در این اجلاس نیز کشور مصر بیش از هر زمانی با قطر اختلاف پیدا کرده است و عدلی منصور، رئیس جمهور این کشور، همزمان با اعلام حکم اعدام ۵۲۸ نفر از فعالان اخوان‌المسلمین در دادگاهی در شهر المنیا وارد کویت شده است و بدین ترتیب به قطری‌ها که به شدت از اخوان‌المسلمین در مصر دفاع می‌کنند، اعلام کرده که هیچ سازشی سر امور داخلی کشور خود با آنها ندارد.
از سوی دیگر کشورهایی چون الجزایر، سودان، لبنان و عراق بر سر نگاه به بحران سوریه، با اکثریت کشورهای عربی اختلاف نظر دارند و به شدت با اعطای کرسی سوریه در اتحادیه عرب به مخالفان بشار اسد مخالفت می‌کنند. موضوعی که احتمال دارد در اجلاس کویت مناقشه‌های زیادی ایجاد کند و از این که امیر کویت برای احمد جربا، رئیس شورای ائتلاف ملی سوریه، دعوت‌نامه برای شرکت در اجلاس سران عرب فرستاده است، ملاحظات این چهار کشور را برانگیزد. موضوع اعطای کرسی سوریه به مخالفان در جلسات نمایندگان کشورهای عربی در قاهره چندین بار مطرح شد، اما بر سر آن به توافق نرسیدند و قرار شد موضوع در سطح وزیران خارجه در حاشیه اجلاس سران در کویت بررسی شود.
از سوی دیگر ابوظبی اعلام کرد که به جای حاکم این کشور، حاکم امارت فجیره را به اجلاس سران خواهد فرستاد و بحرین نیز در گامی مشابه به جای پادشاه، ولیعهد این کشور ریاست هیئت اعزامی را به عهده خواهد گرفت و این اقدام اعتراضی واضحی به کنش‌های دولت قطر محسوب می‌شود که این دولت‌ها اتخاذ کرده‌اند و راه هرگونه وساطت را برای مصالحه با این کشور بسته‌اند. در راستای همین اقدامات اعتراضی، دولت امارات اعلام کرد که از حق خود برای ریاست سران عرب بعد از کویت چشم‌پوشی می‌کند و این حق را در اختیار مصر قرار می‌دهد و این بدان معنی است که ریاست فعلی و آینده اتحادیه عرب به عهده کویت و مصر خواهد بود و بدین ترتیب چنین اقدامی می‌تواند قطر را بیش از گذشته در فضای همکاری‌های عربی منزوی کند.
اما گذشته از مسائل شکلی در اجلاس سران عرب، این گردهمایی تا چه می‌تواند اهداف تعیین شده خود را محقق سازد. درباره سوریه و فلسطین اتحادیه عرب اهرم‌های اجرایی لازم برای فشار بر بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی در این دو موضوع مهم را ندارد. کویتی‌ها در مصاحبه‌های خود مطرح کرده‌اند که مهم‌ترین هدف اجلاس سران، اصرار بر صدور قطعنامه در شورای امنیت درباره سوریه است. آنها می‌خواهند که این قطعنامه موضوع انتقال قدرت در این کشور جنگ‌زده را بر اساس مفاد ژنو ۱ تضمین کند. اما با وجود شرکت معاون وزیر خارجه روسیه در نشست کویت که از او به عنوان مهمان ویژه یاد می‌شود، بعید به نظر می‌رسد که روسیه با قطعنامه‌ای به این مضمون موافقت کند، به‌ویژه که رویکرد متضاد منافع این کشور در صحنه بین‌المللی با آمریکا و کشورهای اروپایی بر سر بحران اوکراین عمیق‌تر شده است و نباید توقع داشت که تحول مهمی در ارتباط با سوریه شکل بگیرد. علاوه بر این اختلافات عمیق میان کشورهای امدادرسان به مخالفان بشار اسد به‌ویژه در داخل شورای همکاری خلیج فارس موجب می‌شود که قدرت تأثیرگذاری این کشورها در سطح بین‌المللی کاسته شود. علی‌رغم این که کویتی‌ها امیدهای زیادی به حل این گونه اختلافات بسته‌اند، اما تاکنون هیچ علامت واضحی وجود ندارد که نشان دهد امیر کویت بتواند اختلافات شکل گرفته را رتق و فتق کند.
اما علائم منفی بسیار است و از جمله آنها، کشورهای موضوع اختلاف مانند عربستان سعودی، امارات و بحرین هیچ یک در بالاترین سطح سیاسی خود در این اجلاس شرکت نکرده‌اند با وجود این که قطر با امیر خود در این اجلاس حضور دارد و شرکت ناقص کشورهای عربستان، امارات، بحرین و مغرب نوعی اعتراض به ایشان محسوب می‌شود. کویتی‌ها تلاش می‌کنند از طریق نشست‌های دوجانبه، اختلافات موجود در داخل «خانه خلیجی» را حل کنند بدون این که آنها را وارد فهرست برنامه کاری اجلاس سران عرب کنند.
تنها تحول مهم که ممکن است در ارتباط با سوریه اتفاق بیفتد، این که کمک‌های تسلیحاتی بیشتر در اختیار مخالفان بشار اسد قرار داده شود. مخالفانی که در روزهای اخیر نشان داده‌اند چنان چه سلاح پیشرفت در اختیار بگیرند، می‌توانند تغییرات اساسی در جبهه جنگ ایجاد کنند همانند آن چه اکنون در جبهه لاذقیه در حال وقوع است و پیشرفت‌های ملموسی به نفع ارتش آزاد سوریه حاصل شده است.
اما در ارتباط با موضوع فلسطین باز هم اتحادیه عرب اهرم اجرایی لازم برای فشار بر اسرائیل جهت توقف شهرک‌سازی یا دفاع از شهر قدس را ندارد. در روزهای اخیر تبلیعات برخی رسانه‌ها از جمله تلویزیون الجزیره درباره آسیب‌های فلسطینی‌ها در شهر قدس و جاهای دیگر بالا رفته است و به موازات آن توجه تبلیغاتی اجلاس سران عرب در کویت به این موضوع نیز شدت گرفته و محمود عباس رئیس مناطق خودگردان فلسطینی از نخستین افراد حاضر در کویت بود. اما به جز کمک‌های مالی که کویت و چند کشور دیگر عربی سنتا در اختیار فلسطینی‌ها قرار می‌دهند، تحول مهمی در ارتباط با فلسطین رخ نخواهد داد.
موضوع سوم که موضوعی به‌شدت مناقشه‌برانگیز است به شیوه‌های «مبارزه با تروریسم» برمی‌گردد. عربستان سعودی، امارات و مصر طی هفته‌های گذشته اخوان‌المسلمین را تشکلی تروریستی لقب دادند، در حالی که قطر چنین موضوعی را قبول ندارد. اردوگاه متعلق به عربستان تلاش خواهد کرد از طریق اتحادیه عرب و اجلاس سران به قطر فشار وارد سازد تا دست از حمایت مالی و تبلیعاتی خود از اخوان‌المسلمین بردارد و قطر نیز به نوبه خود تلاش خواهد نمود تعریف قابل قبولی از تروریسم ارائه دهد که اخوان‌المسلمین را در برنگیرد. موضوع مبارزه با تروریسم از آن موضوعات اختلاف‌برانگیزی است که به احتمال زیاد هیچ توافقی بر سر آن به دست نخواهد آمد و این یعنی تداوم اختلاف میان کشورهای خلیج فارس که تمام تلاش‌های امیر کویت برای حل این موضوع را با مشکل مواجه خواهد کرد.
و آخرین موضوع به تغییر ساختار اتحادیه عرب برمی‌گردد. همه اعضا اعتقاد دارند که ساختار فعلی کارآیی لازم را ندارد و ضرورت تغییر در آن الزامی است. اما با این که همه بر سر این موضوع توافق دارند، ولی این قضیه اساسی در بدترین وضعیت از نظر چند دستگی و اختلاف روش و هدف میان کشورهای عضو مطرح می‌شود و بنابراین احتمال این که توافقی بر سر آن در این دوره حاصل شود، بعید به نظر می‌رسد.
اجلاس سران عرب در بیست و پنجمین دوره خود در کویت تنها حسنی که دارد این است که ریاست جدید آن یعنی کشور کویت برخلاف ریاست قبلی آن یعنی قطر، روابط خوبی با بیشتر اعضا دارد و بنابراین این امکان را فراهم می‌سازد که جهان عرب دوره‌ای از کاهش تنش‌ها میان اعضای خود را تجربه کند و در این راستا نام این اجلاس را «همبستگی عربی برای آینده‌ای بهتر» گذاشته‌اند، نامی که کویت با توجه به تجربیات خود تلاش می‌کند بخش حداکثری آن را محقق سازد.
اما آن چه این کنفرانس را حساس کرده است، برانگیختن اختلافات میان عربستان، امارات و بحرین از یک سو و کشور کوچک قطر از سوی دیگر است که حوادث مصر و نقش اخوان‌المسلمین در آن از عمده نکات اختلافی است. علاوه بر این اجلاس سران عرب نخستین بار است که در کشور کویت برگزار می‌شود و امید می‌رود این کشور کوچک، اما با حوادثی بزرگ بتواند حداقل در کاهش تنش‌ها میان کشورهای عربی نقش مهمی بازی کند، به‌ویژه که امیر فعلی آن «شیخ صباح الاحمد» برای مدت بیش از ۴۰ سال وزیر خارجه بوده و با طبیعت روابط میان کشورهای عربی کاملا آشنایی دارد.
در این اجلاس نیز کشور مصر بیش از هر زمانی با قطر اختلاف پیدا کرده است و عدلی منصور، رئیس جمهور این کشور، همزمان با اعلام حکم اعدام ۵۲۸ نفر از فعالان اخوان‌المسلمین در دادگاهی در شهر المنیا وارد کویت شده است و بدین ترتیب به قطری‌ها که به شدت از اخوان‌المسلمین در مصر دفاع می‌کنند، اعلام کرده که هیچ سازشی سر امور داخلی کشور خود با آنها ندارد.
از سوی دیگر کشورهایی چون الجزایر، سودان، لبنان و عراق بر سر نگاه به بحران سوریه، با اکثریت کشورهای عربی اختلاف نظر دارند و به شدت با اعطای کرسی سوریه در اتحادیه عرب به مخالفان بشار اسد مخالفت می‌کنند. موضوعی که احتمال دارد در اجلاس کویت مناقشه‌های زیادی ایجاد کند و از این که امیر کویت برای احمد جربا، رئیس شورای ائتلاف ملی سوریه، دعوت‌نامه برای شرکت در اجلاس سران عرب فرستاده است، ملاحظات این چهار کشور را برانگیزد. موضوع اعطای کرسی سوریه به مخالفان در جلسات نمایندگان کشورهای عربی در قاهره چندین بار مطرح شد، اما بر سر آن به توافق نرسیدند و قرار شد موضوع در سطح وزیران خارجه در حاشیه اجلاس سران در کویت بررسی شود.
تنها تحول مهم که ممکن است در ارتباط با سوریه اتفاق بیفتد، این که کمک‌های تسلیحاتی بیشتر در اختیار مخالفان بشار اسد قرار داده شود.
از سوی دیگر ابوظبی اعلام کرد که به جای حاکم این کشور، حاکم امارت فجیره را به اجلاس سران خواهد فرستاد و بحرین نیز در گامی مشابه به جای پادشاه، ولیعهد این کشور ریاست هیئت اعزامی را به عهده خواهد گرفت و این اقدام اعتراضی واضحی به کنش‌های دولت قطر محسوب می‌شود که این دولت‌ها اتخاذ کرده‌اند و راه هرگونه وساطت را برای مصالحه با این کشور بسته‌اند. در راستای همین اقدامات اعتراضی، دولت امارات اعلام کرد که از حق خود برای ریاست سران عرب بعد از کویت چشم‌پوشی می‌کند و این حق را در اختیار مصر قرار می‌دهد و این بدان معنی است که ریاست فعلی و آینده اتحادیه عرب به عهده کویت و مصر خواهد بود و بدین ترتیب چنین اقدامی می‌تواند قطر را بیش از گذشته در فضای همکاری‌های عربی منزوی کند.
اما گذشته از مسائل شکلی در اجلاس سران عرب، این گردهمایی تا چه می‌تواند اهداف تعیین شده خود را محقق سازد. درباره سوریه و فلسطین اتحادیه عرب اهرم‌های اجرایی لازم برای فشار بر بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی در این دو موضوع مهم را ندارد. کویتی‌ها در مصاحبه‌های خود مطرح کرده‌اند که مهم‌ترین هدف اجلاس سران، اصرار بر صدور قطعنامه در شورای امنیت درباره سوریه است. آنها می‌خواهند که این قطعنامه موضوع انتقال قدرت در این کشور جنگ‌زده را بر اساس مفاد ژنو ۱ تضمین کند. اما با وجود شرکت معاون وزیر خارجه روسیه در نشست کویت که از او به عنوان مهمان ویژه یاد می‌شود، بعید به نظر می‌رسد که روسیه با قطعنامه‌ای به این مضمون موافقت کند، به‌ویژه که رویکرد متضاد منافع این کشور در صحنه بین‌المللی با آمریکا و کشورهای اروپایی بر سر بحران اوکراین عمیق‌تر شده است و نباید توقع داشت که تحول مهمی در ارتباط با سوریه شکل بگیرد. علاوه بر این اختلافات عمیق میان کشورهای امدادرسان به مخالفان بشار اسد به‌ویژه در داخل شورای همکاری خلیج فارس موجب می‌شود که قدرت تأثیرگذاری این کشورها در سطح بین‌المللی کاسته شود. علی‌رغم این که کویتی‌ها امیدهای زیادی به حل این گونه اختلافات بسته‌اند، اما تاکنون هیچ علامت واضحی وجود ندارد که نشان دهد امیر کویت بتواند اختلافات شکل گرفته را رتق و فتق کند.
اما علائم منفی بسیار است و از جمله آنها، کشورهای موضوع اختلاف مانند عربستان سعودی، امارات و بحرین هیچ یک در بالاترین سطح سیاسی خود در این اجلاس شرکت نکرده‌اند با وجود این که قطر با امیر خود در این اجلاس حضور دارد و شرکت ناقص کشورهای عربستان، امارات، بحرین و مغرب نوعی اعتراض به ایشان محسوب می‌شود. کویتی‌ها تلاش می‌کنند از طریق نشست‌های دوجانبه، اختلافات موجود در داخل «خانه خلیجی» را حل کنند بدون این که آنها را وارد فهرست برنامه کاری اجلاس سران عرب کنند.
تنها تحول مهم که ممکن است در ارتباط با سوریه اتفاق بیفتد، این که کمک‌های تسلیحاتی بیشتر در اختیار مخالفان بشار اسد قرار داده شود. مخالفانی که در روزهای اخیر نشان داده‌اند چنان چه سلاح پیشرفت در اختیار بگیرند، می‌توانند تغییرات اساسی در جبهه جنگ ایجاد کنند همانند آن چه اکنون در جبهه لاذقیه در حال وقوع است و پیشرفت‌های ملموسی به نفع ارتش آزاد سوریه حاصل شده است.
نام این اجلاس را «همبستگی عربی برای آینده‌ای بهتر» گذاشته‌اند، نامی که کویت با توجه به تجربیات خود تلاش می‌کند بخش حداکثری آن را محقق سازد.
اما در ارتباط با موضوع فلسطین باز هم اتحادیه عرب اهرم اجرایی لازم برای فشار بر اسرائیل جهت توقف شهرک‌سازی یا دفاع از شهر قدس را ندارد. در روزهای اخیر تبلیعات برخی رسانه‌ها از جمله تلویزیون الجزیره درباره آسیب‌های فلسطینی‌ها در شهر قدس و جاهای دیگر بالا رفته است و به موازات آن توجه تبلیغاتی اجلاس سران عرب در کویت به این موضوع نیز شدت گرفته و محمود عباس رئیس مناطق خودگردان فلسطینی از نخستین افراد حاضر در کویت بود. اما به جز کمک‌های مالی که کویت و چند کشور دیگر عربی سنتا در اختیار فلسطینی‌ها قرار می‌دهند، تحول مهمی در ارتباط با فلسطین رخ نخواهد داد.
موضوع سوم که موضوعی به‌شدت مناقشه‌برانگیز است به شیوه‌های «مبارزه با تروریسم» برمی‌گردد. عربستان سعودی، امارات و مصر طی هفته‌های گذشته اخوان‌المسلمین را تشکلی تروریستی لقب دادند، در حالی که قطر چنین موضوعی را قبول ندارد. اردوگاه متعلق به عربستان تلاش خواهد کرد از طریق اتحادیه عرب و اجلاس سران به قطر فشار وارد سازد تا دست از حمایت مالی و تبلیعاتی خود از اخوان‌المسلمین بردارد و قطر نیز به نوبه خود تلاش خواهد نمود تعریف قابل قبولی از تروریسم ارائه دهد که اخوان‌المسلمین را در برنگیرد. موضوع مبارزه با تروریسم از آن موضوعات اختلاف‌برانگیزی است که به احتمال زیاد هیچ توافقی بر سر آن به دست نخواهد آمد و این یعنی تداوم اختلاف میان کشورهای خلیج فارس که تمام تلاش‌های امیر کویت برای حل این موضوع را با مشکل مواجه خواهد کرد.
و آخرین موضوع به تغییر ساختار اتحادیه عرب برمی‌گردد. همه اعضا اعتقاد دارند که ساختار فعلی کارآیی لازم را ندارد و ضرورت تغییر در آن الزامی است. اما با این که همه بر سر این موضوع توافق دارند، ولی این قضیه اساسی در بدترین وضعیت از نظر چند دستگی و اختلاف روش و هدف میان کشورهای عضو مطرح می‌شود و بنابراین احتمال این که توافقی بر سر آن در این دوره حاصل شود، بعید به نظر می‌رسد.
اجلاس سران عرب در بیست و پنجمین دوره خود در کویت تنها حسنی که دارد این است که ریاست جدید آن یعنی کشور کویت برخلاف ریاست قبلی آن یعنی قطر، روابط خوبی با بیشتر اعضا دارد و بنابراین این امکان را فراهم می‌سازد که جهان عرب دوره‌ای از کاهش تنش‌ها میان اعضای خود را تجربه کند و در این راستا نام این اجلاس را «همبستگی عربی برای آینده‌ای بهتر» گذاشته‌اند، نامی که کویت با توجه به تجربیات خود تلاش می‌کند بخش حداکثری آن را محقق سازد.
