دونالد ترامپ، رئیس جمهور منتخب ایالات متحده، شروع خوبی در عرصه رسانهها و مطبوعات نداشته است، یا شاید بهتر است بگوییم که مطبوعات شروع خوبی با او نداشتهاند.
در حالی که هنوز حدود دو ماه به آغاز اقامت او در کاخ سفید در واشینگتن مانده، کمیته حمایت از روزنامهنگاران در نیویورک دو بیانیه سراپا منفی درباره او و عملکردش در قبال رسانهها منتشر کرده است، اقدامی که دستکم در چند دهه گذشته در دورههای ریاست جمهوری دیگران کمتر شاهدش بودهایم.
رئیس هیئت مدیره کمیته حمایت از روزنامهنگاران در نخستین بیانیه که کمتر از یک ماه پیش از انتخابات و پیروزی آقای ترامپ منتشر شد، بیتعارف او را «تهدیدی برای آزادی مطبوعات» نامید و به او یادآور شد که بر بستر دموکراسی آمریکایی «تضمین جریان آزاد اطلاعات به سوی شهروندان از طریق مطبوعات مستقل و قوی» اصلی بنیادی است.
همین کمیته یکی دو هفته پس از پیروزی «غیرمنتظره» دونالد ترامپ این بار مستقیما دست به دامن مایک پنس، معاون ترامپ، شد و در مورد تعهد دولت آینده آمریکا به حفظ آزادی مطبوعات ابراز شک و تردید کرد.
به نظر میرسد که دستکم فعلا آقای پنس در مقایسه با دیگر اطرافیان دونالد ترامپ سابقه بهتری در برخورد با مطبوعات دارد و در کنگره آمریکا هم از جمله بزرگترین حامیان آزادی مطبوعات و رسانه بوده است.
مایک پنس در جایی گفته است: «من باور دارم که تنها ناظر موثر بر قدرت دولت در هر زمان مطبوعات آزاد و مستقل است.»
اما کمتر پیش میآید که سازمانهای مدافع حقوق بشر و حقوق روزنامهنگاران بیانیهای با هدف روسای جمهور و سران حکومت در کشورهای دموکراتیک منتشر کنند، و در مقابل هم کمتر دیدهایم که در چنین کشورهایی سران حکومت مستقیما رسانهها را هدف قرار داده و به آنها بتازند.
در این میان دونالد ترامپ همچون در زمینههای دیگر استثناست.
اما مگر این میلیاردر نیویورکی چه کرده است، آن هم در حالی که هنوز تا زمان آغاز ریاستش دو ماهی مانده و او هنوز حتی کار خود را شروع نکرده است.
در نامه کمیته حفاظت از روزنامهنگاران به مایک پنس چنین آمده است: «در خلال کارزار انتخاباتی [دونالد ترامپ] و از زمانی که این کارزار به پایان رسید، فضا برای روزنامهنگاران و اصحاب رسانه به شدت تخریب شده است. ترامپ راه را بر سازمانهای خبری عمده بسته، به خبرنگاران با ذکر نام آنها حمله کرده، و به ایجاد فضایی تهدیدآمیز برای خبرنگاران دامن زده است.»
از جمله صفاتی که آقای ترامپ برای رسانههای مخالف خود یا آن دسته از رسانههایی برشمرده است که جرات کردند خبری مخالف میل و خواسته او منتشر کنند میتوان به اینها اشاره کرد: «متقلب»، «دروغگو»، «انزجارآور»، «لجن».
او در جریان کارزار انتخاباتیاش چندین بار در محل سخنرانیاش با اشاره به محل تجمع خبرنگاران و خبرگزاریها از مردم خواست تا آنها را هو کنند، چند روزنامه و رسانه از جمله روزنامههای معتبر واشینگتن پست و گاردین را از ورود به سالن سخنرانی منع کرد، وعده داد که روزنامه نیویورک تایمز را به دادگاه خواهد کشاند، و بارها رسانههای مختلف از جمله این دو روزنامه را «مطبوعات کلینتون» نامید و تاکید کرد که هیلاری کلینتون، رقیب انتخاباتیاش، چیزی ندارد جز همین رسانههای مدافعش.
طبق اصلاحیه اول قانون اساسی آمریکا، کنگره حق تصویب یا حتی پیشنهاد قانونی برای «تحدید آزادی بیان و آزادی مطبوعات» را ندارد، نکتهای که بعدها در سال ۱۹۶۴ در دادگاه عالی آمریکا دوقبضه شد و قضات این دادگاه برای تضمین حفظ آزادی مطبوعات شرایطی سخت را برای به دادگاه کشاندن رسانهها تعیین کردند
شاید همین برخورد مستقیم و تند باعث شد که مطبوعات هم اصول همیشگی روزنامهنگاری را در مواردی کنار بگذارند و عنان اختیار از کف بدهند، آن قدر که این روزها روزنامه معتبر و پرسابقهای چون نیویورک تایمز رسما به جانبداری از هیلاری کلینتون و دموکراتها و حمله مستقیم به دونالد ترامپ متهم میشود.
اما تا همین یک ماه پیش کمتر کسی فکر میکرد که دونالد ترامپ از صندوقهای رای در آمریکا بیرون بیاید و همین شاید باعث میشد که کسی حرفها و تهدیدهای او بهویژه علیه مطبوعات را آن چنان که باید جدی نگیرد؛ تا این که ترامپ پیروز انتخابات از آب درآمد و اصحاب رسانه یکهو خود را با کسی مواجه دیدند که در جایی از کارزار خود حتی این پیشنهاد را مطرح کرده بود که باید قوانین را تغییر داد تا بتوان رسانههای «دروغگو» را به دادگاه کشاند و وادارشان کرد تا جریمه دروغهایشان را بدهند.
به همین دلیل است که یکی از بحثهای داغ در رسانههای آمریکایی این روزها، در روزگار پس از پیروزی ترامپ، این است که آیا او واقعا میتواند از راه تغییر قوانین مربوط به آزادی مطبوعات عرصه را بر اصحاب رسانه تنگ کند؟!
طبق اصلاحیه اول قانون اساسی آمریکا، کنگره حق تصویب یا حتی پیشنهاد قانونی برای «تحدید آزادی بیان و آزادی مطبوعات» را ندارد، نکتهای که بعدها در سال ۱۹۶۴ در دادگاه عالی آمریکا دوقبضه شد و قضات این دادگاه برای تضمین حفظ آزادی مطبوعات شرایطی سخت را برای به دادگاه کشاندن رسانهها تعیین کردند، از جمله آن که شاکی مطبوعات باید در دادگاه با سند و مدرک ثابت کند که سردبیر رسانه «عمدا و دانسته» دروغی را به چاپخانه فرستاده است.
با این حساب دونالد ترامپ در کاخ سفید قانونا اختیار محدود کردن کار رسانهها یا تغییر در قوانین را ندارد. اما کارشناسان این عرصه میگویند که دست او آنقدرها خالی هم نیست. او در نقش رئیس جمهور میتواند با تصمیماتی که خواهد گرفت کار مطبوعات را بسیار سخت کند، آنها را برای پوشش اخبار به کاخ سفید راه ندهد، حامیانش را علیه مطبوعات بشوراند، و در توییتر (ابزار محبوب او برای انتشار آرا و عقایدش) به آنها بتازد.
این کاری است که او تاکنون از آن ابایی نداشته و بعید است که قصد داشته باشد پس از پیروزی در انتخابات رفتارش را در این زمینه تغییر دهد. تنها دو روز پس از پیروزی در انتخابات، وقتی که مردم در اعتراض به این اتفاق به خیابانها ریخته و بهویژه در شهرهای بزرگی چون نیویورک و واشینگتن فریاد زدند که او را رئیس جمهور خود نمیدانند، آقای ترامپ دست به توییتر شد و چیزی نوشت که تا حالا از روسای جمهور ایالات متحده ندیدهایم: او رسانهها را متهم کرد که مردم را به اعتراض «تحریک میکنند».
میتوان حدس زد که تا دستکم چهار سال دیگر دبیران و سردبیران و روزنامهنگاران آمریکایی صبحها بلافاصله پس از بیدار شدن اول یک چیز را چک کرده و بعد روزشان را شروع خواهند کرد: حساب کاربری realDonaldTrump
