فضای داخل اتوبوس بسیار غمبار است. کمی مانده به ساعت ۳ صبح. مسافران با انبوهی چمدان، کارتون مقوائی ، بقچه لباس و قوری چای خود ساکت نشسته اند. انگار زندانیان جنگی را به سوی سرنوشتی نامشخص می برند.
اسدالله، جوان ۱۹ ساله ای که مثل اکثر افغان ها فقط با نام کوچک خود را معرفی می کند گفت: « توی اتوبوس معمولا مردم با کسی حرف نمی زنند، چون می ترسند نفر بغل دستی از طالبان باشد.» او فروشنده قطعات یدکی لوازم برقی است.
اسدالله و ۵۵ سرنشین دیگر این اتوبوس در حال سفر در بزرگراهی به طول ۴۸۳ کیلومتر هستند که به اعتقاد بسیاری خطرناک ترین جاده جهان است. این جاده کابل و قندهار، بزرگترین شهرهای افغانستان را به هم وصل می کند که از نظر اقتصادی حیاتی ترین نقاط این کشور هستند. این بزرگراه ۵ سال پیش تکمیل شد و هدف از احداث آن گشودن راهی به سوی توسعه اقتصادی و بهبود وضع زندگی مردم افغانستان بود.
خبرنگار روزنامه بریتانیایی گاردین می نویسد، وزارت خارجه آمریکا پنج سال پیش احداث این پروژه[احداث بزرگراه] ۱۹۵ میلیون دلاری را «برجسته ترین نماد کمک آمریکا به بازسازی پس ازجنگ» در افغانستان توصیف کرد. اما امروزه این جاده بیشتر نماد بی ثباتی در سراسر کشور، ناتوانی دولت مرکزی و نیروهای بین المللی در حفظ نظم و ثبات و حضور رو به افزایش طالبان است.
مقامات دولتی و نظامی افغانستان می گویند شورشیان و راهزنان در این جاده به کرات مسافران را با هدف اخاذیبه گروگان گرفته یا به قتل رسانده اند.
واحدهای فاسد در نیروهای نظامی و انتظامی افغانستان در مقابل دریافت رشوه با این گروههای شورشی و راهزنان همکاری می کنند. بمب هائی که در مسیر این جاده توسط شورشیان کار گذاشته می شود تاکنون باعث مرگ شماری از پرسنل نظامی افغان و نیروهای نظامی بین المللی شده است. هیچ مقام رسمی یا نهاد دولتی حتی نمی تواند ابعاد و شمار حملات مسلحانه در مسیر این جاده را دقیقا مشخص کند.
اسدالله می گوید: «من مجبورم این خطر را بپذیرم. برای امرار معاش خانواده باید یک جوری پول دربیاورم.» او ماهی یک بار این مسیر پر مخاطره بین کابل و قندهار را طی می کند.
اکثر افغانها نمی توانند هزینه مسیر هوائی بین کابل و قندهار را بپردازند که بلیت یک طرفه آن حدود صد دلار است و بنابراین سفر پر خطر با اتوبوس را که حدود شش دلار هزینه دارد به جان می خرند. امید آنها این است که سفر با اتوبوس امن تر از اتومبیل های شخصی باشد که معمولا مناسب ترین هدف برای حملات گروههای مسلح در مسیر این جاده اند.
تامین امنیت این جاده در ابتدا به پلیس افغانستان سپرده شد، اما کمبود نفرات و تجهیزات این واحدها و از سوی دیگر افزایش شمار حملات خشونت آمیز باعث شد که دولت واحدهائی از ارتش را برای تقویت نیروی پلیس در این مسیر مستقر کند. مسیر این جاده مملو است از لاشه سوخته خودروها و جیپ های پلیس افغانستان و پلهای منهدم شده.
ژنرال عبدالعلیم کوهستانی، فرمانده پلیس منطقه که مسئول امنیت این جاده است، می گوید ۱۸۰ نفر از ماموران وی در ۱۴ پست بازرسی در مسیر این جاده مستقرند. او افزود که برای بهبود امنیت این مسیر حداقل به ۳۲۰ مامور دیگر و سلاحهای سنگین تر نیاز دارد.
نیروهای ارتش افغانستان در محل یک حادثه تروریستی.
ژنرال عبدالعلیم کوهستانی می گوید: «نیروهای طالبان آر.پی.جی و خمپاره انداز دارند. ما چگونه می توانیم با سلاحهای سبک انفرادی مثل کلاشینکف و یا مسلسل های سبک با آنها مقابله کنیم. بخصوص که تعداد نفرات ما کمتر است.»
او می افزاید: «ما واقعا می خواهیم مسیر این بزرگراه را کنترل کنیم و به مردم افغانستان و جهانیان نشان دهيم که قادر به این کار هستیم.» ارتش افغانستان اکنون در نقطه میانی این جاده بین قندهار و کابل یک پایگاه دارد و در طول مسیر ۱۵ پست بازرسی احداث کرده که در هر یک حداقل ۴۰ تا ۵۰ سرباز مستقرند.
ژنرال ظاهر عظیمی، سخنگوی وزارت دفاع افغانستان، می گوید حفظ امنیت در پست های بازرسی وظیفه پلیس است و ارتش افغانستان در شرایط فعلی به خاطر وظایف دشوار دیگر به شدت تحت فشار است. اما به گفته وی ارتش چاره دیگری ندارد، چون «بی ثباتی در این منطقه روز به روز افزایش می یابد.»
ژنرال عظیمی در نهایت احتیاط که به پلیس افغانستان بی احترامی نشود می گوید اگر او مسئول برقراری امنیت در مسیر این بزرگراه بود «با تعقیب شورشیان به مناطق عمقی همجوار با جاده سعی می کرد آنها را دستگیر کرده یا حداقل آنها را تا جائی که امکان داشت عقب می راند.»
فیض الله، رئیس شرکت مسافربری «عبدلی اینترناشنال»، می گوید طالبان مرتب به دفتر این شرکت سر می زنند تا ببینند چه افرادی بلیت سفر در این جاده را خریده اند.
او می افزاید: «طالبان به دنبال خارجی ها یا کارمندان دولتی هستند. ما به آنها می گوئیم که فقط به شهروندان عادی بلیت می فروشیم.» با وجود این براساس گفته های راننده ها و مسافران، طالبان همچنان متوقف کردن اتوبوس ها و تجسس برای تشخیص هویت مسافران را ادامه می دهند.
آقا محمد یکی از رانندگان این مسیر می گوید: «آنها تمام اتوبوس را بازرسی می کنند و از مسافران سئوال می کنند و گاهی اوقات دو یا سه نفر از مسافران را با خود می برند.» راننده ها سعی می کنند بدون توقف تمام مسیر جاده را طی کنند ولی با این وجود وقتی که نیروهای مسلح طالبان جاده را مسدود می کنند راهی جز توقف ندارند.
توریالای، یکی از رانندگان اتوبوس شرکت مسافربری عبدلی، می گوید: «من راهی جز متوقف کردن اتوبوس ندارم چون در غیر این صورت تیراندازی می کنند.» او که ۳۴ سال دارد هر هفته چهار بار این جاده را طی می کند و حقوق ماهانه او رقمی است معادل ۱۴۰ دلار.
طالبان در اقدام دیگری که نشانه قدرت فراوان آن است شرکت های ارائه کننده پوشش موبایل را مجبور کرده که پس از نیمه شب امواج ارتباطی این منطقه را قطع کنند. به گفته کارمند یکی از این شرکت ها به نام روشن، طالبان تهدید کرده که اگر چنین کاری نکنند تمام برجها و دکلهای ارتباطی منطقه را ویران خواهند کرد.
چند ساعت بعد اتوبوس وارد ترمینال خاکی و پر هیاهیوی شهر کابل شد و مسافران در پایان این راه طولانی و خطرناک با خیال راحت از اتوبوس پیاده شدند. عبدالنبی یک کاسب ۳۶ ساله که همراه با همسر و ۴ فرزندش اسباب خود را جمع می کرد و می رفت گفت : «سفر خوبی بود. ما به سلامت به مقصد رسیدیم.»
