مشاور وزیر خارجه آمریکا در امور نوآوری‌های تکنولوژی در گفت‌وگو با گلناز اسفندیاری، خبرنگار رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی، می‌گوید که برخلاف باور رهبران ایران، هدف از تلاش‌های ایالات متحده برای گسترش آزادی اینترنتی تغییر رژیم در کشورهای دارای نظام خودکامه مانند ایران نیست.
مشروح مصاحبه رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی با الک راس، مشاور ارشد هیلاری کلینتون، وزیر خارجه آمریکا را بخوانید:
رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی: ایالات متحده در سراسر جهان به دنبال گسترش آزادی دسترسی به اینترنت بوده است. آیا این تلاش‌ها در برگیرنده متحدان آمریکا نیز می‌شود، متحدانی مانند عربستان سعودی که توسط گروه‌های مدافع حقوق بشر به محدود کردن دسترسی شهروندانش به اینترنت آزاد متهم شده است؛ یا بحرین که به تازگی یک وبلاگ‌نویس را به پانزده سال زندان محکوم کرد؟
الک راس: از کل ۱۹۵ کشور جهان ۱۹۴ تای آنها تحت پوشش این برنامه قرار می‌گیرند. برنامه آزادی اینترنتی ما بر روی ۱۹۴ کشور تمرکز دارد، از همین روی، وقتی ما امکاناتی را فراهم یا سیاست‌هایی را طرح‌ریزی می‌کنیم، این امکانات یا سیاست‌ها محدود به یک، دو، سه، ۳۰ یا ۱۰۰ کشورنخواهند بود، بلکه برای سراسر جهان طراحی می‌شوند. بنابراین ما تنها یک سیاست آزادی اینترنتی داشته و آن هم سیاست‌مان در سراسر جهان است.
نظر الک راس درباره واکنش حکومت ایران به سیاست‌های آزادی اینترنتی آمریکا
رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی: به نظر می‌رسد بخش زیادی از تلاش‌های ایالات متحده کشورهایی مانند ایران را هدف قرار داده است. برای مثال، تهران باور دارد که پروژه «اینترنت در چمدان» – که به قصد یاری رساندن به فعالان در کشورهای سرکوبگر برای دسترسی به یک شبکه اینترنت در سایه راه‌اندازی می‌شود– جمهوری اسلامی را نشانه رفته است. آیا فضای اینترنتی جایی است که ایالات متحده در آن وارد جنگی نرم با جمهوری اسلامی خواهد شد؟
الک راس: به نظر من، واکنش ایران در قبال سیاست‌های آزادی اینترنتی آمریکا بازتاب‌دهنده این حقیقت است که این کشور چه قدر از وضعیت مطلوب [در زمینه آزادی] فاصله دارد. همان طور که پیش‌تر نیز گفتم، برنامه آزادی اینترنتی ما در برگیرنده همه کشور‌ها در سرتاسر جهان است. اگر حاکمان ایران فکر می‌کنند این برنامه علیه آنهاست و تا این حد آن را متوجه خود می‌دانند، این امر از دید روان‌شناختی بسیار معنادار است و نشان می‌دهد خود حکومت ایران هم آگاه است که آزادی‌های شهروندانش را محدود کرده است، به همین دلیل ما را به باد انتقاد می‌گیرد.
الک راس از تعریف خود از آزادی اینترنتی می‌گوید
رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی: ایران ایالات متحده را متهم می‌کند که در حال کمک‌رسانی نرم به فعالان در پی براندازی رژیم ایران است. آیا تغییر رژیم در کشورهای سرکوبگری همچون ایران که موضع خصمانه‌ای در قبال ایالات متحده دارند، یکی از اهداف برنامه آزادی اینترنتی ایالات متحده است؟
الک راس: به هیچ وجه. آزادی اینترنتی در پی یاری رساندن به مردم برای نیل به حقوق جهانی آنهاست: آزادی بیان، آزادی تجمعات و آزادی مطبوعات. این طرح نباید برنامه‌ای برای براندازی تلقی شود.
رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی: مردم رژیم‌های حسنی مبارک و زین‌العابدین بن علی در مصر و تونس را ساقط کردند، اما اینترنت هم نقش بزرگی در این تحولات بازی کرد. آیا این امر را در محاسبات خود به حساب آورده‌اید؟
الک راس: من فکر می‌کنم که اینترنت و فن آوری‌های ارتباطی، چهار نقش را در مصر و تونس داشته‌اند: اول، تسریع در روند ایجاد جنبش، روندی که در گذشته ماه‌ها یا سال‌ها به طول می‌انجامید ظرف مدت چند هفته و ماه به انجام رسید.
دوم، باعث غنای اطلاعاتی شد و برخلاف گذشته مردم به کمک شبکه‌های اجتماعی مجازی و اینترنت به حجم انبوهی از اطلاعات دسترسی پیدا کردند.
سوم، باعث استحکام پیوند‌های ضعیف شد و مثلا عضو ۵۷ ساله اخوان‌المسلمین را کنار جوان نوگرای ۲۷ ساله دانش‌آموخته [دانشگاه فرانسوی] سوربون قرار داد. چه چیز این دو فرد را در میدان تحریر [قاهره] نزد هم آورد؟ برخی ارتباطات اینترنتی یک چنین همراهان دور از انتظاری را خارج از فضای اینترنت گرد آورد.
چهارمین و واپسین نقش پخش کردن رهبری بود. در مقایسه با گذشته، ما امروز در انقلاب‌های خاورمیانه قهرمانان انقلابی پیشین مانند لخ والسا در لهستان، واتسلاو هاول در جمهوری چک یا نلسون ماندلا در آفریقای جنوبی را نداریم. این امر تا حدی ناشی از اینترنت و تاثیر آن در توزیع رهبری است.
بنابراین قطعاً اینترنت و فن‌آوریهای ارتباطی نقشی چشمگیر در نا‌آرامی‌های خاورمیانه داشته‌اند، با این حال من فکر می‌کنم نقش اصلی در پدید آمدن این انقلاب‌ها را امور دیگری بر عهده داشتند که هیچ ربطی به فن‌آوری نداشت. اموری مانند فساد، عدم وجود فرصت‌های اقتصادی و فقدان مشارکت دموکراتیک نقطه آغازین نا‌آرامی‌ها بودند. [در این تحول‌ها] فن‌آوری تنها یک ابزار بود.
رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی: اجازه بدهید درباره یک موضوع دیگر صحبت کنیم – استفاده از رسانه‌های نوین توسط ایالات متحده، که به نسبت مسئله جدیدی است و شما هم در آن نقش زیادی داشته‌اید: به نظر شما بزرگ‌ترین دستاوردهای ایالات متحده تاکنون در زمینه پیشبرد دیپلماسی از طریق استفاده از شبکه‌های اجتماعی ماند فیس‌بوک و توئیتر چه بوده است؟
الک راس: در رژیم‌هایی مانند ایران، دولت به دنبال محدود کردن دسترسی شهروندان به اطلاعات است و رفتاری قیم‌مآبانه نسبت به شهروندانش دارد. بهترین دستاورد وزارت خارجه ایالات متحده از طریق استفاده از شبکه‌های اجتماعی مانند فیس‌بوک و توئیتر تماس با بسیاری از مردم ساکن در محیط‌های بسته اطلاعاتی بوده است که در غیر این صورت امکان ارتباط با آنها وجود نداشت. حکومت‌ها هر قدر تلاش کنند اینترنت را بسته نگاه داشته یا دسترسی مردم را به آن محدود کنند، مردم در زمینه شبکه‌های اجتماعی و فن‌آوری از آنها جلو‌تر هستند و به اطلاعات مورد نظر خود بر روی اینترنت دسترسی پیدا می‌کنند. در وزارت خارجه ما با آگاهی از این حقیقت توانسته‌ایم با مردم در تماس باشیم.
من همچنین باید اضافه کنم که می‌بایست به یاد داشته باشیم که ما یک دهان، اما دو گوش داریم. از همین روی، یکی از بزرگ‌ترین چیزهایی که شبکه‌های اجتماعی امکان آن را فراهم آورده‌اند تنها رساندن پیام ما به آنها نیست، بلکه گوش دادن به حرف‌های آنهاست که آن هم همیشه به این معنا نیست که مردم در یک اتاق کنفرانس و دور یک میز با وزیر خارجه سخن بگویند، اما شبکه‌های اجتماعی به خانم هیلاری کلینتون و دیگر دیپلمات‌های آمریکایی این اجازه را می‌دهند که صدای مردم را از سراسر جهان بشنوند، امری که در گذشته به این شکل امکان‌پذیر نبود.
ایالات متحده از ابزارهای جدید نه تنها برای سخن گفتن، که برای شنیدن سخن دیگران نیز استفاده می‌کند.
رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی: اما آیا این به راستی یک مکالمه و گفت‌وگوی واقعی است؟ برای مثال، حساب کاربری توئیتر وزارت خارجه تنها بیانیه‌های مطبوعاتی آن وزارتخانه را منتشر می‌کند بدون این که با کسی به معنای واقعی گفت‌وگویی انجام دهد. آیا این مکالمه یک‌طرفه نیست؟
الک راس: این به هیچ وجه صحت ندارد. مکالمه ابداً یک‌طرفه نیست. من فکر می‌کنم این ابزار‌ها کاربرد بهتری در شنیدن دارند تا سخن گفتن. به همین ترتیب، هر روزه، چندین بار در طول روز من حرف‌هایی که مردم برای من در شبکه‌های اجتماعی نوشته‌اند را بررسی می‌کنم. مثال بزنم: پس از این که رژیم حسنی مبارک در مصر سرنگون شد، یکی از چیزهایی که ما از طریق مطالعه نظرات جوانان مصری در شبکه‌های اجتماعی متوجه شدیم این بود که جوانان مصری به هیچ وجه از ما راضی نبودند. آنها به این دلیل از ما رضایت نداشتند که ما دهه‌ها از رژِیم مبارک پشتیبانی کرده بودیم و آنها پرسش‌هایی جدی درباره نقش ما در جنبش اعتراضی‌شان داشتند.
و از آنجا که ما به این مسئله گوش کردیم، کاری که کردیم این بود که با یک شبکه اجتماعی مصری به نام «مصراوی.کام» همکاری کرده و به آنها گفتیم که اختیار کامل دارند که نیم ساعت به صورت زنده با هیلاری کلینتون وزیر خارجه پرسش و پاسخ داشته باشند، گفتیم که نمی‌خواهیم پرسش‌هایشان را ببینیم و تا می‌توانند پرسش‌هایی دشوار مطرح کنند.
تنها خواست ما این بود که پرسش‌ها به راستی توسط جوانان مصری مطرح شده باشند، بدین ترتیب و در نتیجه گوش دادن ما به شبکه‌های اجتماعی، خانم کلینتون به سخت‌ترین پرسش‌های جوانان مصری پاسخ داد.
مشروح مصاحبه رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی با الک راس، مشاور ارشد هیلاری کلینتون، وزیر خارجه آمریکا را بخوانید:
رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی: ایالات متحده در سراسر جهان به دنبال گسترش آزادی دسترسی به اینترنت بوده است. آیا این تلاش‌ها در برگیرنده متحدان آمریکا نیز می‌شود، متحدانی مانند عربستان سعودی که توسط گروه‌های مدافع حقوق بشر به محدود کردن دسترسی شهروندانش به اینترنت آزاد متهم شده است؛ یا بحرین که به تازگی یک وبلاگ‌نویس را به پانزده سال زندان محکوم کرد؟
الک راس: از کل ۱۹۵ کشور جهان ۱۹۴ تای آنها تحت پوشش این برنامه قرار می‌گیرند. برنامه آزادی اینترنتی ما بر روی ۱۹۴ کشور تمرکز دارد، از همین روی، وقتی ما امکاناتی را فراهم یا سیاست‌هایی را طرح‌ریزی می‌کنیم، این امکانات یا سیاست‌ها محدود به یک، دو، سه، ۳۰ یا ۱۰۰ کشورنخواهند بود، بلکه برای سراسر جهان طراحی می‌شوند. بنابراین ما تنها یک سیاست آزادی اینترنتی داشته و آن هم سیاست‌مان در سراسر جهان است.
نظر الک راس درباره واکنش حکومت ایران به سیاست‌های آزادی اینترنتی آمریکا
رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی: به نظر می‌رسد بخش زیادی از تلاش‌های ایالات متحده کشورهایی مانند ایران را هدف قرار داده است. برای مثال، تهران باور دارد که پروژه «اینترنت در چمدان» – که به قصد یاری رساندن به فعالان در کشورهای سرکوبگر برای دسترسی به یک شبکه اینترنت در سایه راه‌اندازی می‌شود– جمهوری اسلامی را نشانه رفته است. آیا فضای اینترنتی جایی است که ایالات متحده در آن وارد جنگی نرم با جمهوری اسلامی خواهد شد؟
الک راس: به نظر من، واکنش ایران در قبال سیاست‌های آزادی اینترنتی آمریکا بازتاب‌دهنده این حقیقت است که این کشور چه قدر از وضعیت مطلوب [در زمینه آزادی] فاصله دارد. همان طور که پیش‌تر نیز گفتم، برنامه آزادی اینترنتی ما در برگیرنده همه کشور‌ها در سرتاسر جهان است. اگر حاکمان ایران فکر می‌کنند این برنامه علیه آنهاست و تا این حد آن را متوجه خود می‌دانند، این امر از دید روان‌شناختی بسیار معنادار است و نشان می‌دهد خود حکومت ایران هم آگاه است که آزادی‌های شهروندانش را محدود کرده است، به همین دلیل ما را به باد انتقاد می‌گیرد.
الک راس از تعریف خود از آزادی اینترنتی می‌گوید
رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی: ایران ایالات متحده را متهم می‌کند که در حال کمک‌رسانی نرم به فعالان در پی براندازی رژیم ایران است. آیا تغییر رژیم در کشورهای سرکوبگری همچون ایران که موضع خصمانه‌ای در قبال ایالات متحده دارند، یکی از اهداف برنامه آزادی اینترنتی ایالات متحده است؟
الک راس: به هیچ وجه. آزادی اینترنتی در پی یاری رساندن به مردم برای نیل به حقوق جهانی آنهاست: آزادی بیان، آزادی تجمعات و آزادی مطبوعات. این طرح نباید برنامه‌ای برای براندازی تلقی شود.
رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی: مردم رژیم‌های حسنی مبارک و زین‌العابدین بن علی در مصر و تونس را ساقط کردند، اما اینترنت هم نقش بزرگی در این تحولات بازی کرد. آیا این امر را در محاسبات خود به حساب آورده‌اید؟
الک راس: من فکر می‌کنم که اینترنت و فن آوری‌های ارتباطی، چهار نقش را در مصر و تونس داشته‌اند: اول، تسریع در روند ایجاد جنبش، روندی که در گذشته ماه‌ها یا سال‌ها به طول می‌انجامید ظرف مدت چند هفته و ماه به انجام رسید.
دوم، باعث غنای اطلاعاتی شد و برخلاف گذشته مردم به کمک شبکه‌های اجتماعی مجازی و اینترنت به حجم انبوهی از اطلاعات دسترسی پیدا کردند.
سوم، باعث استحکام پیوند‌های ضعیف شد و مثلا عضو ۵۷ ساله اخوان‌المسلمین را کنار جوان نوگرای ۲۷ ساله دانش‌آموخته [دانشگاه فرانسوی] سوربون قرار داد. چه چیز این دو فرد را در میدان تحریر [قاهره] نزد هم آورد؟ برخی ارتباطات اینترنتی یک چنین همراهان دور از انتظاری را خارج از فضای اینترنت گرد آورد.
چهارمین و واپسین نقش پخش کردن رهبری بود. در مقایسه با گذشته، ما امروز در انقلاب‌های خاورمیانه قهرمانان انقلابی پیشین مانند لخ والسا در لهستان، واتسلاو هاول در جمهوری چک یا نلسون ماندلا در آفریقای جنوبی را نداریم. این امر تا حدی ناشی از اینترنت و تاثیر آن در توزیع رهبری است.
بنابراین قطعاً اینترنت و فن‌آوریهای ارتباطی نقشی چشمگیر در نا‌آرامی‌های خاورمیانه داشته‌اند، با این حال من فکر می‌کنم نقش اصلی در پدید آمدن این انقلاب‌ها را امور دیگری بر عهده داشتند که هیچ ربطی به فن‌آوری نداشت. اموری مانند فساد، عدم وجود فرصت‌های اقتصادی و فقدان مشارکت دموکراتیک نقطه آغازین نا‌آرامی‌ها بودند. [در این تحول‌ها] فن‌آوری تنها یک ابزار بود.
رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی: اجازه بدهید درباره یک موضوع دیگر صحبت کنیم – استفاده از رسانه‌های نوین توسط ایالات متحده، که به نسبت مسئله جدیدی است و شما هم در آن نقش زیادی داشته‌اید: به نظر شما بزرگ‌ترین دستاوردهای ایالات متحده تاکنون در زمینه پیشبرد دیپلماسی از طریق استفاده از شبکه‌های اجتماعی ماند فیس‌بوک و توئیتر چه بوده است؟
الک راس: در رژیم‌هایی مانند ایران، دولت به دنبال محدود کردن دسترسی شهروندان به اطلاعات است و رفتاری قیم‌مآبانه نسبت به شهروندانش دارد. بهترین دستاورد وزارت خارجه ایالات متحده از طریق استفاده از شبکه‌های اجتماعی مانند فیس‌بوک و توئیتر تماس با بسیاری از مردم ساکن در محیط‌های بسته اطلاعاتی بوده است که در غیر این صورت امکان ارتباط با آنها وجود نداشت. حکومت‌ها هر قدر تلاش کنند اینترنت را بسته نگاه داشته یا دسترسی مردم را به آن محدود کنند، مردم در زمینه شبکه‌های اجتماعی و فن‌آوری از آنها جلو‌تر هستند و به اطلاعات مورد نظر خود بر روی اینترنت دسترسی پیدا می‌کنند. در وزارت خارجه ما با آگاهی از این حقیقت توانسته‌ایم با مردم در تماس باشیم.
من همچنین باید اضافه کنم که می‌بایست به یاد داشته باشیم که ما یک دهان، اما دو گوش داریم. از همین روی، یکی از بزرگ‌ترین چیزهایی که شبکه‌های اجتماعی امکان آن را فراهم آورده‌اند تنها رساندن پیام ما به آنها نیست، بلکه گوش دادن به حرف‌های آنهاست که آن هم همیشه به این معنا نیست که مردم در یک اتاق کنفرانس و دور یک میز با وزیر خارجه سخن بگویند، اما شبکه‌های اجتماعی به خانم هیلاری کلینتون و دیگر دیپلمات‌های آمریکایی این اجازه را می‌دهند که صدای مردم را از سراسر جهان بشنوند، امری که در گذشته به این شکل امکان‌پذیر نبود.
ایالات متحده از ابزارهای جدید نه تنها برای سخن گفتن، که برای شنیدن سخن دیگران نیز استفاده می‌کند.
رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی: اما آیا این به راستی یک مکالمه و گفت‌وگوی واقعی است؟ برای مثال، حساب کاربری توئیتر وزارت خارجه تنها بیانیه‌های مطبوعاتی آن وزارتخانه را منتشر می‌کند بدون این که با کسی به معنای واقعی گفت‌وگویی انجام دهد. آیا این مکالمه یک‌طرفه نیست؟
الک راس: این به هیچ وجه صحت ندارد. مکالمه ابداً یک‌طرفه نیست. من فکر می‌کنم این ابزار‌ها کاربرد بهتری در شنیدن دارند تا سخن گفتن. به همین ترتیب، هر روزه، چندین بار در طول روز من حرف‌هایی که مردم برای من در شبکه‌های اجتماعی نوشته‌اند را بررسی می‌کنم. مثال بزنم: پس از این که رژیم حسنی مبارک در مصر سرنگون شد، یکی از چیزهایی که ما از طریق مطالعه نظرات جوانان مصری در شبکه‌های اجتماعی متوجه شدیم این بود که جوانان مصری به هیچ وجه از ما راضی نبودند. آنها به این دلیل از ما رضایت نداشتند که ما دهه‌ها از رژِیم مبارک پشتیبانی کرده بودیم و آنها پرسش‌هایی جدی درباره نقش ما در جنبش اعتراضی‌شان داشتند.
و از آنجا که ما به این مسئله گوش کردیم، کاری که کردیم این بود که با یک شبکه اجتماعی مصری به نام «مصراوی.کام» همکاری کرده و به آنها گفتیم که اختیار کامل دارند که نیم ساعت به صورت زنده با هیلاری کلینتون وزیر خارجه پرسش و پاسخ داشته باشند، گفتیم که نمی‌خواهیم پرسش‌هایشان را ببینیم و تا می‌توانند پرسش‌هایی دشوار مطرح کنند.
تنها خواست ما این بود که پرسش‌ها به راستی توسط جوانان مصری مطرح شده باشند، بدین ترتیب و در نتیجه گوش دادن ما به شبکه‌های اجتماعی، خانم کلینتون به سخت‌ترین پرسش‌های جوانان مصری پاسخ داد.
