با اعلام تعلیق نامحدود پرتاب سفینه کاوشگر ۵ حامل میمون نوع رزوس به فضا، توسط حمید فاضلی، رئیس سازمان فضایی ایران، به نظر می‌رسد که دست‌کم یک بخش از فعالیت‌های فضایی ایران با مشکلاتی روبه‌رو شده که پیشتر از سوی طراحان این برنامه‌ها پیش‌بینی نشده بود.
تازه‌ترین اظهارات آقای فاضلی حاکی از آن است که علی‌رغم گذشت نزدیک به دو ماه از تاریخ قبلی پرتاب سفینه حامل یک میمون به فضا (در ماه اوت سال جاری)، تاریخ انجام این پرتاب همچنان نا‌مشخص است.
سازمان فضایی ایران سال گذشته بنا بر تصمیم محمود احمدی‌نژاد، از وزارت ارتباطات و فناوری جدا و به صورت مستقل در کنار دفتر رئیس جمهور قرار گرفت. از آن تاریخ حمید فاضلی نیز با حکم رئیس جمهور به ریاست سازمان مزبور گمارده شد.
با وجود جوان بودن سازمان یاد شده، دولت ایران سرفصل‌های گسترده‌ای را به عنوان هدف‌های فعالیت‌های آینده ایران در فضا انتشار داد که بیش از اندازه جاه‌طلبانه و تا حد زیادی دور از توان فنی و رشد صنعتی ایران به نظر می‌رسید.
قرار دادن یک فضانورد ایرانی در مدار زمین در سال ۱۳۹۹ از جمله هدف‌های اعلام شده این سازمان است.
کاوشگر‌ها
فعالیت‌های فضایی ایران در دو بخش جداگانه پی‌گیری می‌شوند. یکی از این دو، مربوط به سیستم‌های پرتابی و دومی در رابطه با ساختن ماهواره و سفینه‌هایی است که قرار است به فضا پرتاب شوند.
وسیله پرتاب ماهواره‌های ایران در اصل موشک‌های اصلاح شده شهاب ۳ است که با نام‌های متفاوت به این منظور تولید شده‌اند. اولین نمونه از این نوع موشک‌ها که سفیر نامیده شد (کاوشگر-۱) در بهمن سال ۱۳۸۶ به فضا پرتاب شد.
در حقیقت، سفیر، کاوشگر و شهاب ۳ نام‌های متفاوت برای یک موشک واحداند که بنا بر مورد استفاده تغییر کاربرد و تغییر نام یافته‌اند.
مراکز پرتاب
ایران در فوریه سال ۲۰۱۰ تعدادی موجود زنده، من‌جمله کرم خاکی، را با کاوشگر ۳ به فضا پرتاب کرد، که ارزش علمی این اقدام توسط هیلاری کلینتون، وزیر خارجه آمریکا، در مقایسه با اقدام به قرار دادن اولین فضانورد آمریکا در کره ماه، ۴۰ سال پیش از آن، مورد تردید قرار گرفت.
یک سال بعد ایران کاوشگر ۴ را بدون سرنشین مورد آزمایش قرار داد و اعلام داشت که با کاوشگر ۵ میمون نوع رزوس را که به این منظور از شرق آسیا خریداری شده است به مدار زمین می‌فرستد.
این موشک‌ها را ایران از مرکز فضایی سمنان پرتاب می‌کند. تاسیسات پرتابی ایران در نزدیکی شاهرود تازه‌ترین تاسیسات ایران از این نوع به شمار می‌رود.
ایران در نزدیکی قم نیز دارای تاسیسات پرتاب موشکی جداگانه‌ای است که تنها در مورد موشک‌های با کاربرد نظامی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تردید در مورد هدف‌ها
سازمان فضایی ایران کوچک و هدف‌های اعلام شده آن به نسبت، بسیار بزرگ به نظر می‌رسند. از این لحاظ، پاره‌ای از ناظران برنامه فضایی ایران را پوششی برای برنامه‌های نظامی و استفاده از موشک برای حمل بمب اتمی می‌دانند. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز با گزارش برنامه‌های موشکی ایران، آن را در خط تردید پیرامون برنامه‌های مشکوک اتمی آن کشور قرار داده است.
اعتبار مالی سازمان فضایی ایران در بودجه سالانه ۳۰۰ میلیون دلار اعلام شده است. با این مبلغ بی‌شک تحقق هدف‌هایی بزرگی مانند قرار دادن انسان در مدار زمین غیرعملی به نظر می‌رسد.
دولت آمریکا پیشتر برنامه‌های آپولو و فرستادن انسان به کره ماه را تعطیل کرد، و در طول سال جاری نیز پرواز شاتل به فضا را متوقف ساخت. دلیل این دو تصمیم، رسیدن به مرز پیشرفت بیشتر با استفاده از ابزار‌های کنونی، و در عین حال هزینه‌های سرسام‌آور این طرح‌ها اعلام شد.
عقب‌ماندگی در ساخت ماهواره
در حال حاضر ده‌ها کشور جهان در امور تولید قطعات الکترونیکی مورد استفاده در ماهواره‌های مخابراتی فعالیت دارند. در عین حال تنها کمتر از ۱۰ کشور در پرتاب ماهواره فعالیت می‌کنند.
در وضعیت کنونی، یکی از مشکلات اصلی ایران چیره شدن بر کمبود‌های فنی در ساختن ماهواره‌هایی است با کاربرد متعارفی برای قرار دادن در فضا و استفاده از ظرفیت آن‌ها.
در گذشته ایران ماهواره‌های مصباح، سینا، سپهر و بسیاری نام‌های دیگر را بر روی ماهوارهای کوچک و ابتدایی خود نهاده و بعضی از این ماهواره‌ها را پرتاب و در موارد دیگر، وعده تکمیل و پرتاب آن‌ها را در آینده داده است.
در سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۶ ایران علاقه‌مند بود تا با استفاده از کار‌شناسان روسی، برنامه‌های ساخت ماهواره را در داخل پی‌گیری کند. پاره‌ای دلایل سیاسی، امنیتی و مالی تحقق این هدف را نا‌ممکن ساخت. روسیه پیشتر در ساختن ماهواره سینا، تعدادی از تکنیسین‌های ایرانی را به کار گرفته بود.
ایران در همان زمان تلاش می‌کرد با استفاده از ظرفیت‌های فرانسه و روسیه، حضور خود را در فضا تثبیت کند. در اختیار گرفتن مدار‌های فضایی خاص، پیش از اشغال آن‌ها توسط کشور‌های دیگر و به منظور استفاده ماهوارهای، از جمله این هدف‌ها بود. روسیه و فرانسه، علی‌رغم اشتیاق ایران، به این همکاری تن ندادند.
به نظر می‌رسد اعلام تعلیق نامحدود در مورد استفاده از کاوشگر ۵ و پرتاب میمون به فضا، مستقیما مربوط به مشکلات فنی مربوط به ساخت سفینه است تا وسیله پرتاب آن. با وجود افزایش وزن سفینه پرتابی که تا ۲۸۵ کیلوگرم پیش‌بینی شده، عدم آمادگی موشک شهاب ۳ تحت نام کاوشگر ۵ عامل اصلی تعلیق اعلام شده نیست.
تازه‌ترین اظهارات آقای فاضلی حاکی از آن است که علی‌رغم گذشت نزدیک به دو ماه از تاریخ قبلی پرتاب سفینه حامل یک میمون به فضا (در ماه اوت سال جاری)، تاریخ انجام این پرتاب همچنان نا‌مشخص است.
سازمان فضایی ایران سال گذشته بنا بر تصمیم محمود احمدی‌نژاد، از وزارت ارتباطات و فناوری جدا و به صورت مستقل در کنار دفتر رئیس جمهور قرار گرفت. از آن تاریخ حمید فاضلی نیز با حکم رئیس جمهور به ریاست سازمان مزبور گمارده شد.
با وجود جوان بودن سازمان یاد شده، دولت ایران سرفصل‌های گسترده‌ای را به عنوان هدف‌های فعالیت‌های آینده ایران در فضا انتشار داد که بیش از اندازه جاه‌طلبانه و تا حد زیادی دور از توان فنی و رشد صنعتی ایران به نظر می‌رسید.
قرار دادن یک فضانورد ایرانی در مدار زمین در سال ۱۳۹۹ از جمله هدف‌های اعلام شده این سازمان است.
کاوشگر‌ها
فعالیت‌های فضایی ایران در دو بخش جداگانه پی‌گیری می‌شوند. یکی از این دو، مربوط به سیستم‌های پرتابی و دومی در رابطه با ساختن ماهواره و سفینه‌هایی است که قرار است به فضا پرتاب شوند.
وسیله پرتاب ماهواره‌های ایران در اصل موشک‌های اصلاح شده شهاب ۳ است که با نام‌های متفاوت به این منظور تولید شده‌اند. اولین نمونه از این نوع موشک‌ها که سفیر نامیده شد (کاوشگر-۱) در بهمن سال ۱۳۸۶ به فضا پرتاب شد.
در حقیقت، سفیر، کاوشگر و شهاب ۳ نام‌های متفاوت برای یک موشک واحداند که بنا بر مورد استفاده تغییر کاربرد و تغییر نام یافته‌اند.
مراکز پرتاب
ایران در فوریه سال ۲۰۱۰ تعدادی موجود زنده، من‌جمله کرم خاکی، را با کاوشگر ۳ به فضا پرتاب کرد، که ارزش علمی این اقدام توسط هیلاری کلینتون، وزیر خارجه آمریکا، در مقایسه با اقدام به قرار دادن اولین فضانورد آمریکا در کره ماه، ۴۰ سال پیش از آن، مورد تردید قرار گرفت.
یک سال بعد ایران کاوشگر ۴ را بدون سرنشین مورد آزمایش قرار داد و اعلام داشت که با کاوشگر ۵ میمون نوع رزوس را که به این منظور از شرق آسیا خریداری شده است به مدار زمین می‌فرستد.
این موشک‌ها را ایران از مرکز فضایی سمنان پرتاب می‌کند. تاسیسات پرتابی ایران در نزدیکی شاهرود تازه‌ترین تاسیسات ایران از این نوع به شمار می‌رود.
ایران در نزدیکی قم نیز دارای تاسیسات پرتاب موشکی جداگانه‌ای است که تنها در مورد موشک‌های با کاربرد نظامی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تردید در مورد هدف‌ها
سازمان فضایی ایران کوچک و هدف‌های اعلام شده آن به نسبت، بسیار بزرگ به نظر می‌رسند. از این لحاظ، پاره‌ای از ناظران برنامه فضایی ایران را پوششی برای برنامه‌های نظامی و استفاده از موشک برای حمل بمب اتمی می‌دانند. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز با گزارش برنامه‌های موشکی ایران، آن را در خط تردید پیرامون برنامه‌های مشکوک اتمی آن کشور قرار داده است.
اعتبار مالی سازمان فضایی ایران در بودجه سالانه ۳۰۰ میلیون دلار اعلام شده است. با این مبلغ بی‌شک تحقق هدف‌هایی بزرگی مانند قرار دادن انسان در مدار زمین غیرعملی به نظر می‌رسد.
دولت آمریکا پیشتر برنامه‌های آپولو و فرستادن انسان به کره ماه را تعطیل کرد، و در طول سال جاری نیز پرواز شاتل به فضا را متوقف ساخت. دلیل این دو تصمیم، رسیدن به مرز پیشرفت بیشتر با استفاده از ابزار‌های کنونی، و در عین حال هزینه‌های سرسام‌آور این طرح‌ها اعلام شد.
عقب‌ماندگی در ساخت ماهواره
در حال حاضر ده‌ها کشور جهان در امور تولید قطعات الکترونیکی مورد استفاده در ماهواره‌های مخابراتی فعالیت دارند. در عین حال تنها کمتر از ۱۰ کشور در پرتاب ماهواره فعالیت می‌کنند.
در وضعیت کنونی، یکی از مشکلات اصلی ایران چیره شدن بر کمبود‌های فنی در ساختن ماهواره‌هایی است با کاربرد متعارفی برای قرار دادن در فضا و استفاده از ظرفیت آن‌ها.
در گذشته ایران ماهواره‌های مصباح، سینا، سپهر و بسیاری نام‌های دیگر را بر روی ماهوارهای کوچک و ابتدایی خود نهاده و بعضی از این ماهواره‌ها را پرتاب و در موارد دیگر، وعده تکمیل و پرتاب آن‌ها را در آینده داده است.
در سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۶ ایران علاقه‌مند بود تا با استفاده از کار‌شناسان روسی، برنامه‌های ساخت ماهواره را در داخل پی‌گیری کند. پاره‌ای دلایل سیاسی، امنیتی و مالی تحقق این هدف را نا‌ممکن ساخت. روسیه پیشتر در ساختن ماهواره سینا، تعدادی از تکنیسین‌های ایرانی را به کار گرفته بود.
ایران در همان زمان تلاش می‌کرد با استفاده از ظرفیت‌های فرانسه و روسیه، حضور خود را در فضا تثبیت کند. در اختیار گرفتن مدار‌های فضایی خاص، پیش از اشغال آن‌ها توسط کشور‌های دیگر و به منظور استفاده ماهوارهای، از جمله این هدف‌ها بود. روسیه و فرانسه، علی‌رغم اشتیاق ایران، به این همکاری تن ندادند.
به نظر می‌رسد اعلام تعلیق نامحدود در مورد استفاده از کاوشگر ۵ و پرتاب میمون به فضا، مستقیما مربوط به مشکلات فنی مربوط به ساخت سفینه است تا وسیله پرتاب آن. با وجود افزایش وزن سفینه پرتابی که تا ۲۸۵ کیلوگرم پیش‌بینی شده، عدم آمادگی موشک شهاب ۳ تحت نام کاوشگر ۵ عامل اصلی تعلیق اعلام شده نیست.
