سرکوب شهروندان سوری در شهرهای مختلف در حالی ادامه می‌یابد که هر روز بر تعداد تلفات معترضان افزوده می‌شود. اما این تنها بعد داخلی بحران سوریه است.
بشار اسد، رئیس جمهور این کشور، در روزهای اخیر از سوی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و هم چنین ترکیه به شدت تحت فشار قرار گرفته است و در تازه‌ترین تحولات عربستان سعودی و کویت و بحرین نیز سفرای خود را از دمشق فرا خوانده‌اند.
برای بررسی ابعاد بین‌المللی بحران در سوریه و واکنش جامعهٔ بین‌الملل، رادیوفردا گفت‌وگویی داشته است با ریاد کهواجی، موسس انستیتوی تحلیل نظامی خاور نزدیک و خلیج فارس در دبی، و ابتدا از او دربارهٔ واکنش تازهٔ عربستان سعودی از او پرسیده است:
ریاد کهواجی: موضع‌گیری عربستان سعودی به نظر من خیلی بااهمیت است، چرا که عربستان را می‌توان قوی‌ترین کشور سنی منطقه محسوب کرد و به هر حال موقعیت خاصی دارد این کشور. ایستادن عربستان در مقابل سوریه هم در این مرحله از اهمیت بالایی برخوردار است. این حرکت نشان‌دهندهٔ این است که کشورهای عربی بیش از این نمی‌توانند موج خشونت را در سوریه تحمل کنند.
همچنین نشان می‌دهد که دولت سوریه در دمشق دیگر نمی‌تواند به سیاست‌های خود ادامه دهد و فکر کند که کسی واکنشی نشان نمی‌دهد. و مهم این است که عربستان سعودی زمانی به سخن آمده است که ترکیه، روسیه و خیلی از کشورهای دیگر نیز به رخدادهای سوریه واکنش نشان داده‌اند. و رژیم اسد تحت فشار بسیار بیشتری قرار می‌گیرد... که شاید مشخص شود که این حکومت می‌ماند یا رفتنی است.
حکومت سوریه هنوز در یک مقطع انکار به سر می‌برد. هیچ کشوری در منطقه جز ایران و لبنان این داستان‌ها و توجیه‌های دولت سوریه را نمی‌پذیرد. من فکر می‌کنم از اینجا به بعد ما شاهد فشارهای بیشتری از سوی جامعهٔ بین‌الملل و همسایگان سوریه خواهیم بود. تحریم‌های بیشتر اقتصادی، قطع روابط دیپلماتیک، و همین طور واکنش‌های قوی‌تری از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و حتی اتحادیه عرب، فشارهایی که به واکنش قوی‌تر ِ شورای امنیت سازمان ملل هم منجر خواهد شد. من فکر می‌کنم در طول چند هفته آینده، همهٔ این تحرکات شدت بیشتری خواهد گرفت.
چرا. متاسفانه دیر است. اما در نهایت هیچ وقت دیر نیست. در چنین موقعیتی، بهتر است دیر اقدام شود تا این که هیچ اقدامی صورت نگیرد. من فکر می‌کنم دلیل این که خیلی از کشور‌ها تاکنون واکنشی نشان نداده بودند این بود که نمی‌خواستند این تصور ایجاد شود که جنبش‌ها و اعتراض‌ها توسط غرب برنامه‌ریزی شده است. اما الان همه باور دارند که آن چه در سوریه رخ می‌دهد، ریشه در جامعه و مردم خود سوریه دارد و از خارج نیامده.
مضاف بر این، سوریه از لحاظ ژئوپلیتیکی، موقعیت بسیار حساسی دارد. از یک سو اسرائیل و درگیری بر سر بلندهای جولان، از سوی دیگر عراق است و نیروهای آمریکایی مستقر در آن و از همه مهم‌تر، موضوع گروه‌های مختلف در سوریه است و ترس از این که این تبدیل به موضوعی بزرگ‌تر و درگیری ِ قومی شود. و این برای کشورهای منطقه خطر بزرگی محسوب می‌شود. همان طور که اردوغان، نخست وزیر ترکیه، نیز گفت، موقعیت امروز سوریه، دیگر موضوع سیاست خارجی محسوب نمی‌شود. بلکه موضوعی داخلی است، چرا که دو کشور مرز طولانی‌ای با هم دارند و ترکیه هم با اختلافات مشابهی، مثل موضوع کرد‌ها، دست و پنجه نرم می‌کند و نگران است که ناآرامی و بی‌ثباتی سوریه به سمت ترکیه سرازیر شود. در نتیجه با این پیچیدگی‌ها ما می‌بینیم که حتی روسیه متحد نزدیک سوریه و چین نیز کم‌کم به جمع کشورهای منتقد سوریه افزوده می‌شوند.
من امیدوارم که لیبی ِ دیگری را شاهد نباشیم و همه درس‌های کافی از لیبی و یمن را گرفته باشیم. ما شاهد این هستیم که معترضان در سوریه، همچنان به برنداشتن اسلحه و ادامهٔ شیوه مسالمت‌آمیز اصرار دارند و این در حالی است که حکومت سوریه حداکثر خشونت را استفاده می‌کند. و جامعه بین‌الملل هم به آرامی برای اقدام دربارهٔ سوریه حرکت می‌کند و عجله نمی‌کند. من فکر می‌کنم که از اینجا به بعد شاهد حرکت آرام و باثبات تحریم‌های سیاسی اقتصادی خواهیم بود تا آنجا که حکومت سوریه کاملا منزوی شود. و واقعیت این است که گزینهٔ نظامی آخرین گزینهٔ جامعه بین‌الملل خواهد بود.
گفت‌وگوی هاناکاویانی با ریاد کهواجی، تحلیل‌گر مسائل عرب
بشار اسد، رئیس جمهور این کشور، در روزهای اخیر از سوی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و هم چنین ترکیه به شدت تحت فشار قرار گرفته است و در تازه‌ترین تحولات عربستان سعودی و کویت و بحرین نیز سفرای خود را از دمشق فرا خوانده‌اند.
برای بررسی ابعاد بین‌المللی بحران در سوریه و واکنش جامعهٔ بین‌الملل، رادیوفردا گفت‌وگویی داشته است با ریاد کهواجی، موسس انستیتوی تحلیل نظامی خاور نزدیک و خلیج فارس در دبی، و ابتدا از او دربارهٔ واکنش تازهٔ عربستان سعودی از او پرسیده است:
ریاد کهواجی: موضع‌گیری عربستان سعودی به نظر من خیلی بااهمیت است، چرا که عربستان را می‌توان قوی‌ترین کشور سنی منطقه محسوب کرد و به هر حال موقعیت خاصی دارد این کشور. ایستادن عربستان در مقابل سوریه هم در این مرحله از اهمیت بالایی برخوردار است. این حرکت نشان‌دهندهٔ این است که کشورهای عربی بیش از این نمی‌توانند موج خشونت را در سوریه تحمل کنند.
همچنین نشان می‌دهد که دولت سوریه در دمشق دیگر نمی‌تواند به سیاست‌های خود ادامه دهد و فکر کند که کسی واکنشی نشان نمی‌دهد. و مهم این است که عربستان سعودی زمانی به سخن آمده است که ترکیه، روسیه و خیلی از کشورهای دیگر نیز به رخدادهای سوریه واکنش نشان داده‌اند. و رژیم اسد تحت فشار بسیار بیشتری قرار می‌گیرد... که شاید مشخص شود که این حکومت می‌ماند یا رفتنی است.
- اما بشار اسد در دیدار با وزیر خارجه لبنان گفته بود که مبارزه با مجرمان که امنیت را به خطر می‌اندازند وظیفه ملی است. فکر نمی‌کنید که با بیشتر شدن فشارهای بین‌المللی، بشار اسد کمتر و کمتر به این هشدار‌ها گوش می‌دهد؟
حکومت سوریه هنوز در یک مقطع انکار به سر می‌برد. هیچ کشوری در منطقه جز ایران و لبنان این داستان‌ها و توجیه‌های دولت سوریه را نمی‌پذیرد. من فکر می‌کنم از اینجا به بعد ما شاهد فشارهای بیشتری از سوی جامعهٔ بین‌الملل و همسایگان سوریه خواهیم بود. تحریم‌های بیشتر اقتصادی، قطع روابط دیپلماتیک، و همین طور واکنش‌های قوی‌تری از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و حتی اتحادیه عرب، فشارهایی که به واکنش قوی‌تر ِ شورای امنیت سازمان ملل هم منجر خواهد شد. من فکر می‌کنم در طول چند هفته آینده، همهٔ این تحرکات شدت بیشتری خواهد گرفت.
- بنا بر اعلام فعالان حقوق بشر سوریه، تنها در هفتهٔ گذشته ۳۰۰ تن از معترضان در جریان درگیری‌ها و سرکوب از سوی حکومت سوریه کشته شده‌اند. فکر نمی‌کنید اقدام دیپلماتیک در چند هفتهٔ آینده، آن هم ۵ ماه پس از آغاز درگیری کمی دیر باشد؟
چرا. متاسفانه دیر است. اما در نهایت هیچ وقت دیر نیست. در چنین موقعیتی، بهتر است دیر اقدام شود تا این که هیچ اقدامی صورت نگیرد. من فکر می‌کنم دلیل این که خیلی از کشور‌ها تاکنون واکنشی نشان نداده بودند این بود که نمی‌خواستند این تصور ایجاد شود که جنبش‌ها و اعتراض‌ها توسط غرب برنامه‌ریزی شده است. اما الان همه باور دارند که آن چه در سوریه رخ می‌دهد، ریشه در جامعه و مردم خود سوریه دارد و از خارج نیامده.
مضاف بر این، سوریه از لحاظ ژئوپلیتیکی، موقعیت بسیار حساسی دارد. از یک سو اسرائیل و درگیری بر سر بلندهای جولان، از سوی دیگر عراق است و نیروهای آمریکایی مستقر در آن و از همه مهم‌تر، موضوع گروه‌های مختلف در سوریه است و ترس از این که این تبدیل به موضوعی بزرگ‌تر و درگیری ِ قومی شود. و این برای کشورهای منطقه خطر بزرگی محسوب می‌شود. همان طور که اردوغان، نخست وزیر ترکیه، نیز گفت، موقعیت امروز سوریه، دیگر موضوع سیاست خارجی محسوب نمی‌شود. بلکه موضوعی داخلی است، چرا که دو کشور مرز طولانی‌ای با هم دارند و ترکیه هم با اختلافات مشابهی، مثل موضوع کرد‌ها، دست و پنجه نرم می‌کند و نگران است که ناآرامی و بی‌ثباتی سوریه به سمت ترکیه سرازیر شود. در نتیجه با این پیچیدگی‌ها ما می‌بینیم که حتی روسیه متحد نزدیک سوریه و چین نیز کم‌کم به جمع کشورهای منتقد سوریه افزوده می‌شوند.
- و سوال آخر این که به عنوان تحلیل‌گری که در منطقه، تحولات را بررسی می‌کنید، آیا نگران به وجود آمدن اوضاعی آشفته، مانند چیزی که در لیبی می‌بینیم، نیستید؟
من امیدوارم که لیبی ِ دیگری را شاهد نباشیم و همه درس‌های کافی از لیبی و یمن را گرفته باشیم. ما شاهد این هستیم که معترضان در سوریه، همچنان به برنداشتن اسلحه و ادامهٔ شیوه مسالمت‌آمیز اصرار دارند و این در حالی است که حکومت سوریه حداکثر خشونت را استفاده می‌کند. و جامعه بین‌الملل هم به آرامی برای اقدام دربارهٔ سوریه حرکت می‌کند و عجله نمی‌کند. من فکر می‌کنم که از اینجا به بعد شاهد حرکت آرام و باثبات تحریم‌های سیاسی اقتصادی خواهیم بود تا آنجا که حکومت سوریه کاملا منزوی شود. و واقعیت این است که گزینهٔ نظامی آخرین گزینهٔ جامعه بین‌الملل خواهد بود.
