در پی ادعای تعرض جنسی ماموران فرودگاه جده به دو نوجوان ايرانی که حد و حدود آن نيز روشن نيست (از لخت کردن آنها برای بازرسی مربوط به مواد مخدر تا لخت شدن ماموران در برابر آنها، و از شبه تجاوز تا تجاوز و حضور ماموران پزشکی قانونی سعودی برای ثبت اين جرم) وفاداران به حکومت و مقامات حکومتی به دو دسته تقسيم شده‌اند: گروهی که خواهان تحريم اين زيارت مستحب شده‌اند و گروه ديگری که نمی خواهند اين اتفاق بيفتد.
احتمال دارد که سفر علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی در روزهای اخير به قم به اين ماجرا ربط داشته باشد: يکبار در ۱۹ فروردين که با آقايان شبيری زنجانی و مکارم شيرازی ديدار داشته و بار ديگر ۲۲ فروردين که با آقايان وحيد خراسانی، سبحانی و نوری همدانی به مشورت نشسته است. (تسنيم ۲۳ فروردين ۱۳۹۳) نام اين پنج تن را که در کنار هم بگذاريم مشخص است که موضوع سفر غير از بازديد مربوط به مراسم ختم خواهر خامنه‌ای بايد چيزی در حد مشورت در مسئله‌ی حج باشد گرچه در گزارش‌های رسانه‌ای از محتوای اين ديدارها سخنی گفته نشده است.
مسئله‌ی حج موضوعی بسيار جدی از حيث کسب و کار روحانيون (پاک کردن مال قبل از سفر و دريافت ميلياردها تومان، اداره ی کاروان‌ها، و تبليغات مذهبی) و حکومت (ثبت نام و اخذ صدها ميليارد تومان پول از مردم، کسب و کار مربوط به اعزام و تامين امکانات سفر و درگيری‌های مربوط به حج و فرا-حج با حکومت عربستان و اصولا روابط با عربستان سعودی) است و طبعا حکومت نمی تواند بدون مشورت با روحانيون قم در باره‌ی کاهش سطح روابط تصميم بگيرد.
از سوی ديگر موج تحريم خواهی از سوی نيروهای درون حکومت حتی به قم هم رسيد تا آنجا که مکارم شيرازی خواستار توقف موقت در اعزام زائران به حج عمره شد (او بعدا اين نظر خود را تکذيب کرد، تسنيم ۲۳ فروردين ۱۳۹۴) در عين آن که وی از رسانه‌ای شدن تعرض هم چندان راضی نبوده است (خبر آنلاين ۱۹ فروردين ۱۳۹۴) . سخنگوی هيئت رئيسه مجلس از ارائه طرح يک فوريتی لغو حج عمره با ۷۰ امضا به هيئت رئيسه مجلس خبر داد. (الف ۱۹ فروردين ۱۳۹۴) تشکل‌های دانشجويی حکومت ساخته نيز خواهان لغو موقت اعزام زائران حج عمره شدند.
برای درک اهميت اين موضوع از هر دو جانب برای روحانيون و حکومت نخست بايد به استدلال‌های دو طرف نگاه کنيم:
مدافعان تحريم
کسانی که خواهان تحريم يا توقف اعزام به حج عمره هستند می گويند:
۱. مجازات ماموران پليس سعودی- حتی اگر اين اتفاق بيفتد- کافی نيست و بايد برخورد جدی تری با اين موضوع صورت گيرد؛ عليرضا يارمحمد، رييس اسبق بازرسی وزارت ارشاد احتمال مجازات ماموران را بسيار اندک می داند و حتی تا حدی تصميم گيری و تحريک قبلی را در اين تعرض موثر می داند. او عدم تحريم را نيز ناشی از تقدم منافع اقتصادی برای روسای سازمان حج و زيارت بر دغدغه های ديگر تلقی می کند. (الف ۲۳ فروردين ۱۳۹۴) از اين جهت افرادی خواهان برخورد شديد تر هستند.
۲. غرور ملی در اين موضوع جريحه دار شده و بايد کاری برای ترميم آن کرد. تحريم يکی از اين گونه اقدامات است. علی رغم حج واجب حج عمره يک عبادت مفروض نيست و می توان آن را تعطيل کرد.
۳. اعزام سالانه حدود ۹۰۰ هزار نفر به حج عمره و صرف صدها ميليون دلار در کشوری با روابط تنش آلود اتلاف منابع ملی است و بهتر است اين منابع در داخل کشور مصرف شود؛
مخالفان تحريم
مخالفان به واقعيات يا ايده‌های ديگری برای تحکيم نظر خود اشاره می کنند:
۱. بنا به نظر مقامات سازمان حج و زيارت تجاوزی صورت نگرفته و در اين ماجرا اغراق می شود. بنا به نظر معاون حج و عمره سازمان حج و زيارت "اين دو نوجوان با جسارت نگذاشتند اتفاقی بيفتد... نبايد از اين قضيه استفاده ابزاری شود و به دليل ساير مشکلات سياسی که با عربستان وجود دارد، گفته شود که اتفاقی افتاده است." (ايکنا ۲۲ فروردين ۱۳۹۴) بنا به گفته‌ی رئيس سازمان حج و زيارت مقامات سعودی معذرت خواهی هم کرده‌اند: "فرمانده پليس جده مجبور شد در ميان زائران سخنرانی کند و بابت اين اقدام شنيع، به صورت رسمی از طرف پليس و دولت عربستان از زائران عذرخواهی کند و همانجا هم او تأکيد کرد که بر اساس قوانين شرعی اين دو پليس را تا اشد مجازات محاکمه خواهند کرد و مجازات سنگينی برای آنان در نظر گرفته می شود." (الف ۱۹ فروردين ۱۳۹۴) مقامات عربستان رسما چنين عذرخواهی‌ای انجام نداده‌اند.
۲. اين عمل با قصد و هدف برای منصرف کردن شيعيان از سفر به مکه و مدينه انجام شده و نبايد با مقامات مذهبی و سياسی سعودی در اين موضوع هم جهت عمل کرد. سايت انتخاب روايتی را برای تحکيم اين ايده از قول يکی از ماموران سعودی درگير در اين عمل انتقال می دهد: "شيخ ابومرزوق ا شيخ ابورزوق [امام جماعت مسجد جامع جده] شيعه را نجس و مشرک می داند و با علم به اختلافات شديد دو حکومت ايران و عربستان، از ما خواست تا با اين عمل، خشم حکومت و شيعيان تندرو ايران را برانگيخته و شعله‌های قهر و تحريم سفر به عربستان بر افروخته تر شود. شيخ ابومرزوق اين عمل را خدمت به طهارت حرمين از مشرکين و دارای ثواب اخروی دانست." (۲۳ فروردين ۱۳۹۴) اين سايت بعد از اين از قول روزنامه‌ی کويتی الصباح می گويد: "با توجه به جهت گيری‌های عمومی از سوی مردم ايران در شبکه‌های اجتماعی، به نظر می رسد همفکران شيخ ابومرزوق از سويی و "مخالفان اعمال مذهبی و حج" در ايران از سويی ديگر به اهداف خود نزديک تر شده اند."
دولت عربستان سعودی با برگرداندن پرواز حجاج عمره يا لغو رواديد به دنبال کاهش عمره گزاران است و از لغو حج عمره استقبال می کند.
۳. جريان تحريم را بيشتر کسانی که با اصل اعزام به حج و تبليغات دينی آن مخالف هستند مطرح می سازند. آنها می خواهند با اين بهانه به بسيج افکار عمومی عليه حج و ديگر زيارات که افراد را در فضای مذهبی قرار می دهد بپردازند. آنها می دانند که زيارت يک ابزار تبليغ مذهبی است و می خواهند اين ابزار را از دست روحانيون و حکومت خارج کنند.
۴. تحريم ضرر چندانی به اقتصاد عربستان سعودی نمی زند و از اين جهت تنبيهی برای اين کشور به حساب نمی آيد: "قدر مسلم حضور زائران ايرانی برای عربستان سود مالی دارد اما کشوری که بيش از ۷۰۰ ميليارد دلار پول نقد در بانک‌های کشورهای مختلف دارد و برای ضربه زدن به ساير کشورها قيمت نفت خود را کاهش داده و نفتش را حراج می‌کند هيچ نيازی به سود حضور زائران ايرانی در عمره ندارد؛ چرا ما بايد در اين فضا حرکت کرده و به آن دامن بزنيم؟
عربستان از عدم حضور زائران ايرانی در عمره خوشحال می‌شود چرا که پای شيعيان را از حضور در مسجد‌الحرام و مسجد‌النبی کوتاه می‌کند... آنها حاضر هستند دو برابر پولی که ما هزينه می‌کنيم را پرداخت کنند تا ما به عمره نرويم ولی چون به صورت رسمی نمی‌تواند مانع شوند، ترفند‌های مختلف ديگری را به کار می‌گيرد." (معاون سازمان حج وزيارت، ايکنا ۲۲ فروردين، ۱۳۹۴)
تحريم گزينه‌ی حکومت و روحانيون نيست
با توجه به اين که سه هفته از تعرض ادعايی جنسی ماموران سعودی می گذرد و تنها کمتر از يک هفته است که اخبار مربوطه در ايران منتشر شده مشخص است که حکومت در ابتدا نمی خواست اين موضوع به بحرانی در روابط سياسی دو کشور منجر شود و حتی مايل نبود حج عمره را حتی به صورت موقت تعطيل کند. منافع روحانيون و حکومت از صنعت زيارت آن قدر بالاست که تعرض جنسی يا افکار عمومی نمی توانند مانعی در ادامه‌ی کار آنها ايجاد کنند. تحقيرهای ادعايی ماموران سعودی نسبت به حجاج ايرانی و مقامات جمهوری اسلامی در گذشته نيز وجود داشته و هيچگاه مانع از اين کسب و کار دنيوی يا اخروی نشده است.
مجموعه‌ی اطلاعيه‌های سازمان های دولتی و شخص رئيس دولت در جهت فرونشاندن خشم افکار عمومی از اين عمل بودند. آنها می خواستند اين داستان را پشت سر بگذارند و اگر با دولت عربستان سر شاخ می شوند در موضوعات جدی تر برای حکومت يعنی مسئله‌ی يمن و عراق و سوريه باشد. ماجرای تعرض دستاورد زيادی برای حاکمان نخواهد داشت اما درگيری در يمن و سوريه و عراق در جهت جاه طلبی‌ها و کشورگشايی‌های جمهوری اسلامی و در نهايت کسب رهبری جهان اسلام است.
اما در نهايت دولت نتوانست در برابر فشار نيروهای خودی که احساس می کردند غيرتشان مخدوش شده مقاومت کند و اعزام به حج عمره را به طور موقت تعليق کرد. اطلاعيه‌ی وزارت ارشاد راه را برای آغاز اعزام به عمره بلافاصله بعد از اعلام حکم ماموران سعودی درگير در اين موضوع باز گزارده است. وحيد خراسانی نيز از اين تعليق موقت به طور سربسته حمايت کرد و به نظر می رسد که رايزنی‌های آيت الله خامنه ای در قم موفق بوده است.
فقدان نهادهای مدنی
موضوع جالب در اين ماجرا آن است که در اين موضوع جای اظهار نظر و کارزار نهادهای مدنی حتی نهادهای مدنی دولت ساخته کاملا خالی است. در حوزه‌ی دين حکومت دينی همه‌ی اختيارات را به خود اختصاص داده و جايی برای حضور نهادهای مستقل از دولت وجود ندارد. در بسيج افراد به حضور در مقابل سفارت عربستان نيز جای چنين نهادهايی خالی بود. مخالفت‌ها و اظهار نظرها نيز محدود به مقامات دولتی بوده است.
دينداران در اين موضوع به خوبی می توانند ببينند که حکومت و ديوانسالاری دينی بر اساس منافع نهادهای خود وارد عمل می شوند يا عملی انجام نمی دهند که ضرورتا با دغدغه‌های عمومی همخوان باشد. اگر نهادهای مستقل قدرتمندی در اين حيطه وجود داشت می توانست از حقوق شهروندان ديندار دفاع يا دغدغه‌های آنها را منتقل کند. در موضوع تحريم يا عدم تحريم اين نهادها و افرادی دولتی و ديوانسالاری دينی بودند که در برابر هم قرار گرفتند.
...............................................................................................
نظر نویسنده الزاما دیدگاه رادیو فردا را منعکس نمی‌کند.
