یادداشت--علی خامنه‌ای،رهبر جمهوری اسلامی، معمولا از آمار و ارقام استفاده نمی کند چون می داند با تکیه بر آمار و ارقامی که افراد ارائه می کنند می توان آسان تر سخن و ادعای آنان را مورد سنجش قرار داد. اما برای ارائه‌ی دستاوردهای نظام در اولین روز سال ۱۳۹۶ نتوانست از استفاده از آمار و ارقام بگذرد.
او بر این باور است که نظام تحت رهبری وی نظامی موفق و کارآمد است: «خدماتی که نظام اسلامی به ایران و ملت ایران در این مدت کرده است یک خدمات برجسته و فوق العاده است. اگر این خدمات را با خدمات دوران طاغوت مقایسه کنیم مشخص خواهد شد که نظام اسلامی چه خدماتی عرضه کرده... فهرست خدمات نظام اسلامی بسیار طولانی‌تر از این مواردی‌ست که عرض خواهم کرد. جمعیت کشور ما تقریبا دو برابر شده است اما کارهایی که انجام شده دو برابر نیست، بسیار چشمگیر است. در زیرساخت‌ها کارهای شده که حقیقتا در مقیاس کشورهای دیگر بسیار عظیم است. برای مثال راه‌های کشور ۶ برابر شده و ظرفیت بنادر کشور ۲۰ برابر شده. سدهای مخزنی کشور ۳۰ برابر شده. تولید برق کشور ۱۴ برابر شده است. صادرات غیرنفتی ۵۷ برابر شده. تولید محصولات پتروشیمی ۳۰ برابر، تولید محصولات فولادی ۱۵ برابر. این‌ها کارهای زیربنایی است. در زمینه علم و فناوری تعداد دانشجویان از اول انقلاب ۲۵ برابر و مقالات علمی ۱۶ برابر شده است. این‌ها هنر نظام اسلامی است.» (خامنه‌ای ۱ فروردین ۱۳۹۶)
در مورد استفاده از این آمارها و خود آنها به پنج نکته می توان اشاره کرد:
آمارهای مورد تردید
خامنه‌ای درست یک هفته قبل از ارائه‌ی این آمارها برای زیر سوال بردن آمارهای موفقیت آمیز دولت در حوزه‌ی تورم و رشد اقتصادی و اشتغال (که از سوی مقامات مدام تکرار می شوند) گفت: «به رئیس‌جمهور محترم هم گفته‌ام که بیان شاخص‌های کلان خوب است البته اگر آمارها قابل خدشه نباشد، اما به‌هرحال این‌ها در زندگی و معیشت مردم در کوتاه‌مدت و میان‌مدت اثر نمی‌گذارد.» (۱۹ اسفند ۱۳۹۵)
کسی که آمارهای دولت را به طور ضمنی مخدوش می داند نمی تواند برای القای موفقیت حکومت از آنها استفاده کند. فراتر از ابراز تردید خامنه‌ای آمارهای مقامات دولتی در حوزه‌های اقتصادی همیشه متناقض (میان خود دستگاه‌ها و میان دولت‌ها)، یک سویه (برای گریز از نگرش منفی)، اغراق امیز (مثل رشد بیش از ۱۱ درصدی در سال ۹۵)، و مبتنی بر مبانی و تعاریف غیر معمول (مثل شاغل حساب کردن کسی که هفته‌ای یک ساعت کار می کند) بوده است.
به خواست، یا به رغم؟
از ویژگی‌های جالب مقامات جمهوری اسلامی آن است که دستاوردهای مردم به رغم سیاست‌های دولت را به حساب خود می گذارند.
یکی از آنها تحصیلات عالی است. جمهوری اسلامی از آغاز مخالف حضور غیر خودی‌ها در دانشگاه‌ها بود. گزینش‌ها در دهه‌های شصت و هفتاد دهها هزار دانشجو را اخراج و دهها هزار علاقه مند به تحصیل را از تحصیل در دانشگاه‌ها محروم کردند. اما مردم با شور و اشتیاقی که داشتند در برابر حکومت مقاومت کرده و حاضر شدند برای تحصیلات عالی در داخلو خارج کشور هزینه‌های کلان بپردازند. در این شرایط مقامات سابق و لاحق خود در بازار تحصیلات عالی مشغول به کار شده (دانشگاه خصوصی تاسیس کردند) و این مطالبه را مجرای کسب و کار خود قرار دادند. علی خامنه‌ای خود در ماه‌های اوج جنبش سبز از تعداد زیاد دانشجویان شکایت می کرد اما هنگام اعلام دستاوردها به ۲۵ برابر شدن تعداد دانشجویان اشاره می کند.
دستاورد یا فاجعه؟
خامنه‌ای به هنگام دادن بیلان به این نکته توجه نمی کند که برخی از مولفه‌های شاخص‌هایی که حکومت به عنوان دستاورد اعلام می کرده امروز مشخص شده که فاجعه بار بوده‌اند. یکی از آنها سد سازی است. اخیرا وزارت نیرو اعلام کرده که برنامه ساخت پنجاه سد را متوقف کرده است. بنا به گزارش خبرگزاری دولتی ایسنا "علت تغییر برنامه دولت برای سدسازی، تاثیر مخربی بوده است که این سیاست تاکنون بر منابع محدود آب در ایران گذاشته است... تاکنون ۲۵ میلیارد متر مکعب از منابع آبی ایران براثر سدهای احداث شده بر رودخانه‌های کشور تبخیر و بیست درصد از آبهای روانِ ایران، کاهش یافته است." (۳ اسفند ۱۳۹۶) وقتی دولت خود به شکست سیاست سد سازی اعتراف دارد طبعا رهبر جمهوری سلامی نمی تواند ساخت آنها را دلیل موفقیت بداند.
مقایسه با جمعیت
از نکات بسیار عجیب بیلان خامنه‌ای مقایسه‌ی خدمات با جمعیت است. شاید بتوان افزایش میزان تولید گندم یا شیر یا تعداد پزشک (در واحد جمعیت) را با میزان افزایش جمعیت کشور مقایسه کرد (شاخص‌هایی که مستقیما به جمعیت مرتبط هستند) که خامنه‌ای چنین نمی کند. اما تولید برق و محصولات پتروشیمی و فولادی را نمی توان با افزایش جمعیت مقایسه کرد. در این موارد مسئله نان نیست که با دو برابر شدن جمعیت مصرف نان هم دو برابر شود.
مقایسه با دیگر کشورها
برای نشان دادن موفقیت کشور یا دولت به جای جمعیت می توان به سراغ دیگر کشورها رفت، کشورهایی که در حد و اندازه یا شرایط نزدیک به ایران بوده‌اند (مثل کره‌ی جنوبی و ترکیه از حیث جمعیت و میزان توسعه یافتگی در سال ۵۷ یا امارات و قطر از حیث منابع گازی و نفتی). به عنون مثال طول بزرگراه‌ها در کره جنوبی در سال ۱۹۶۷ هشتاد و شش کیلومتر، در سال ۱۹۸۸ هزار و پانصد کیلومتر و در سال ۲۰۱۵ چهار هزار و دویست کیلومتر بوده است. بدین ترتیب در یک دوره‌ی ۲۱ ساله طول بزرگراه‌های این کشور ۱۷ برابر و در یک دوره‌ی ۴۸ ساله ۴۹ برابر شده است. آیا می توان در این حال به شش برابر شدن راه‌های کشور در ۳۸ سال (که کوره راه‌ها و راه‌های شنی و غیر اسفالته و تک باندی را هم شامل می شود) افتخار کرد؟
مثال دیگر تولید برق است. تولید برق در کره‌ی جنوبی ازسال ۶۱ تا ۸۷ میلادی از ۱۷۰۰ گیگا وات به ۷۴ هزار گیگا وات رسید یعنی ۴۴ برابر در طی ۲۶ سال. آیا با لحاظ این آمار می توان ۱۴ برابر شدن تولید برق در ایران (با توجه به ساخته شدن نیروگاه با درامدهای نفتی) را نشانه‌ی کارآمدی تلقی کرد؟
مقایسه با گذشته کشور
مقایسه‌ی دیگر با دوران پهلوی است، همان طور که خامنه‌ای اسمش را می آورد اما آمارها را مقایسه نمی کند. بدون مقایسه با دوران پهلوی نمی توان دستاوردهای جمهوری اسلامی را مورد سنجش قرار داد. به عنوان مثال می توان افزایس تولید برق در ۳۸ سال گذشته را با تولید برق در دوران پهلوی مقایسه کرد. تولید برق از چهل مگاوات در سال ۱۳۳۴ به هزار ششصد مگاوات در سال ۱۳۴۷ و هفت هزار و صد مگاوات در ۱۳۵۶ رسید، این یعنی ۴۰ برابر در ۱۱ سال و ۱۷۷ برابر در ۲۲ سال. در چنین حالتی نمی توان به ۱۴ برابر شدن تولید برق در ۳۸ سال نازید.
غیر این شاخص‌هایی وجود دارند که نشان می دهند وضعیت اقتصادی مردم ایران نه تنها بهتر نشده بلکه افت کرده و رهبر جمهوری اسلامی هیچگاه بدان‌ها اشاره نمی کند. به عنوان مثال رئیس اتاق بازرگانی ایران و عراق می‌گوید درآمد سرانه کنونی در ایران نسبت به سال ۱۳۵۵ حدود ۳۰ درصد کاهش داشته است. (قدس آنلاین ۱ فروردین ۱۳۹۶) همچنین از سال ۱۳۸۶ تاکنون (به دلیل برنامه‌ی هسته‌ای و تحریم‌های بعد از آن) هم رشد متوقف شده و برآیند درآمد سرانه ثابت بوده است. (مسعود نیلی مشاور اقتصادی روحانی، فارس ۱۴ اسفند ۱۳۹۵)
---------------------------------------------------------------
یادداشت‌ها و مقالات، آرای نویسندگان خود را بازتاب می‌دهند و بیانگر دیدگاهی از سوی رادیو فردا نیستند.
