صد و هفتاد و دومین نشست وزیران سازمان کشور‌های صادر کننده نفت (اوپک)، که پنجشنبه ۲۵ مه در وین برگزار میشود، به احتمال قریب به یقین توافق پیشین اعضای این سازمان را در راستای محدود کردن تولید نفت، که همراهی شمار زیادی از تولید کنندگان غیر عضو «اوپک» را با خود داشت، تمدید خواهد کرد.
این پیش بینی مبتنی بر داده‌های کنونی بازار نفت و چشم انداز اقتصاد جهانی است. در این رابطه می توان پرسش‌های زیر را مطرح کرد :
یک) آیا توافق کشور‌های عضو و غیر عضو «اوپک» بر سر کاهش تولید محترم شمرده شده است؟
در پایان ماه نوامبر گذشته، سازمان «اوپک» تصمیم گرفت تولید خود را یک میلیون و دویست هزار بشکه در روز کاهش دهد. شماری از کشور‌های تولید کننده غیر عضو «اوپک» نیز به منظور بالا بردن بهای نفت، تصمیم گرفتند ۶۰۰ هزار بشکه در روز از تولید خود بکاهند که نیمی از این کاهش را فدراسیون روسیه بر عهده گرفت.
بر خلاف آنچه پیش بینی میشد، این توافق‌ها در مجموع محترم شمرده شدند و قیمت نفت حدود پانزده تا بیست در صد افزایش یافت. با این همه، تولید کنندگان «اوپک» و غیر «اوپک» نتوانستند به مازاد عرضه نفت در بازار، که همچنان پیرامون سیصد هزار بشکه در روز نوسان میکند، پایان بدهند. همچنین حجم انبار‌های نفت در کشور‌های توسعه یافته و قدرت‌های نوظهور در سطح نسبتا بالایی است و این نیز مانع جان گرفتن بازار نفت میشود.
دو) چرا بازار جهانی نفت همچنان با مازاد عرضه روبرو است؟
یکی از مهم‌ترین عوامل تاثیر گذار بر وضعیت کنونی بازار جهانی نفت، نفت «شیل» (غیر متعارف) آمریکا است که به نظر میرسد که تولید آن در سال ۲۰۱۷ بسیار بیشتر از آنچه پیش بینی میشد افزایش خواهد یافت.
این افزایش، بر پایه ارزیابی‌های گوناگون، بین یک میلیون تا یک میلیون و چهار صد هزار بشکه نفت در روز خواهد بود، رقمی که می تواند تلاش کشور‌های عضو و غیر عضو «اوپک» را در زمینه محدود کردن تولیدشان به منظور کاهش عرضه، تا اندازه زیادی خنثی کند.
شمار زیادی از شرکت‌های نفتی به تولید «شیل» در آمریکا روی آورده اند و به گفته بعضی منابع، حجم سرمایه گذاری‌ها در نفت «شیل» ایالات متحده در سال جاری به یکصد میلیارد دلار خواهد رسید. در بیرون از آمریکا نیز تولید نفت در بعضی کشور‌ها از جمله برزیل و تا اندازه‌ای بریتانیا و نروژ و کانادا رو به افزایش میرود. و سر انجام وضعیت سه کشور عضو «اوپک» را نیز، که به دلایل گوناگون مشمول توافق نوامبر گذشته این سازمان نیستند، باید در نظر گرفت. سخن بر سر ایران، نیجریه و لیبی است.
ایران که به دلیل تحریم‌های مرتبط با پرونده هسته‌ای تولیدش کاهش یافته بود، اجازه یافت به سطح تولید پیش از تحریم‌ها بازگردد. نیجریه نیز، به دلیل کاهش چشمگیر تولید نفتش در پی آشفتگی‌های موجود در دلتای نیجر، از اجرای توافق «اوپک» برکنار ماند. و سر انجام لیبی، که تولید نفتش زیر فشار اشفتگی‌های درون این کشور به شدت سقوط کرده، ملزم به رعایت توافق نوامبر گذشته در راستای تحدید تولید نیست.
افزایش احتمالی تولید در این سه کشور می تواند سطح مازاد عرضه را در بازار جهانی نفت بالا ببرد و جلوی افزایش قیمت این کالا را بگیرد.
سه) «اوپک» در نشست ۲۵ مه چه تصمیمی میگیرد؟
تصمیم ۲۵ ماه مه «اوپک» در وین به احتمال فراوان در راستای حفظ وضع موجود است. هفته گذشته در پکن وزیر نفت عربستان سعودی و وزیر انرژی روسیه بر سر این سناریو به توافق رسیدند. با توجه به تصمیم این دو غول نفتی، انتظار میرود که کشور‌های «اوپک» همچنان به محدود کردن تولید نفت‌شان در سطح مورد توافق ادامه دهند و تولید کنندگان غیر عضو «اوپک» نیز تعهدات خود را تمدید کنند. پیش بینی میشود که توافق ماه نوامبر «اوپک»، که مهلت آن اواخر ژوئن به پایان میرسد، تا پایان مارس سال آینده، تمدید بشود.
چهار) بهای نفت چگونه تحول خواهد یافت؟
در آستانه نشست ۲۵ مه «اوپک» در وین، بهای هر بشکه نفت برنت دریای شمال پیرامون ۵۴ دلار نوسان میکرد. با توجه به داده‌های موجود در بازار جهانی نفت و در صورت تمدید توافق ماه نوامبر گذشته از سوی آعضای «اوپک» و نیز همراهی تولید کنندگان غیر عضو «اوپک»، بهای هر بشکه نفت در سال جاری و سال آتی میلادی به احتمال زیاد در سطح کنونی باقی خواهد ماند.
البته اوجگیری چشمگیر تولید نفت «شیل» در آمریکا می تواند با دامن زدن به افزایش عرضه نفت، بهای این کالا را پایین بیآورد. در عوض اگر چرخ اقتصاد جهانی، آنگونه که از سوی بعضی از سازمان‌های بین المللی پیش بینی شده، با سرعت بیشتری به حرکت در آید، می توان به افزایش تقاضای انرژی و در نتیجه بالا رفتن قیمت نفت احتمالا تا مرز هر بشکه شصت دلار امیدوار بود.
