همه میگفتند نمیشود. اردوغان هرگز عذرخواهی نخواهد کرد – و واقعا هم اردوعان از آن تیپ آدم‌ها نیست که یه سادگی عذر خواهی کند. سازش با اسرائیل و روسیه؟ هرگز! اردوغان آدمی است اسلام گرا (راستی؟) با اسرائیل کنار بیاید؟ ممکن نیست! روسیه هم، خوب، هم روسیه و هم ترکیه در سوریه آنقدر طرف فعال جنگ داخلی شده اند که آن هم امکان ندارد.
همین دوشنبه این هفته دو تا خبر همه را غافلگیر و هاح و واج کرد: اول خبر سازش ترکیه با اسرائیل بعد هم توافق باز ترکیه با روسیه، دقیقا در یک روز، اتفاقا به فاصله‌ای کمتر از یکی دو ساعت!
ترکیه بعد از هفت سال روابط خودش را با اسرائیل و بعد از هفت ماه روابط خودش را با روسیه عادی خواهد کرد. هفت سال پیش یک کشتی حامل کمک‌های بشردوستانه ترکیه به غزه در آب‌های بین المللی از سوی اسرائیلی‌ها مورد حمله قرار گرفت و ده نفر در این ماجرا کشته شد. در مورد روسیه هم که هفت ماه پیش یک هواپیمای نظامی روسیه بالای مرز ترکیه و روسیه از سوی ترکیه سرنگون شد و خلبان آن هواپیما که با چتر پائین پریده بود به ضرب گلوله کشته شد.
از بابت این دو حادثه البته جداگانه، ترکیه مصرانه میخواست اسرائیل از آن طلب معذرت کند و روسیه هم میخواست شخصا اردوغان از روسیه عذر خواهی نماید.
همه گمانه زنی میکردند که از معذرت و اینها خبری نخواهد بود.
هر دو معذرت انجام گرفت. و موثر هم واقع شد.
در ترکیه مخالفین دولت و رسانه‌های منتقد طبق معمول زبان به شکایت و اعتراض گشودند و یک رشته سوال هائی هم کردند که اتفاقا بی‌معنی نبودند. «پس آن شعار‌ها و فریاد‌های برادری با «ملت مظلوم فلسطین» که هفت سال پیش سرمیدادید چه بود؟» «پس اگر قرار بود هفت ماه بعد از زدن جنگنده روسی از روسیه عذرخواهی کنیدو با خانواده خلبان مقتول همدردی کنید، اصلا چرا آن هواپیما را زدید وخلبانش را کشتید و بعد آنهمه داد و فریاد کردید که جقدر در مقابل روس‌ها قهرمان هستید؟»
در اسرائیل دو عضو هیئت دولت تهدید کردند که توافق ترکیه و اسرائیل را بایکوت خواهند کرد و در روسیه که رسانه‌ها هفت ماه تبلیغات ضد ترکی کرده اند حالا نمیدانند چطور لحنشان را یکشبه عوض کنند.
طرفداران و مخالفین شروع به بحث و مشاجره نمودند. اردوغان در اصل نامه‌اش «معذرت میخواهم» گفت یا «متاسفم»؟ در اصل ترکی متن چه نوشته شده و به روسی چطور ترجمه شده؟ معذرت را از پوتین خواست یا از خانوده آن خلبان؟
حتی رفتند ویدئوی یک سخنرانی اردوغان را از دو سال پیش یعنی ۲۰۱۴ یافتند که در آنجا در همان دوره خود ستائی‌ها و بقول عوام «کُرکُری خواندن»های اردوغانی خودش گفته است ترکیه، دیگر قوی شده است و «دیگر آن ترکیه قدیم، آن ترکیه سرافکنده، آن ترکیه‌ای که دیگران دستورکارش را معین میکردند و آن ترکیه‌ای که عذرخواهی میکرد، در گذشته ماند…»
باید اعتراف کنم که فکر میکردم اردوغان خیلی سنتی تر و «شرقی تر» از آن است که طبق مثل شرقی «حرف مرد یکی است» عمل نکند.
اما با وجود همه این ها، دیدیم که اردوغان مشکلی با تغییر عقیده‌اش نداشت و از روسیه به نوعی عذر خواهی کرد. منطق بالاخره بر احساسات و شعار پیروز شد.
حالا بگذارید تحلیلگران هرچه میخواهند تحلیل کنند، روزنامه نگاران هرچه میخواهند بنویسند و مردم کوچه و بازار هر حدسی که میخواهند بزنند. شاید در حرف هرشخصی گوشه‌ای از واقعیت خواهد بود و شاید هم هیجکدام اصلا ربطی با واقعیت نخواهد داشت.
من در صحبت‌هایم با مخالفین و موافقین، این مثل ترکی را میگفتم که «آلان ممنون، وئره ن ممنون» یعنی خریدار و فروشنده، اینجا یعنی دو طرف هردو راضی هستند، شما چرا جوش میخورید؟
هر دو طرف در هر دو توافق از کاری که کرده اند خرسندند. هر دو طرف در هر دو مورد امیدوارند که برای کشورهایشان از نگاه صلح و سعادت ملت های خودشان و منطقه، توافق و سازش بهتر از مشاجره و دعوا و جنگ است.
امیدواریم که همین طور هم هست.
