دو سال و نيم پس از خروج نيروهای نظامی آمريکا از عراق، باراک اوباما، روز جمعه ۱۷ مرداد، مجوز حمله هوایی عليه مواضع داعش را در عراق صادر کرد.
او اين تصميم نامنتظره را به سه هدف عمده گره زد: کمک رسانی از راه هوا به آوارگان عراقی به ويژه پناهندگان يزيدی (ايزدی) در کوههای سنجار و "پيش گيری از نسل کشی" ؛ حملات هوایی به مواضع داعش و جلوگيری از پيشروی آن به سوی اربيل؛ و حفاظت از منافع آمريکا و شهروندان اين کشور در اقليم خودمختار کردستان.
آمريکا در اربيل کنسولگری دارد و علاوه بر ديپلمات های آمريکایی ساکنِ اين شهر، مرکزعمليات مشترک آمريکا و عراق هم دراين شهر قرار دارد که مکملِ ستاد و مرکز اصلی عمليات مشترک دو کشور در بغداد است.
عمليات هوایی آمريکا
به گفته يک مقام دفاعی آمريکا، دامنه حملات هوایی اين کشورعليه داعش محدود خواهد بود و در اين برهه زمانی، اين حملات " بخشی از يک بمبارا ن گسترده" و از پيش برنامه ريزی شده نيست، اما در صورت ادامه جنايات داعش عليه يزيديان و مسيحيان عراقی و يا تهديد شهر اربيل و خطوط مواصلاتی آن ، آمريکا حملات خود را تشديد خواهد کرد.
بر پايه اظهارات ژنرال "ويليام می ويل"، معاون عمليات ستاد مشترک ارتش آمريکا، اين کشورتا سه شنبه ۲۱ مرداد، پانزده بار مواضع داعش را بمباران کرده است. البته پرواز های آمريکا بر فراز عراق به مراتب بيشتر ازاين حملات هوائی است . به گزارش خبر گزاری "بلومبرگ" ، به نقل از يک مقام آمريکایی، نيروی هوایی اين کشور از ۱۸ مرداد، روزانه به طور متوسط ۹۰ پرواز تهاجمی، تجسسی، بارريزی هوایی برای کمک رسانی ، و سوخت رسانی درهوا را بر فراز عراق انجام داده است و انتظار ميرود که شمار اين پرواز ها به ۱۰۰سورتی افزايش يابد.
ضعف نيرو های پيشمرگه
باراک اوباما در پی تصميم خود برای بمباران هوائی مواضع داعش تاکيد کرد که سربازان آمريکایی به عراق باز نخواهند گشت و کشورش قصد اعزام نيرو به عراق را ندارد. اما از آنجائيکه راه حل فوری يا کوتاه مدت برای شکست داعش و يا بيرون راندن آن از عراق وجود ندارد، پای آمريکا برای پی جوئی اهداف اعلام شده اش در عراق، خواسته يا ناخواسته بيشتر به ميان کشيده خواهد شد. ارتش عراق توانائی لازم را برای وارد کردن ضربه کاری بر داعش ندارد و نيروهای پيشمرگه با عقب نشينی در مقابل داعش نميتوانند به نحو مطلوبی از سرزمين خود دفاع کنند .
با سقوط موصل ، دولت اقليم کردستان با عقب کشيدن نيرو های خود، از درگيری با داعش پرهيز کرد و در عوض کرکوک و چاههای نفتی شمال آن و همچنين برخی از مناطق چند قوميتی از سنجار، واقع در نزديک مرز سوريه تا جلولا را که فاصله چندانی با ايران ندارد، تحت کنترل خود در آورد.
با اين کار دولت اقليم کردستان خط دفاعی جديدی را تشکيل داد که پشت آن شمار قابل ملاحظه ای ازعربهای سنیِ هوادار و يا متحد داعش سکونت دارند - کاری که راه را برای پيشروی اخير داعش در اين مناطق هموار کرد، گو اينکه اين پيشروی در جلولا تا حدی کند شده و مبارزه نيرو های پيشمرگه با داعش بر سر اين شهر ادامه دارد.
همزمان با اين، نيرو های پيشمرگه، پس از چند هفته عقب نشينی در مقابل داعش، توانسته اند برای اولين باردر سايه حملات هوائی و کمک های تسليحاتی آمريکا دو شهر مخمور و گوير در استان نينوا را از داعش بازپس گيرند – حملاتی که ضمن فرصت دادن به نيرو های پيشمرگه برای تقويت موضع دفاعی شان، پيشروی داعش را در استان اربيل مُختل کرد.
درحاليکه ترديدی درمورد وفاداری نيرو های پيشمرگه ( چه پيشمرگه های وابسته به جبهه مينهی و چه وابسته به حزب دمکرات) به دولت اقليم کردستان وجود ندارد و عملکرد آنها در گذشته نشان داده است که قابليت دفاع از سرزمين خود را دارند، ولی حملات اخير داعش و عقب نشينی پيشمرگه ها برخی از ضعف های آنها را آشکار کرده و محاسبات نادرست آنها را از توانائی داعش به نمايش گذاشته است.
به نظر ميرسد که يکانهای پيشمرگه بر پايه موفقيت های گذشته شان سازماندهی شده اند و آموزش و تجهيز آنها با نيازها و واقعيات موجود و تهديد های احتمالی هماهنگی ندارد.
يکانهای پيشمرگه سلاحهای مدرن ، به ويژه سلاحهای سنگين کارساز، ندارند و بيشتر جنگ افزارها و ادوات آنها که مربوط به دوران شوروی است، از نظر تعمير و نگهداری با اشکالات جدی روبرو ست. علاوه براين، حفاظت از مرز ۱۰۰۰ کيلومتری دولت اقليم کردستان با داعش، باعث پراکندگی نيرو های پيشمرگه شده و درنتيجه فشاربرآنها را تشديد کرده است.
در گذشته هرپيشمرگه درکوهستانها با يک سلاح انفرادی و دو سه خشاب فشنگ با يکانهای ارتشی رژيم بعثی که سلسله مراتب انعطاف ناپذير داشتند وبا جنگهای چريکی آشنا نبودند، مبارزه ميکرد ولی حالا بايد مانندِ سرباز يک نيروی ارتشی و متعارفی رفتار کند و اين گذار به تغيير ذهنيت، آموزش و زمان نياز دارد.
نقاط قوت داعش
داعش صرفاً يک سازمان تروريستی نيست و در ماههای اخير طی يک رشته عمليات تهاجمی در عراق و سوريه نشان داده است که از سرعت عملياتی و تحرک استراتژيک قابل ملاحظه ای بر خوردار است . داعش با دست زدن به چند حمله انتحاری و کار گذاشتن خودرو های بمب گذاری شده درچند ناحيه شيعه نشين بغداد نشان داد که در خارج از محله ها و مناطق سنی نشين، حاميان و شبکه های پشتيبانی دارد. به تازگی حمله های داعش در دو جبهه، يکی به جلولا نزديک مرز ايران و ديگری به سنجار و سد موصل در جهتِ مرز سوريه و ترکيه توانست خط دفاعی پيشمرگه ها را بشکند و آنان را وادار به عقب نشينی کند.
پيکار جويان داعش در حال حاضر توان تصرف بغداد را ندارند ولی حمله های آنها در چهار سوی بغداد نمايانگر تلاش آنان برای قطع خطوط مواصلاتی بغداد و محاصره اين شهر است. در اين راستا داعش به پالايشگاه بيجی وسد های موصل و حديثه که بخشی از برق بغداد را تامين ميکنند، چشم دوخته است.
در مجموع داعش با توجه به مبارزه چند ساله اش در سوريه تجربه فراوانی اندوخته و پيکار جويان آن از روحيه خوبی برای ادامه مبارزه برخوردارند. تاکنون پيشمرگه های کرد و ارتش عراق نه تنها نتوانسته اند ضربه کار سازی به داعش وارد کنند که ازسد کردن پيشروی آن عاجز مانده اند.
داعش پس از سقوط دو لشگر عراق درموصل به تجهيزات و سلاحهای مهمی ، از جمله سلاحهای سنگين، که آمريکا در اختيار ارتش عراق گذاشته بود، دست يافته است و از همکاری و تجارب شماری از افسران زمان صدام در زمينه استفاده از سلاحها و تاکتيک های مبارزه بهره ميگيرد. داعش يک سوم خاک عراق را تصرف کرده و از نظر مالی، بر پايه گزارش برخی از رسانه های غربی، از حمايت شماری از ثروتمندان سنی کشور های جنوب خليج فارس برخوردار است و برخی از چاههای نفت در سوريه و عراق را نيز در اختيار دارد.
راه برون رفت
حملات هوایی آمريکا توانسته است برخی از ضعف های مشهود پيشمرگه ها و ارتش عراق را برای مقابله با داعش مرتفع کند ولی اين حملات نميتوانند ورق برگردان باشند. به گفته ژنرال ويليام می ويل از ستاد مشترک ارتش آمريکا : " احتمال نميرود که اين حملات هوائی بر توانائی کلی داعش ويا بر اجرای عمليات آن در ديگر نقاط عراق و يا سوريه تاثير گذارد ... داعش کماکان تصرف نقاط بيشتری از عراق را در مرکز توجه خود قرار داده و به حملات خود عليه مواضع نيرو های کرد و عراقی و همچنين يزيدی ها، مسيحيان و ديگر اقليت ها ادامه خواهد داد." همين افسر بلند پايه گفته است که در پی حملات هوائی آمريکا، داعش تاکتيک های خود را تغيير داده و پيکار جويان خود را در نقاط مسکونی متفرق ميکند و در نتيجه اجرای عمليات هوائی را دشوار تر کرده است.
با اين وجود، پيشمرگه ها و ارتش عراق به کمک های بيشتر آمريکا نياز دارند، از جمله: سلاحهای سنگين و مهمات برای تانکها و توپهای روسی دولت اقليم کردستان؛ اطلاعات نظامی درباره داعش؛ تداوم حمايت هوائی؛ و تقويت دو مرکزعمليات مشترک آمريکا و عراق در بغداد و اربيل برای طرح ريزی، هماهنگی و اجرای عمليات عليه داعش. آمريکا گامهایی را در اين راستا برداشته و رئيس جمهوری فرانسه نيز اعلام کرده است که کشورش با صلاحديد بغداد، سلاح و تجهيزات به کردستان عراق ارسال خواهد کرد.
به رغم اين کمک های نظامی، افق روشنی از شکست داعش در عراق و يا بيرون راندن آن از اين کشور ديده نميشود. همکاری و هماهنگی عمليات پيشمرگه ها و يکانهای ارتش عراق برای وارد کردن ضربه های کار ساز بر داعش نياز مند هفته ها و حتی ماهها زمان و آموزش است. همکاری طوايف سنی عراق در استان انبار همانگونه که در سال ۲۰۰۶ عليه القاعده عراق کارگر افتاد، ميتواند يکی ازعوامل مهم برای پس زدن داعش از عراق باشد. اما لازمه فاصله گرفتن اين طوايف از داعش و همکاری آنها با ارتش عراق، جلب اعتماد اين طوايف از سوی يک دولت فراگير و صادق است که بر خلاف دولت نوری المالکی، حقوق اقليت های مذهبی و قومی را بر پايه قانون اساسی جمهوری فدرال عراق، محترم شمارد.
مامور کردن حيدرالعبادی برای تشکيل کابينه جديد از سوی فواد معصوم، رئيس جهموری عراق، ميتواند گام نخستين دراين راستا باشد ولی نوری المالکی، در حاليکه آمريکا، جمهوری اسلامی و بسياری از کشور غربی وعربی حمايت خود را از حيدر العبادی اعلام داشته اند، کناره گيری خود را به رای دادگاه فدرال منوط کرده است.
داعش و تهديد های جدی در عراق که از شکاف و واگرائی های قومی و مذهبی و اختلافهای دامنه دار سياسی در اين کشور نشات گرفته است، صرفاً با عمليات نظامی و کمک های آمريکا و ديگر کشور ها دفع نخواهد شد. راه حل اساسی برای برون رفت از اوضاع بسيار بغرنج فعلی درهمکاری و همگرائی سازنده گروهها و احزاب برای تشکيل يک دولت وحت ملی و فراگير نهفته است.
