دو سال پیش فضای اضطراری بر ناتو حاکم بود ولی امروزه ناتو خود را برای يک بحران طولانی و دشوار آماده می کند.
دو سال پیش ناتو فقط روی وظایف بنیادی‌اش یعنی دفاع از اعضای پیمان تمرکز داشت. امروزه با دقت و برنامه ریزی بخش‌های مختلف استراتژی برای مهار روسیه را به اجرا می گذارد.
جلسه قبلی سران کشورهای عضو ناتو سپتامبر ۲۰۱۴ در ولز، چند ماه پس از الحاق کریمه به خاک روسیه و شروع درگیری‌های نظامی در شرق اوکراین برگزار شد و موضع گیری تعرضی روسیه در قبال غرب شکل می گرفت. در جلسه ولز موضوع اصلی واکنش سریع و اولیه به یک بحران بود. ولی جلسه هفته جاری در ورشو به بنای یک نظام دفاعی و امنیتی دراز مدت در رویارویی با روسیه می پردازد.
مقامات ناتو می گویند پیامد تصمیم هایی که در جلسه روزهای ۸ و ۹ ژوئیه در شهر ورشو اتخاذ خواهند شد تا چند دهه آینده ادامه خواهد یافت.
این اجلاس در عین حال در سایه حوادث مربوط به خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا برگزار می شود.
دستاوردهای احتمالی اجلاس ورشو چه خواهد بود؟
جبهه شرقی
شکی نیست که مهار روسیه و دادن تضمین به اعضای ناتو که با روسیه مرز مشترک دارند موضوع اصلی این اجلاس خواهد بود.
نیکلاس برنز سفیر سابق آمریکا در ناتو و ژنرال جیمز جونز فرمانده سابق نیروهای ناتو در نامه‌ای خطاب به این اجلاس نوشته اند:«رهبران ناتو باید حقیقتی نامطلوب را بپذیرند: صلح، امنیت و ثبات دمکراتیک در اروپا را نمی توان مثل گذشته تضمین شده تلقی کرد.»
شکی نیست که مهار روسیه و دادن تضمین به اعضای ناتو که با روسیه مرز مشترک دارند موضوع اصلی این اجلاس خواهد بود.
در اجلاس ولز ناتو تصمیم گرفت پایگاههای جدیدی در کشورهای بالتیک، لهستان و رومانی تاسیس کند و یک نیروی واکنش سریع را تشکیل داد که قادر است ظرف دو روز به کشورهایی که در معرض خطر قرار می گیرند کمک کند. کشورهای آمریکا، کانادا، آلمان و بریتانیا هر کدام فرماندهی یکی از این پایگاههای را پذیرفته اند.
واحد تحت فرماندهی آمریکا به احتمال زیاد در ناحیه سوالکی و یا اطراف آن مستقر خواهد شد که نواری به عرض ۱۰۰ کیلومتر در مرزهای لهستان و لیتوانی و بین بلاروس و ناحیه کالینینگراد روسیه قرار دارد. طراحان نظامی معتقدند در صورت بروز درگیری روسیه می تواند به سرعت این نوار باریک را تصرف کرده و در نتیجه ارتباط زمینی کشورهای بالتیک با سایر اعضای ناتو را قطع کند.
واحد تحت فرمانی آلمانی در لیتوانی، واحد تحت فرمان بریتانیا در استونی و واحد چهارم در لتونی مستقر خواهند شد.
آمریکا علاوه بر این قبول کرده یک گردان مجهز به تجهیزات سنگین و با سه هزار و پانصد پرسنل را در مرزهای شرقی ناتو مستقر کند که در کشورهای بالتیک و همچنین بلغارستان و رومانی فعال خواهد بود.
کارشناسان امور نظامی معتقدند اعزام این نیروها به مرزهای شرقی ناتو فارغ از تجهیزات و قابلیت‌های رزمی آنها یک آرایش نیروی رزمی و آماده برای جنگ نیست. این یک پیام صریح سیاسی و بسیار مهم به روسیه است که در صورت تجاوز به خاک این کشورها علاوه بر نیروهای محلی ناگزیر است با نظامیان آمریکایی، آلمانی و بریتانیایی نیز بجنگد و آنها را نيز بکشد.
نقاط ضعف در شمال
کارشناسان نظامی معتقدند که بدلیل مشخصات جغرافیایی شمال اروپا، حتی در صورت استقرار نیروهای این پیمان در منطقه کشورهای ناحیه بالتیک در برابر پیشروی سنگین و جدی نیروهای روسیه آسیب پذیر خواهند بود. برخی از موسسات پژوهش‌های نظامی معتقدند ناتو برای جلوگیری از تصرف سریع ناحیه بالتیک حداقل به هفت تیپ مجهز به نیروهای زرهی و حمایت هوایی مناسب نیاز دارد.
ولی حتی این حد از قدرت دفاعی هم برای حفظ تمامیت ارضی کشورهای بالتیک کافی نخواهد بود و به همین دلیل ناتو در دوره اخیر روی تقویت همکاریهای خود با فنلاند و سوئد که عضو پیمان نیستند تمرکز کرده است.
در صورت همکاری این دو کشور با ناتو معادله نظامی در ناحیه بالتیک تا حد چشمگیری تغییر می کند.
در ماههای اخیر به نظر می رسد این دو کشور به ناتو نزدیک تر شده اند و نتایج آن قاعدتا باید در اجلاس ورشو منعکس شود.
پارلمان سوئد در ماه مه با تصویب توافق جدیدی بین این کشور و ناتو اجازه داد این پیمان در زمان وقوع درگیری و بحران و یا برای مقاصد آموزشی از خاک سوئد راحت تر استفاده کند.
تابستان امسال نیز برای اولین بار در تاریخ وزرای خارجه و دفاع سوئد و فنلاند در جلسه وزرای ۲۸ کشور عضو ناتو در شهر بروکسل شرکت کردند. مقامات ناتو می گویند این فرمول که «۲۸ بعلاوه ۲» معروف شده در آینده ادامه خواهد یافت.
نگرانی در جنوب
الحاق کریمه به خاک روسیه و نظامی شدن شدید این ناحیه پیمان ناتو را مجبور کرده که به مرزهای جنوبی نیز توجه کند. نقطه اصلی دریای سیاه است که رجب طیب اردوغان گفته این خطر وجود دارد که به یک «دریاچه روسی» بدل شود.
برای مقابله با این وضعیت رومانی قصد دارد در اجلاس ورشو طرحی برای گشت زنی یک نیروی دریایی چند ملیتی در آبهای دریای سیاه را پیشنهاد کند. دبیرکل ناتو نیز چندی پیش گفت با توجه به افزایش چشمگیر تمرکز نیروهای روسیه در ناحیه کریمه محافظت از دریای سیاه در اجلاس ورشو مورد بحث قرار خواهد گرفت.
ولی تشکیل یک ناوگان دریایی توسط ناتو در دریای سیاه موضوع بحث برانگیزی است.
نخست وزیر بلغارستان اعلام کرده که با این طرح مخالف است و در آن مشارکت نخواهد کرد. او گفت چنین اقدامی دریای سیاه را به یک نقطه جنگی بدل خواهد کرد و او ترجیح می دهد به جای ناوهای جنگی کشتی‌های تفریحی و گردشگری در این دریا رفت و آمد کنند.
احتمالا تحت تاثیر مخالفت بلغارستان این موضوع دراجلاس ورشو به مباحث داغی دامن خواهد زد.
میدان جنگ سایبری
به گفته مقامات ناتو در اجلاس ورشو مباحث و برنامه ریزی‌های اجلاس ولز در مورد جنگ سایبری ادامه پیدا خواهد کرد. یک مقام ناتو گفت:«در اجلاس ولز ما مشخص کردیم که دفاع سایبری یکی از جنبه‌های محوری دفاع مشترک است و تاکید کردیم که قوانین بین المللی عرصه جنگ سایبری را نیز دربرمیگیرد. در اجلاس ورشو ما یک گام دیگر برمی داریم و فضای سایبری را به عرصه‌های عملیاتی ناتو در زمین، آسمان و دریا خواهیم افزود.»
به گفته مقامات ناتو در اجلاس ورشو مباحث و برنامه ریزی‌های اجلاس ولز در مورد جنگ سایبری ادامه پیدا خواهد کرد.
تثبیت جنگ سایبری به عنوان یک عرصه عملیاتی به ناتو کمک خواهد کرد منابع خود را بهتر مدیریت کرده و دفاع سایبری را در برنامه‌های آموزشی، رزمایش‌ها و نحوه واکنش به بحران‌های نظامی ادغام کند.
علاوه بر همه اینها انتظار می رود که در اجلاس ورشو ناتو بسته کمک‌های همه جانبه به اوکراین را که در ماه ژوئن نهایی شده است، رسما تصویب کند.
در عین حال به نظر می رسد که در این اجلاس موضوع گسترش مرزهای ناتو و پذیرش اعضای جدید مطرح نخواهد بود، البته به استثنای مونته نگرو که معاهده پیوستن به ناتو را در ماه مه امسال امضا کرده و در این اجلاس به عنوان عضو ناظر شرکت خواهد داشت. قرار است این کشور رسما سال آینده به عضویت ناتو درآید.
