با فرمان محرمانه آیت الله خامنه ای جنگ شعله ور شده بین هاشمی رفسنجانی و محمود احمدی نژاد بر سر کنترل دانشگاه آزاد فروکش کرده است.
آیت الله خامنه ای در گذشته به طور علنی اعلام کرده بود که دیدگاه های محمود احمدی نژاد را به خود نزدیکتر می داند تا دیدگاه های هاشمی رفسنجانی.
اما چرا آیت الله خامنه ای در منازعه بر سر دانشگاه آزاد که به یک معنا منازعه میان هاشمی رفسنجانی و محمود احمدی نژاد است، وارد میدان شده و مانع ادامه این دعوا شده است.
محمدعلی توفیقی، تحلیلگر سیاسی مقیم پاریس معتقد است آیت الله خامنه ای به این نتیجه رسیده که هاشمی رفسنجانی تضعیف شده و حالا لازم نیست از مناصبی چون ریاست خبرگان و مجمع تشخیص مصلحت نظام کنار گذاشته شود و کنترلش بر دانشگاه آزاد نیز از او گرفته شود.
محمدعلی توفیقی می گوید: آقای هاشمی رفسنجانی در طول سالیان گذشته آن موقعیتی را که قبلاً در ارکان قدرت جمهوری اسلامی داشته، از دست داده و به مرور یک روند کاملاً نزولی را طی کرده. اما به نظر من رهبر جمهوری اسلامی خیلی هم متمایل به حذف کامل آقای هاشمی نیست. اگر حوزه اثرگذاری آقای هاشمی رفسنجانی و نقاطی که ایشان در آنجا تاثیرگذاری دارند مثل دانشگاه آزاد، مجلس خبرگان رهبری یا مجمع تشخیص مصلحت نظام، یک حضور فرمایشی داشته باشند، کفایت می کند. آقای خامنه ای احساس می کند که آقای هاشمی به اندازه کافی موقعیت فرمایشی پیدا کرده و دیگر ضرورتی به حذف کامل ایشان از صحنه قدرت وجود ندارد.
البته در منازعه هفته های گذشته بر سر دانشگاه آزاد، نه تنها هاشمی رفسنجانی بلکه علی لاریجانی و مجلس نیز مورد هجمه نیروهای بسیجی و تندروها قرار گرفت. شاید به همین دلیل است که فرخ نگهدار، تحلیلگر سیاسی مقیم لندن معتقد است آیت الله خامنه ای از آن رو وارد منازعه دانشگاه آزاد شده که نگران به خطر افتادن انسجام و ثبات داخلی جریان حاکم است.
فرخ نگهدار به رادیو فردا می گوید: آقای خامنه ای وقتی به صحنه سیاست نگاه می کند می بیند که بخش وسیعی یا وسیع ترین بخش جمهوری اسلامی در خارج از آن حلقه ای است که آقای احمدی نژاد را حمایت می کند. روحیه آقای خامنه ای را وقتی می بینید، می بینید که نگران است که اگر به جانبداری از آن کسانی که از سوی بسیج و سپاه و اطلاعات بسیج شده بودند رو به روی مجلس تظاهرات می کردند، قدم بردارد یا زبان باز کند، آنگاه امنیت جمهوری اسلامی و انسجام و وحدت آن به خطر می افتد.
البته تحلیلگرانی نظیر سعید رضوی فقیه در تهران نیز معتقدند که هاشمی رفسنجانی هنوز در لایه های مهمی از جامعه دارای قدرت و نفوذ است و آیت الله خامنه ای نمی تواند این نفوذ را نادیده بگیرد.
سعید رضوی فقیه در این مورد می گوید: من گمان می کنم که دست کم در یک سال گذشته آقای هاشمی رفسنجانی به خصوص بعد از نامه سرگشاده ای که به آیت الله خامنه ای نوشت و باز هم بیشتر از آن بعد از خطبه های نماز جمعه که در ۲۶ تیرماه سال گذشته ایراد کرد، نفوذ اجتماعی گسترده ای پیدا کرده و در سطح جامعه مدنی هم به عنوان یک رهبر معتدل اصلاح طلب و مخالف وضعیت موجود شناخته شده و همین موقعیت به آقای هاشمی رفسنجانی امکان مانور زیادی در جریان سازی های اجتماعی داده است.
در واقع نفوذ و قدرت هاشمی رفسنجانی اگر چه در حاکمیت تضعیف شده، اما در صحنه سیاسی ایران هنوز جدی است.
به همین دلیل محمدعلی توفیقی معتقد است آیت الله خامنه ای دیدگاه محمود احمدی نژاد و نیروهای نظامی امنیتی را در مورد فشار بیشتر برای حذف هاشمی رفسنجانی نمی پسندد؛ «واقعیت اینست که مخالفان آقای هاشمی در دولت و نیروهای انتظامی مثل آقای خامنه ای فکر نمی کنند. آنها می خواهند آقای هاشمی را به طور کامل حذف کنند اما این نکته ای است که به نظر نمی آید آقای خامنه ای با این قضیه موافق باشد و به همین دلیل هم با این حکم در این فرآیند دخالت کردند.»
مجموع این تحلیل ها می تواند بیانگر سه دیدگاه باشد: نخست آنکه آیت الله خامنه ای در صدد تحریک هاشمی رفسنجانی، به مخالفت بیشتر با شخص رهبر و جریان حاکم نیست. دوم آنکه رهبر جمهوری اسلامی تمایلی به یکدست شدن قدرت توسط جریان محمود احمدی نژاد و حتی نظامی ها و امنیتی ها ندارد. و سوم اینکه آیت الله خامنه ای نگران آنست که تداوم این منازعه به انسجام حاکمیت و جریان حاکم بیش از پیش لطمه بزند. هرکدام از این تحلیل ها درست باشد، فرقی در ماهیت تصمیم آیت الله خامنه ای برای مسکوت گذاشتن این دعوای چند ساله نمی کند.
آیت الله خامنه ای در گذشته به طور علنی اعلام کرده بود که دیدگاه های محمود احمدی نژاد را به خود نزدیکتر می داند تا دیدگاه های هاشمی رفسنجانی.
اما چرا آیت الله خامنه ای در منازعه بر سر دانشگاه آزاد که به یک معنا منازعه میان هاشمی رفسنجانی و محمود احمدی نژاد است، وارد میدان شده و مانع ادامه این دعوا شده است.
محمدعلی توفیقی، تحلیلگر سیاسی مقیم پاریس معتقد است آیت الله خامنه ای به این نتیجه رسیده که هاشمی رفسنجانی تضعیف شده و حالا لازم نیست از مناصبی چون ریاست خبرگان و مجمع تشخیص مصلحت نظام کنار گذاشته شود و کنترلش بر دانشگاه آزاد نیز از او گرفته شود.
بیشتر بخوانید:
البته در منازعه هفته های گذشته بر سر دانشگاه آزاد، نه تنها هاشمی رفسنجانی بلکه علی لاریجانی و مجلس نیز مورد هجمه نیروهای بسیجی و تندروها قرار گرفت. شاید به همین دلیل است که فرخ نگهدار، تحلیلگر سیاسی مقیم لندن معتقد است آیت الله خامنه ای از آن رو وارد منازعه دانشگاه آزاد شده که نگران به خطر افتادن انسجام و ثبات داخلی جریان حاکم است.
فرخ نگهدار به رادیو فردا می گوید: آقای خامنه ای وقتی به صحنه سیاست نگاه می کند می بیند که بخش وسیعی یا وسیع ترین بخش جمهوری اسلامی در خارج از آن حلقه ای است که آقای احمدی نژاد را حمایت می کند. روحیه آقای خامنه ای را وقتی می بینید، می بینید که نگران است که اگر به جانبداری از آن کسانی که از سوی بسیج و سپاه و اطلاعات بسیج شده بودند رو به روی مجلس تظاهرات می کردند، قدم بردارد یا زبان باز کند، آنگاه امنیت جمهوری اسلامی و انسجام و وحدت آن به خطر می افتد.
البته تحلیلگرانی نظیر سعید رضوی فقیه در تهران نیز معتقدند که هاشمی رفسنجانی هنوز در لایه های مهمی از جامعه دارای قدرت و نفوذ است و آیت الله خامنه ای نمی تواند این نفوذ را نادیده بگیرد.
سعید رضوی فقیه در این مورد می گوید: من گمان می کنم که دست کم در یک سال گذشته آقای هاشمی رفسنجانی به خصوص بعد از نامه سرگشاده ای که به آیت الله خامنه ای نوشت و باز هم بیشتر از آن بعد از خطبه های نماز جمعه که در ۲۶ تیرماه سال گذشته ایراد کرد، نفوذ اجتماعی گسترده ای پیدا کرده و در سطح جامعه مدنی هم به عنوان یک رهبر معتدل اصلاح طلب و مخالف وضعیت موجود شناخته شده و همین موقعیت به آقای هاشمی رفسنجانی امکان مانور زیادی در جریان سازی های اجتماعی داده است.
در واقع نفوذ و قدرت هاشمی رفسنجانی اگر چه در حاکمیت تضعیف شده، اما در صحنه سیاسی ایران هنوز جدی است.
به همین دلیل محمدعلی توفیقی معتقد است آیت الله خامنه ای دیدگاه محمود احمدی نژاد و نیروهای نظامی امنیتی را در مورد فشار بیشتر برای حذف هاشمی رفسنجانی نمی پسندد؛ «واقعیت اینست که مخالفان آقای هاشمی در دولت و نیروهای انتظامی مثل آقای خامنه ای فکر نمی کنند. آنها می خواهند آقای هاشمی را به طور کامل حذف کنند اما این نکته ای است که به نظر نمی آید آقای خامنه ای با این قضیه موافق باشد و به همین دلیل هم با این حکم در این فرآیند دخالت کردند.»
مجموع این تحلیل ها می تواند بیانگر سه دیدگاه باشد: نخست آنکه آیت الله خامنه ای در صدد تحریک هاشمی رفسنجانی، به مخالفت بیشتر با شخص رهبر و جریان حاکم نیست. دوم آنکه رهبر جمهوری اسلامی تمایلی به یکدست شدن قدرت توسط جریان محمود احمدی نژاد و حتی نظامی ها و امنیتی ها ندارد. و سوم اینکه آیت الله خامنه ای نگران آنست که تداوم این منازعه به انسجام حاکمیت و جریان حاکم بیش از پیش لطمه بزند. هرکدام از این تحلیل ها درست باشد، فرقی در ماهیت تصمیم آیت الله خامنه ای برای مسکوت گذاشتن این دعوای چند ساله نمی کند.
