بر پایه گزارش ها از ابتدای سال میلادی تا کنون صادرات نفت خام ایران روزانه تا حدود ۳۷۸ هزار بشکه کاهش یافته که این خود به کاهش تقریبا شش میلیارد دلاری از درآمد حاصل از فروش نفت ایران منجر می شود.
در عین حال طی هفته های گذشته درخواست برای نفت ایران توسط مشتری های ثابت، کاهش یافته است. پس از گذشت چندی از خبرهای اولیه در این مورد، رئيس اتحاديه صادركنندگان فرآورده های نفت ايران اخیرا با تاييد اين موضوع خبر داده است كه ميزان خريد نفت ايران توسط چينی ها، روزانه ۵۰ درصد كاهش يافته است، شركت ريلاينس هند ديگر از ايران نفت نمی خرد و در كنار همه اینها كشور ژاپن نيز ميزان خريد نفت از ايران را كاهش داده است.
چه چیزی سبب شده است تا صادرات نفت ایران با چنین افتی روبه‌رو شود؟
کامران دادخواه، استاد اقتصاد در دانشگاه بوستون: این دو دلیل دارد. یکی این که خریداران کمتر می خرند که این هم در نتیجه فشار آمریکاست بر کشورهای مختلف از جمله هند و چین. از طرف دیگر امکانات تولید نفت ایران که بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار بشکه در روز است، کاهش پیدا می کند. این خود به خود از دو طرف سبب این کاهش شده است.
آقای دادخواه، در حالی که بخش های اقتصاد ایران وابسته به این پول حاصل از فروش نفت هستند، و در شرایطی که نفت ایران، هم به لحاظ سرمایه گذاری خارجی برای استخراج و هم این روزها که خبر می رسد که فروش نفت ایران دچار مشکل شده و با تحریم ها مواجه شده، وضعیت راه به کجا می برد؟
این مشکلات اقتصادی را بیشتر خواهد کرد و فشار را بر مردم ایران اضافه خواهد کرد. برای اینکه اقتصاد ایران تک محصولی است و درآمد نفت هم منبع پس انداز عمده است و هم منبع درآمد دولت است و هم منبع ارز خارجی است. وقتی که چنین کاهشی پیدا می کند، از سه طرف به اقتصاد ایران فشار وارد می کند و طبیعتاً دولت دچار کمبودهایی می شود که ناچار است فشار بگذارد بر مردم و مشکلات دیگری ایجاد کند. از طرف دیگر رشد سرمایه گذاری بلند مدت دچار اشکال می شود. از طرف دیگر امکان وارد کردن کالاهای سرمایه ای و غیره دچار مشکل خواهد شد. مسئله دیگری که ایجاد می کند، درآمد نفت وقتی کاهش پیدا کرد، دولت ناچار می شود پول بیشتر چاپ کند و این خودش تورم را دامن خواهد زد. همین الان صحبت تورم دو رقمی است. اگر این ماجرا ادامه پیدا کند، تورم از حد ۲۰ در صد هم بیشتر خواهد شد.
خبرهایی به گوش می رسد که وزارت نفت از دولت درخواست کرده که قیمت گاز چیزی نزدیک به ۹ برابر شود. آیا ممکن است که با افزایش قیمت های حامل های انرژی و از جمله گاز، دولت می خواهد با احیاناً درآمدی که از آن محل، یعنی فروش گاز بیشتر از قیمت کنونی به مردم داخل ایران، به دست می آورد، بخشی از کمبودهایش را جبران کند؟
بله. یک علت اینکه آقای احمدی نژاد دنبال از بین بردن یارانه هاست، اینست که با کاهش مصرف داخلی امکان این را بدهد که بیشتر بتواند صادر شود و جبران آن ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار بشکه در روز را انجام دهد. ولی البته بگویم که افزایش ۹ برابر قیمت گاز برای کارخانه ها فقط از شخصی که از دارالمجانین بیرون آمده باشد، بر می آید.
اما وزیر نفت گفته است که سرمایه گذاری در ایران به این دلیل انجام نمی گیرد که قیمت گاز ورودی به کارخانه ها روشن نیست و به این ترتیب در صورتی که قیمت در این اندازه ها روشن شود، این جریان سرمایه گذاری را تسهیل می کند.
قیمت حامل های انرژی بایستی درست شود، قابل مقایسه با قیمت های بین المللی شود، در این بحثی نیست. ولی علت عدم سرمایه گذاری در اقتصاد ایران و به خصوص در بخش نفت و گاز، انزوای سیاسی ایران است و این که تحریم هایی که گذاشته اند و کشورهای دیگر به وضعیت داخل ایران اعتقادی ندارند. و گرنه به فرض هم که آن قیمت ها درست شود، تحریم ها و انزوای سیاسی از بین نخواهد رفت. بنابراین، این یک مقدمه است. این حرفی که ایشان زده، از یک نظر درست است ولی مسئله را حل نخواهد کرد.
آقای دادخواه، برخی دیگر از مقام های ایرانی گفته اند که تحریم های تازه اگر هم بخواهد شامل بخش نفت و گاز ایران شود، بیشتر یک جنگ روانی و تبلیغاتی خواهد بود. با توجه به اینکه الان گفته می شود ایران با کاهش فروش نفت خام خود و کاهش درآمدها روبه‌رو شده، آیا تحریم های احتمالی آینده بی تاثیر خواهد بود؟
تحریم ها اگر به طور کلی منظور تغییر رفتار سیاسی دولت ایران است، این حرفی که می زنند، صحیح است و تغییر رفتار سیاسی ایران را به دنبال نمی آورد. از نظر این هم که فروش نفت ایران را کلاً متوقف کنند، این کار شدنی نیست، برای اینکه میزان تقاضای نفت در دنیا آنقدر هست که ایران امکان فروشش را داشته باشد. مسئله ای که ایجاد خواهد شد، ایران ناچار است از طریق واسطه ها و به قیمت پایین تر بفروشد. در نتیجه فشار بیشتری بر اقتصاد ایران و مردم ایران خواهد آمد. فقط اقتصاد ایران را منزوی تر و مفلوک تر خواهد کرد.
در عین حال طی هفته های گذشته درخواست برای نفت ایران توسط مشتری های ثابت، کاهش یافته است. پس از گذشت چندی از خبرهای اولیه در این مورد، رئيس اتحاديه صادركنندگان فرآورده های نفت ايران اخیرا با تاييد اين موضوع خبر داده است كه ميزان خريد نفت ايران توسط چينی ها، روزانه ۵۰ درصد كاهش يافته است، شركت ريلاينس هند ديگر از ايران نفت نمی خرد و در كنار همه اینها كشور ژاپن نيز ميزان خريد نفت از ايران را كاهش داده است.
چه چیزی سبب شده است تا صادرات نفت ایران با چنین افتی روبه‌رو شود؟
کامران دادخواه، استاد اقتصاد در دانشگاه بوستون: این دو دلیل دارد. یکی این که خریداران کمتر می خرند که این هم در نتیجه فشار آمریکاست بر کشورهای مختلف از جمله هند و چین. از طرف دیگر امکانات تولید نفت ایران که بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار بشکه در روز است، کاهش پیدا می کند. این خود به خود از دو طرف سبب این کاهش شده است.
آقای دادخواه، در حالی که بخش های اقتصاد ایران وابسته به این پول حاصل از فروش نفت هستند، و در شرایطی که نفت ایران، هم به لحاظ سرمایه گذاری خارجی برای استخراج و هم این روزها که خبر می رسد که فروش نفت ایران دچار مشکل شده و با تحریم ها مواجه شده، وضعیت راه به کجا می برد؟
این مشکلات اقتصادی را بیشتر خواهد کرد و فشار را بر مردم ایران اضافه خواهد کرد. برای اینکه اقتصاد ایران تک محصولی است و درآمد نفت هم منبع پس انداز عمده است و هم منبع درآمد دولت است و هم منبع ارز خارجی است. وقتی که چنین کاهشی پیدا می کند، از سه طرف به اقتصاد ایران فشار وارد می کند و طبیعتاً دولت دچار کمبودهایی می شود که ناچار است فشار بگذارد بر مردم و مشکلات دیگری ایجاد کند. از طرف دیگر رشد سرمایه گذاری بلند مدت دچار اشکال می شود. از طرف دیگر امکان وارد کردن کالاهای سرمایه ای و غیره دچار مشکل خواهد شد. مسئله دیگری که ایجاد می کند، درآمد نفت وقتی کاهش پیدا کرد، دولت ناچار می شود پول بیشتر چاپ کند و این خودش تورم را دامن خواهد زد. همین الان صحبت تورم دو رقمی است. اگر این ماجرا ادامه پیدا کند، تورم از حد ۲۰ در صد هم بیشتر خواهد شد.
خبرهایی به گوش می رسد که وزارت نفت از دولت درخواست کرده که قیمت گاز چیزی نزدیک به ۹ برابر شود. آیا ممکن است که با افزایش قیمت های حامل های انرژی و از جمله گاز، دولت می خواهد با احیاناً درآمدی که از آن محل، یعنی فروش گاز بیشتر از قیمت کنونی به مردم داخل ایران، به دست می آورد، بخشی از کمبودهایش را جبران کند؟
بله. یک علت اینکه آقای احمدی نژاد دنبال از بین بردن یارانه هاست، اینست که با کاهش مصرف داخلی امکان این را بدهد که بیشتر بتواند صادر شود و جبران آن ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار بشکه در روز را انجام دهد. ولی البته بگویم که افزایش ۹ برابر قیمت گاز برای کارخانه ها فقط از شخصی که از دارالمجانین بیرون آمده باشد، بر می آید.
اما وزیر نفت گفته است که سرمایه گذاری در ایران به این دلیل انجام نمی گیرد که قیمت گاز ورودی به کارخانه ها روشن نیست و به این ترتیب در صورتی که قیمت در این اندازه ها روشن شود، این جریان سرمایه گذاری را تسهیل می کند.
قیمت حامل های انرژی بایستی درست شود، قابل مقایسه با قیمت های بین المللی شود، در این بحثی نیست. ولی علت عدم سرمایه گذاری در اقتصاد ایران و به خصوص در بخش نفت و گاز، انزوای سیاسی ایران است و این که تحریم هایی که گذاشته اند و کشورهای دیگر به وضعیت داخل ایران اعتقادی ندارند. و گرنه به فرض هم که آن قیمت ها درست شود، تحریم ها و انزوای سیاسی از بین نخواهد رفت. بنابراین، این یک مقدمه است. این حرفی که ایشان زده، از یک نظر درست است ولی مسئله را حل نخواهد کرد.
آقای دادخواه، برخی دیگر از مقام های ایرانی گفته اند که تحریم های تازه اگر هم بخواهد شامل بخش نفت و گاز ایران شود، بیشتر یک جنگ روانی و تبلیغاتی خواهد بود. با توجه به اینکه الان گفته می شود ایران با کاهش فروش نفت خام خود و کاهش درآمدها روبه‌رو شده، آیا تحریم های احتمالی آینده بی تاثیر خواهد بود؟
تحریم ها اگر به طور کلی منظور تغییر رفتار سیاسی دولت ایران است، این حرفی که می زنند، صحیح است و تغییر رفتار سیاسی ایران را به دنبال نمی آورد. از نظر این هم که فروش نفت ایران را کلاً متوقف کنند، این کار شدنی نیست، برای اینکه میزان تقاضای نفت در دنیا آنقدر هست که ایران امکان فروشش را داشته باشد. مسئله ای که ایجاد خواهد شد، ایران ناچار است از طریق واسطه ها و به قیمت پایین تر بفروشد. در نتیجه فشار بیشتری بر اقتصاد ایران و مردم ایران خواهد آمد. فقط اقتصاد ایران را منزوی تر و مفلوک تر خواهد کرد.
