در فاصله کمتر از دو ماه تا برگزاری انتخابات مجلس در عراق، ایران سفیر تازه ای را برای حضور در بغداد تعیین کرده است. حسن دانایی فر، سفیر تازه ایران، که جانشین حسن کاظمی قمی شده است، متولد عراق و مانند سلف خود، از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران است.
انتصاب حسن دانایی فر در محافل داخلی و مطبوعات ایران تاکنون انعکاس محدودی داشته و تغییر و تحول در سفارت ایران در بغداد نیز هنوز انجام نشده است. با این و جود موضوع انتصاب سفیر تازه ایران در بغداد در رسانه های عربی منطقه به گونه ای وسیع انتشار یافته است.
ظاهرا نزدیکی زمان انجام انتخابات پارلمانی در بغداد میزان حساسیت و نگرانی های کشورهای عربی منطقه را نسبت به «نیت های ایران برای افزایش نفوذ در عراق» بیش از پیش افزایش داده است. توجه خاص کشور های یاد شده به انتصاب سفیر تازه ایران در بغداد نیز ناشی از همین نگرانی ها است.
حسن دانایی فر، ۴۸ ساله، متولد بغداد و از جمله معاودین عراقی است که پیش از انقلاب، به جرم وابستگی قومی با ایران، توسط حکومت صدام حسین از کشور محل تولد خود اخراج شده است.
پیش از معرفی دانایی فر به سفارت ایران در بغداد، آیت الله هاشمی شاهرودی، رییس سابق قوه قضائیه ایران که او نیز متولد عراق است، عالی رتبه ترین مسئول رسمی ایران به شمار میرفت که از بین اتباع سابق عراق برگزیده شده بود.
حسن دانایی فر مدت طولانی پس از اخراج خانواده او از عراق، در اردوگاه هایی که توسط دولت پادشاهی در استان کردستان ایران برپا داده شده بود به سر برد است. به این دلیل علاوه بر تسلط بر زبان عربی که زبان مادری او است، دانافر به زبان کردی نیز مسلط است.
سفیر تازه ایران در بغداد پس از انقلاب به سپاه پاسداران پیوست و در زمان فرماندهی علی شمخانی بر نیروی دریایی سپاه، معاونت او را عهده دار بود.
ایفای نقش عمده در فعالیت های سپاه قدس و همچنین ایجاد سپاه بدر نیز در کارنامه او دیده می شود. سپاه قدس از جمله نیروهای پنجگانه سپاه پاسداران به شمار می رود و مجری عملیات نظامی برون مرزی جمهوری اسلامی است.
سپاه قدس پس از سقوط رژیم صدام در سال ۲۰۰۳ در مناطق کردستان عراق نقش فعالی داشته است. فرمانده کنونی سپاه قدس، قاسم سلیمانی، که از معلولین جنگی است، به اتهام مشارکت در نا آرامی های داخلی عراق تاکنون به دفعات از سوی مسئولان سیاسی و فرماندهان نظامی آمریکایی مورد انتقاد قرار گرفته است. البته ایران دخالت در امور عراق را همواره رد کرده است.
سپاه بدر که حسن دانایی فر از فرماندهان فعال آن بوده است به عنوان بازوی نظامی مجلس اعلای اسلامی عراق، توسط سپاه پاسداران انقلاب در ایران تشکیل شد و اعضای آن را اغلب نسل دوم معاودین عراقی ساکن ایران تشکیل می دادند.
این نیرو به تلافی حضور ده هزار تن از نیروهای مجاهدین خلق که توسط حکومت صدام مسلح و در آن کشور پناه داده شده بودند از سوی ایران تجهیز شده بود.
سفیر تازه ایران علاوه بر آشنایی با اعضای دولت کنونی عراق منجمله نوری مالکی، نخست وزیر، از جمله همکاران نزدیک حسن کاظمی قمی، سفیر سابق ایران در بغداد نیز به شمار می رود و در مذاکرات نا موفق قمی با سفیر آمریکا نیز حضور داشته است.
در جریان دستگیری پنج مامور ایرانی متهم به داشتن عضویت سپاه پاسداران در کنسولگری ایران در اربیل، توسط نیروهای آمریکایی، به نام های محسن باقری، محمود فرهادی، مجید قائمی، مجید داغری، عباس جمی، حسن دانایی فر سفیر تازه منصوب شده ایران نیز هدف قرار گرفته بود و لی طی آن عملیات دستگیر نشد.
دانایی فر موسس کنسولگری ایران در اربیل بود.
یک سال بعد از ماجرای اربیل، حسن دانایی فر در مذاکرات بین حسن کاظمی قمی سفیر وقت ایران در بغداد و رایان کراکر سفیر آمریکا در بغداد به عنوان عضو هیئت نمایندگی ایران حضور یافت.
به این ترتیب، با توجه به سوابق دانافر، انتخاب او به عنوان سفیر تازه جمهوری اسلامی در عراق، در پایان چهار سال ماموریت کاظمی قمی، تا حدودی قابل درک است، ضمن آنکه وی مدتی تصدی میز عراق در وزارت خارجه ایران را نیز عهده دار بوده است.
با و جود جابه‌جایی تازه در سفارت ایران در بغداد، به دلیل نزدیکی زمان برگزاری انتخابات پارلمانی در عراق توجه زیادی را نسبت به تلاش های ایران برای افزایش و یا تحکیم نفوذ در عراق، به خصوص نزد کشورهای عربی بر انگیخته است. این نگرانی ها را -در مورد نقش ایران در عراق- به جز در کشورهای عربی در محافل سیاسی آمریکا نیز تا حدودی زیادی می توان دید.
با و جود تبلیغ فراوان پیرامون میزان نفوذ سیاسی جمهوری اسلامی در عراق، این نفوذ مورد ادعا هنوز به نتایج ملموس در جهت توسعه منافع ایران نرسیده است.
به عنوان نمونه وزیر خارجه ایران هفته قبل از صادرات چند میلیارد دلاری ایران به عراق یاد کرد. در عمل، صادرات سالانه ایران به عراق کمتر از ۳.۵ میلیارد دلار و کمتر از ۳۰ در صد صادرات سالانه ترکیه به عراق است حال آنکه نفوذ ترکیه در عراق هیچگاه زیر ذره بین قرار نگرفته است. صادرات سال جاری ترکیه به عراق تا حدود ۱۲ میلیارد دلار برآورد می شود.
در مورد بر خورداری از امتیازهای اقتصادی متاثر از نفوذ سیاسی نیز همین وضعیت درجه دوم در مناسبات ایران و عراق تاکنون حاکم بوده است؛ طی مراسم اخیر ِ واگذاری امتیازهای اکتشاف نفت در عراق، بسیاری از شرکت های نفتی ترکیه، روسیه و مالزی به قرار دادهای چشم گیری دست یافتند حال آنکه هیچ یک از شرکت های نفتی ایرانی حتی به حضور در مزایده های مربوط نیز دعوت نشد، چه رسد به داشتن سهمی در قرار دادها.
در حالی که کشور عراق تا کنون بیش از ۲۴ میلیارد دلار بابت غرامت های جنگ سال ۱۹۹۰ به کویت پرداخت کرده همچنان موضوع پرداخت غرامت جنگی به ایران که بنا به گفته مقام های ایرانی حدود آن به هزار میلیارد دلار می رسد به فراموشی سپرده شده است.
جلال طالبانی رئیس جمهوری عراق تا کنون در چند فرصت مختلف اعتبار قرار داد مرزی سال ۱۹۷۵ بین ایران و عراق را مورد سئوال قرار داده است.
به این ترتیب دامنه نفوذ ایران در عراق بدون داخل شدن در حیطه تامین منافع ملی ایران، در عمل به همکاری های امنیتی میان جمهوری اسلامی و شاخه ای از قدرت حاکمه در عراق محدود مانده است.
در جریان برگزاری انتخابات آینده پارلمانی نیز، تلاش های احتمالی دولت ایران تنها می تواند به تحکیم نسبی بخشی از مصالح سیاسی مورد نظر جمهوری اسلامی بیانجامد.
در شرایط موجود، عربستان و مصر همچنان از برقراری روابط عادی با دولت شیعی عراق خودداری می ورزند. در صحنه داخلی، سنی های عراق برای حضور فعال در مراکز تصمیم گیری به هماهنگی کامل نرسیده اند.
اقدام دولت عراق در رد صلاحیت نزدیک به هزار داوطلب نمایندگی مجلس، به اتهام عضویت در حزب بعث، که بیش از ۸۰ در صدر آنها را عراقی های سنی تشکیل می دهند، موفقیت انتخابات آینده را در جهت افزایش همبستگی ملی و همچنین نزدیک تر ساختن آن کشور به یک دمکراسی پارلمانی، با تردید های پیش هنگام روبه‌رو ساخته است.
مداخله احتمالی ایران در جریان انتخابات آینده عراق ، که بار دیگر مورد توجه محافل عربی و آمریکایی قرار گرفته، تنها می تواند به افزایش دشواری های جاری در سیاست داخلی عراق منجر شده و در میان مدت به تجدید و افزایش نا آرامی ها داخلی آن کشور یاری دهد.
آمریکا مصمم است که طی دو سال آینده حضور نظامی خود را در عراق به حد اقل ممکن کاهش دهد. رقابت برای یافتن جای پای تازه در عراق، پس از عزیمت نیروهای آمریکایی از آن کشور، از مدتی قبل میان کشورهای همسایه آغاز شده است.
در حالی که ترکیه افزایش صادرات و توسعه تجارت نفت و گاز و دریافت امتیازهای اقتصادی در عراق را هدف برتر در مناسبات خود با بغداد قرار داده، دولت های عربی و ایران با قرار گرفتن در دو سوی خط جدایی سنی و شیعی، منافع خود را در خنثی کردن تلاش های سیاسی حریف جست‌وجو می کنند؛ آنچه خود به ناآرامی های داخلی عراق دامن می زند.
انتصاب حسن دانایی فر در محافل داخلی و مطبوعات ایران تاکنون انعکاس محدودی داشته و تغییر و تحول در سفارت ایران در بغداد نیز هنوز انجام نشده است. با این و جود موضوع انتصاب سفیر تازه ایران در بغداد در رسانه های عربی منطقه به گونه ای وسیع انتشار یافته است.
ظاهرا نزدیکی زمان انجام انتخابات پارلمانی در بغداد میزان حساسیت و نگرانی های کشورهای عربی منطقه را نسبت به «نیت های ایران برای افزایش نفوذ در عراق» بیش از پیش افزایش داده است. توجه خاص کشور های یاد شده به انتصاب سفیر تازه ایران در بغداد نیز ناشی از همین نگرانی ها است.
حسن دانایی فر، ۴۸ ساله، متولد بغداد و از جمله معاودین عراقی است که پیش از انقلاب، به جرم وابستگی قومی با ایران، توسط حکومت صدام حسین از کشور محل تولد خود اخراج شده است.
پیش از معرفی دانایی فر به سفارت ایران در بغداد، آیت الله هاشمی شاهرودی، رییس سابق قوه قضائیه ایران که او نیز متولد عراق است، عالی رتبه ترین مسئول رسمی ایران به شمار میرفت که از بین اتباع سابق عراق برگزیده شده بود.
حسن دانایی فر مدت طولانی پس از اخراج خانواده او از عراق، در اردوگاه هایی که توسط دولت پادشاهی در استان کردستان ایران برپا داده شده بود به سر برد است. به این دلیل علاوه بر تسلط بر زبان عربی که زبان مادری او است، دانافر به زبان کردی نیز مسلط است.
سفیر تازه ایران در بغداد پس از انقلاب به سپاه پاسداران پیوست و در زمان فرماندهی علی شمخانی بر نیروی دریایی سپاه، معاونت او را عهده دار بود.
ایفای نقش عمده در فعالیت های سپاه قدس و همچنین ایجاد سپاه بدر نیز در کارنامه او دیده می شود. سپاه قدس از جمله نیروهای پنجگانه سپاه پاسداران به شمار می رود و مجری عملیات نظامی برون مرزی جمهوری اسلامی است.
سپاه قدس پس از سقوط رژیم صدام در سال ۲۰۰۳ در مناطق کردستان عراق نقش فعالی داشته است. فرمانده کنونی سپاه قدس، قاسم سلیمانی، که از معلولین جنگی است، به اتهام مشارکت در نا آرامی های داخلی عراق تاکنون به دفعات از سوی مسئولان سیاسی و فرماندهان نظامی آمریکایی مورد انتقاد قرار گرفته است. البته ایران دخالت در امور عراق را همواره رد کرده است.
سپاه بدر که حسن دانایی فر از فرماندهان فعال آن بوده است به عنوان بازوی نظامی مجلس اعلای اسلامی عراق، توسط سپاه پاسداران انقلاب در ایران تشکیل شد و اعضای آن را اغلب نسل دوم معاودین عراقی ساکن ایران تشکیل می دادند.
این نیرو به تلافی حضور ده هزار تن از نیروهای مجاهدین خلق که توسط حکومت صدام مسلح و در آن کشور پناه داده شده بودند از سوی ایران تجهیز شده بود.
سفیر تازه ایران علاوه بر آشنایی با اعضای دولت کنونی عراق منجمله نوری مالکی، نخست وزیر، از جمله همکاران نزدیک حسن کاظمی قمی، سفیر سابق ایران در بغداد نیز به شمار می رود و در مذاکرات نا موفق قمی با سفیر آمریکا نیز حضور داشته است.
در جریان دستگیری پنج مامور ایرانی متهم به داشتن عضویت سپاه پاسداران در کنسولگری ایران در اربیل، توسط نیروهای آمریکایی، به نام های محسن باقری، محمود فرهادی، مجید قائمی، مجید داغری، عباس جمی، حسن دانایی فر سفیر تازه منصوب شده ایران نیز هدف قرار گرفته بود و لی طی آن عملیات دستگیر نشد.
دانایی فر موسس کنسولگری ایران در اربیل بود.
یک سال بعد از ماجرای اربیل، حسن دانایی فر در مذاکرات بین حسن کاظمی قمی سفیر وقت ایران در بغداد و رایان کراکر سفیر آمریکا در بغداد به عنوان عضو هیئت نمایندگی ایران حضور یافت.
به این ترتیب، با توجه به سوابق دانافر، انتخاب او به عنوان سفیر تازه جمهوری اسلامی در عراق، در پایان چهار سال ماموریت کاظمی قمی، تا حدودی قابل درک است، ضمن آنکه وی مدتی تصدی میز عراق در وزارت خارجه ایران را نیز عهده دار بوده است.
با و جود جابه‌جایی تازه در سفارت ایران در بغداد، به دلیل نزدیکی زمان برگزاری انتخابات پارلمانی در عراق توجه زیادی را نسبت به تلاش های ایران برای افزایش و یا تحکیم نفوذ در عراق، به خصوص نزد کشورهای عربی بر انگیخته است. این نگرانی ها را -در مورد نقش ایران در عراق- به جز در کشورهای عربی در محافل سیاسی آمریکا نیز تا حدودی زیادی می توان دید.
با و جود تبلیغ فراوان پیرامون میزان نفوذ سیاسی جمهوری اسلامی در عراق، این نفوذ مورد ادعا هنوز به نتایج ملموس در جهت توسعه منافع ایران نرسیده است.
به عنوان نمونه وزیر خارجه ایران هفته قبل از صادرات چند میلیارد دلاری ایران به عراق یاد کرد. در عمل، صادرات سالانه ایران به عراق کمتر از ۳.۵ میلیارد دلار و کمتر از ۳۰ در صد صادرات سالانه ترکیه به عراق است حال آنکه نفوذ ترکیه در عراق هیچگاه زیر ذره بین قرار نگرفته است. صادرات سال جاری ترکیه به عراق تا حدود ۱۲ میلیارد دلار برآورد می شود.
در مورد بر خورداری از امتیازهای اقتصادی متاثر از نفوذ سیاسی نیز همین وضعیت درجه دوم در مناسبات ایران و عراق تاکنون حاکم بوده است؛ طی مراسم اخیر ِ واگذاری امتیازهای اکتشاف نفت در عراق، بسیاری از شرکت های نفتی ترکیه، روسیه و مالزی به قرار دادهای چشم گیری دست یافتند حال آنکه هیچ یک از شرکت های نفتی ایرانی حتی به حضور در مزایده های مربوط نیز دعوت نشد، چه رسد به داشتن سهمی در قرار دادها.
در حالی که کشور عراق تا کنون بیش از ۲۴ میلیارد دلار بابت غرامت های جنگ سال ۱۹۹۰ به کویت پرداخت کرده همچنان موضوع پرداخت غرامت جنگی به ایران که بنا به گفته مقام های ایرانی حدود آن به هزار میلیارد دلار می رسد به فراموشی سپرده شده است.
جلال طالبانی رئیس جمهوری عراق تا کنون در چند فرصت مختلف اعتبار قرار داد مرزی سال ۱۹۷۵ بین ایران و عراق را مورد سئوال قرار داده است.
به این ترتیب دامنه نفوذ ایران در عراق بدون داخل شدن در حیطه تامین منافع ملی ایران، در عمل به همکاری های امنیتی میان جمهوری اسلامی و شاخه ای از قدرت حاکمه در عراق محدود مانده است.
در جریان برگزاری انتخابات آینده پارلمانی نیز، تلاش های احتمالی دولت ایران تنها می تواند به تحکیم نسبی بخشی از مصالح سیاسی مورد نظر جمهوری اسلامی بیانجامد.
در شرایط موجود، عربستان و مصر همچنان از برقراری روابط عادی با دولت شیعی عراق خودداری می ورزند. در صحنه داخلی، سنی های عراق برای حضور فعال در مراکز تصمیم گیری به هماهنگی کامل نرسیده اند.
اقدام دولت عراق در رد صلاحیت نزدیک به هزار داوطلب نمایندگی مجلس، به اتهام عضویت در حزب بعث، که بیش از ۸۰ در صدر آنها را عراقی های سنی تشکیل می دهند، موفقیت انتخابات آینده را در جهت افزایش همبستگی ملی و همچنین نزدیک تر ساختن آن کشور به یک دمکراسی پارلمانی، با تردید های پیش هنگام روبه‌رو ساخته است.
مداخله احتمالی ایران در جریان انتخابات آینده عراق ، که بار دیگر مورد توجه محافل عربی و آمریکایی قرار گرفته، تنها می تواند به افزایش دشواری های جاری در سیاست داخلی عراق منجر شده و در میان مدت به تجدید و افزایش نا آرامی ها داخلی آن کشور یاری دهد.
آمریکا مصمم است که طی دو سال آینده حضور نظامی خود را در عراق به حد اقل ممکن کاهش دهد. رقابت برای یافتن جای پای تازه در عراق، پس از عزیمت نیروهای آمریکایی از آن کشور، از مدتی قبل میان کشورهای همسایه آغاز شده است.
در حالی که ترکیه افزایش صادرات و توسعه تجارت نفت و گاز و دریافت امتیازهای اقتصادی در عراق را هدف برتر در مناسبات خود با بغداد قرار داده، دولت های عربی و ایران با قرار گرفتن در دو سوی خط جدایی سنی و شیعی، منافع خود را در خنثی کردن تلاش های سیاسی حریف جست‌وجو می کنند؛ آنچه خود به ناآرامی های داخلی عراق دامن می زند.
