محمد نهاوندیان، رئیس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران، در نشست تازه ای با خبرنگاران از وخیم تر شدن وضعیت اقتصادی کشور صحبت کرد و گفت که یکی از نشانه های این وخامت، افزایش چشمگیر چک های برگشتی است.
فریدون خاوند، استاد دانشگاه و تحلیلگر امور اقتصادی در این مورد به رادیو فردا می‌گوید: و افزایش تعداد و همینطور مبلغ چک های برگشتی، که به گفته آقای نهاوندیان زنگ هشداری هست در مورد وضعیت اقتصادی کشور، چند ماهی است که موجب نگرانی شدید محافل کسب و کار جمهوری اسلامی شده. این که دریافت کننده چک نمی تواند پول آن را وصول کند، نشانه آشکاری است از بر هم خوردن فضای اعتماد در کشور و ناتوانی معامله گران انجام در تعهدات مالی خودشان. در سال های ۱۳۵۷ و ۱۳۵۸، همزمان با رویداد های انقلاب و استقرار نظام جمهوری اسلامی، که طبعا آشفتگی شدیدی وجود داشت در جامعه ایران، نسبت چک های برگشتی به کل چک های مبادله شده رسید به بالای ده در صد. ولی بعد از آن این نسبت مدام زیر ده در صد بود و حتی در سال ۱۳۸۶ برگشت به حدود پنج در صد. ولی بعد از آن نسبت چک های برگشتی به چک های مبادله شده دوباره شروع کرد به بالا رفتن و این که رئیس اتاق بازرگانی نسبت به این پدیده هشدار می دهد، نشانه آن است که طی چند ماه گذشته این نسبت باز هم بیشتر شده. مبلغ چک های برگشتی هم زیاد شده، و مثلا در سال گذشته رسید به بیست و سه هزار میلیارد تومان معادل بیست و سه میلیارد دلار که البته به گفته بعضی از دست اندر کاران مبلغ واقعی از این هم بیشتر است.
چه دلایلی برای افزایش چک ها برگشتی وجود دارد؟
آقای نهاوندیان ارتباط برقرار کرده است بین بحران اقتصادی، تحریم های بین المللی و افزایش چک های برگشتی. رئیس اتاق ایران در صحبت های خودش کاهش اعتماد اجتماعی و التزام اخلاقی در جامعه را هم یکی از دلایل افزایش تعداد چک های برگشتی میداند. ولی دلیل اصلی این پدیده، همان از نفس افتادن چرخ فعالیت اقتصادی در کشور هست و نرخ رشدی که به احتمال زیاد به زیر دو در صد رسیده و آقای نهاوندیان هم البته با احتیاط خیلی زیاد هشدار می دهد که تحریم پیش روی اقتصاد ایران قرار دارد و باید آن را جدی گرفت. خلاصه این که فروریزی فعالیت های اقتصادی و تولیدی و بازرگانی، دلیل اصلی افزایش تعداد چک های برگشتی است.
در حالی که مبادلات اقتصادی بدون استفاده از چک غیر ممکن است، افزایش چک های برگشتی چه تاثیری بر وضعیت مبادلات در ایران دارد و اعتمادی که باید میان مبادله کنندگان کالا ها و خدمات وجود داشته باشد؟
تاثیر شدیدا منفی افزایش چک های برگشتی انکار نکردنی‌ست. به تازگی در رسانه های ایران مطلبی دیدم در مورد افزایش معاملات تهاتری در ایران یا معاملاتی که بدون استفاده از پول انجام می گیرد. مثلا فعالان بازار خرما به جای پرداخت پول به شرکت هایی که به آنها جعبه و کارتون فروخته اند، برای تسویه حساب خرما به آنها تحویل می دهند. به عبارت دیگر در این معامله، خرما جای پول یا چک را می گیرد و کارتون ساز بیچاره، برای رسیدن به پولش، باید خرما بفروشد.
فریدون خاوند، استاد دانشگاه و تحلیلگر امور اقتصادی در این مورد به رادیو فردا می‌گوید: و افزایش تعداد و همینطور مبلغ چک های برگشتی، که به گفته آقای نهاوندیان زنگ هشداری هست در مورد وضعیت اقتصادی کشور، چند ماهی است که موجب نگرانی شدید محافل کسب و کار جمهوری اسلامی شده. این که دریافت کننده چک نمی تواند پول آن را وصول کند، نشانه آشکاری است از بر هم خوردن فضای اعتماد در کشور و ناتوانی معامله گران انجام در تعهدات مالی خودشان. در سال های ۱۳۵۷ و ۱۳۵۸، همزمان با رویداد های انقلاب و استقرار نظام جمهوری اسلامی، که طبعا آشفتگی شدیدی وجود داشت در جامعه ایران، نسبت چک های برگشتی به کل چک های مبادله شده رسید به بالای ده در صد. ولی بعد از آن این نسبت مدام زیر ده در صد بود و حتی در سال ۱۳۸۶ برگشت به حدود پنج در صد. ولی بعد از آن نسبت چک های برگشتی به چک های مبادله شده دوباره شروع کرد به بالا رفتن و این که رئیس اتاق بازرگانی نسبت به این پدیده هشدار می دهد، نشانه آن است که طی چند ماه گذشته این نسبت باز هم بیشتر شده. مبلغ چک های برگشتی هم زیاد شده، و مثلا در سال گذشته رسید به بیست و سه هزار میلیارد تومان معادل بیست و سه میلیارد دلار که البته به گفته بعضی از دست اندر کاران مبلغ واقعی از این هم بیشتر است.
چه دلایلی برای افزایش چک ها برگشتی وجود دارد؟
آقای نهاوندیان ارتباط برقرار کرده است بین بحران اقتصادی، تحریم های بین المللی و افزایش چک های برگشتی. رئیس اتاق ایران در صحبت های خودش کاهش اعتماد اجتماعی و التزام اخلاقی در جامعه را هم یکی از دلایل افزایش تعداد چک های برگشتی میداند. ولی دلیل اصلی این پدیده، همان از نفس افتادن چرخ فعالیت اقتصادی در کشور هست و نرخ رشدی که به احتمال زیاد به زیر دو در صد رسیده و آقای نهاوندیان هم البته با احتیاط خیلی زیاد هشدار می دهد که تحریم پیش روی اقتصاد ایران قرار دارد و باید آن را جدی گرفت. خلاصه این که فروریزی فعالیت های اقتصادی و تولیدی و بازرگانی، دلیل اصلی افزایش تعداد چک های برگشتی است.
در حالی که مبادلات اقتصادی بدون استفاده از چک غیر ممکن است، افزایش چک های برگشتی چه تاثیری بر وضعیت مبادلات در ایران دارد و اعتمادی که باید میان مبادله کنندگان کالا ها و خدمات وجود داشته باشد؟
تاثیر شدیدا منفی افزایش چک های برگشتی انکار نکردنی‌ست. به تازگی در رسانه های ایران مطلبی دیدم در مورد افزایش معاملات تهاتری در ایران یا معاملاتی که بدون استفاده از پول انجام می گیرد. مثلا فعالان بازار خرما به جای پرداخت پول به شرکت هایی که به آنها جعبه و کارتون فروخته اند، برای تسویه حساب خرما به آنها تحویل می دهند. به عبارت دیگر در این معامله، خرما جای پول یا چک را می گیرد و کارتون ساز بیچاره، برای رسیدن به پولش، باید خرما بفروشد.
