برنامه این هفته نگاه تازه را به موضوع تتو یا همان خالکوبى اختصاص دارد. خالکوبى یک سنت بسیار دیرین است که ظاهراً از دوران نوسنگى یعنى چندین هزار سال پیش وجود داشته است. پیدا شدن یک مومیایى یخى در کوه‌هاى آلپ با خالکوبى‌هاى مختلف روى بدنش نشان مى‌دهد که این کار چقدر قدمت دارد. برخى مومیایى‌هاى مصر باستان هم تتو دارند. در ایران نیز در برخى مناطق جنوبى خالکوبى روى چانه مورد استفاده خانم‌ها است.
واتسلاو ینیچک که استودیویى براى این کار در شهر پراگ دارد و از مشتریان بسیارى پذیرایى مى‌کند، در پاسخ به این پرسش ما که چرا در دوره کمونیست‌ها در جمهورى چک خالکوبى ممنوع بود، مى‌گوید: به خاطر اینکه این تتوها معمولاً در زندان انجام مى‌شد و زندانى‌ها با نوشته‌ها و عکس‌هایى که تتو مى‌کردند مى‌خواستند اعتراض خودشان را به دستگاه حاکم نشان دهند. در گذشته در جمهورى چک ما نه استودیوى حرفه‌اى خالکوبى داشتیم و نه یک خالکوب حرفه‌اى. تصور مردم هم این بود که هر کس خالکوبى دارد، یک دوره‌اى را لابد در زندان گذرانده است. تتو کردن زیاد وجهه خوبى نداشت.
بله بعد از انقلاب مخملى. البته قبل از آن هم تتو مى‌کردند اما خوب نه به این شکل حرفه‌اى که امروز هست. بعد از انقلاب مخملى وسایل تخصصى خالکوبى وارد کشور شد و به تدریج کیفیت تتوها هم بهتر شد. مردم کم کم کارهاى زیبا را دیدند و تشویق شدند که خودشان هم تتو داشته باشند.
همین موضوع هم باعث ظهور هنرمندان خالکوب شد. از آن به بعد بود که مردم به پوشیدن لباس‌هایى روى آوردند که تتوهاى روى بدنشان را مى‌توانستند به بقیه نشان دهند. اما خوب به هر حال گروهى از آدم‌ها محافظه‌کارند و مى‌گویند تتو کثیف کردن پوست است اما به هر حال خیلى از مردم هم نظرشان تغییر کرده است.
درست است. دقیقاً همینطور است. وقتى کسى مى‌بیند دوستش تتو کرده، او هم مى‌خواهد داشته باشد. یا مثلاً خالکوبى سیم خاردار را روى بدن پاملا اندرسون مى‌بیند مى‌خواهد همان را روى بدن خودش داشته باشد. همین تتوى سیم خاردار براى مدت زیادى مورد علاقه مردم بود و به قول ما توى بورس بود. اما الان تتوى دلفین، کدهاى شخصى معنى‌دار طرفدارهاى زیادى دارد.
بله. افراد مختلفى هستند. از بچه ۱۲ ساله -که البته به خاطر محدودیت‌هاى قانونى نمى‌توانیم این کار را برایش انجام دهیم، سن خالکوبى توى کشور ما ۱۸ سال است- تا پیرمرد ۷۰ ساله. مثلاً من یک مشترى هفتاد ساله داشتم که توى سن ۱۸ سالگى دوست داشت تتوى خروس روى مچ دستش داشته باشد. چون در بچگى مادرش به او مى‌گفته خروس. ولى چون آن زمان‌ها تتو نشانه تبهکارى بود این کار را نکرد و بالاخره در سن ۷۰ سالگى به آرزویش رسید. بنابراین به جز مد مثال دیگرى هم در این کار دخیل است.
چون این مسئله یک تصمیم شخصى است. ما تمام مجوزها را از وزارت بهداشت گرفتیم. اگر مشکلى پیش بیاید، مسئولیت عواقب احتمالى‌اش با خود افراد است. مى‌دانید والدین بچه‌هاى زیر ۱۸ سال مى‌توانند به راحتى علیه ما شکایت کنند.
همه جاى بدن. هر جایى که پوست باشد مى‌شود خالکوبى کرد. من حتى در قسمت داخلى لب هم تتو دیده‌ام.
هر استودیو تصاویر و عکس‌هایى را در اختیار مشتریان خودش قرار مى‌دهد. البته این تصاویر مى‌تواند به درخواست مشترى کمى هم تغییر کند. مثلاً بعضى از مشتریان ترکیب بخش‌هایى از چند تصویر را براى تتو استفاده مى‌کنند.
این یک موضوع شخصى است. کسانى که عضو یک گروه خاص هستند، سعى مى‌کنند از این طریق خودشان را از دیگران مجزا کنند. مثلاً طرفداران فرهنگ گوتیگ یا توهمى که مرگ را ستایش مى‌کنند از سمبل‌هاى این فرهنگ مثل قبر یا کلاغ‌هاى سیاه استفاده مى‌کنند.
خالکوبی در ایران
سراغ خانمى در تهران مى‌رویم که کار تتو انجام مى‌دهد. خانم ساناز غفورى.
من به خاطر موقعیت کارى شوهرم خارج از ایران سفر مى‌کردیم، دیدم و علاقه‌اى هم داشتم چند دوره آموزش‌هاى مختلف دیدم و در مقاطعى که به ایران مى‌آمدم و مى‌رفتم کلاس‌هاى آموزشى گذاشتم و به این ترتیب وارد این حرفه شدم.
بله تا چهار پنج سال پیش بیشتر براى محدوده صورت بود. البته چیزى که در ایران براى صورت انجام مى‌شود خیلى با کشورهاى دیگر متفاوت است. آنجا بیشتر حالت ترمیمى و زیبایى دارد. کسانى که مثلاً تصادفى داشتند یا جراحتى یا یک قسمتى از ابرویشان حالت شکستگى پیدا کرده و از بین رفته، بیشتر حالت ترمیمى داشت. ولى در ایران بیشتر جنبه آرایش دارد. الان از هر ۱۰۰ مشترى شاید ۹۰ تا ۹۵ نفر براى کار تتوى بدن مى‌آیند.
آقایان بیشتر بازو است. روى سرشانه و کتف هم داریم ولى عموماً روى قسمت بازو است. خانم‌ها هم انتهایى‌ترین مهره کمرشان است و ساق پا که بیشتر عمومیت دارد. البته قسمت‌هاى دیگر هم داشتیم. مثلاً ران، مثلاً قسمت رویى پا که به انگشت‌هاى پا منتهى مى‌شود. خانم‌ها روى فاصله بین انگشت شصت و انگشت سبابه روى دستشان مى‌زنیم یا روى ساعدشان مى‌زنیم.
البته وسایل تتو به ایران وارد نمى‌شود و بیشتر از طریق مسافرانى که عازم ایران هستند تأمین مى‌شود.
همه قشرهاى مردم از دختر ۱۴ تا ۱۵ ساله تا مردان ۶۰ ساله مراجعه مى‌کنند. الان سبک کار خیلى فرق کرده است. کسانى هستند که از همان خالکوبى‌هاى دستى داشتند مى‌آیند و مى‌خواهند آنها را با طرح‌هاى تازه بپوشانند. تتوهاى الان ترکیبى از چند رنگ است. با حالت‌هاى سه بعدى و برجسته.
بعضى خالکوب‌ها براى بیشتر کردن سود خود از رنگ‌هاى کیفیت پایین استفاده مى‌کنند. اما این نوع تتوها به سرعت از شکل خارج مى‌شود و تغییر رنگ مى‌دهد.
رنگ خیلى کم باعث بروز مشکل مى‌شود. مگر اینکه پوست به آن ماده آلرژى نشان دهد. شاید دو درصد. ولى بیشتر اینها که به مشکل برخورد مى‌کنند به خاطر این است که موارد ایمنى کار و تکنیک‌ها را رعایت نمى‌کنند.
بله من موقعى که آمدم ایران خیلى در تلاش بودم که مجوز بگیرم براى مرکزى که کارش منحصراً تتو باشد. مثل بقیه کشورها. متأسفانه به هرجا مراجعه کردم گفتند به خاطر رعایت اصول بهداشتى... گفتم همه آرایشگاه‌ها کار مى‌کنند. گفتند بله ولى هرجا بفهمیم بدانیم مى‌رویم، مى‌بندیم و جریمه‌شان مى‌کنیم.
من شخصاً به تتو علاقه دارم و خودم، همسرم و برخى از نزدیکان را تتو کرده‌ام.
عوارض احتمالی
در پایان به سراغ یک پزشک پوست مى‌رویم تا ببینیم این کار چه عوارضى دارد.
دکتر مریم ملکى در اصفهان مى‌گوید: [در تتو کردن] چون مواد خارجى وارد بدن مى‌شود ممکن است به دلیل آلوده بودن این مواد انتقال بیمارى‌ها ممکن شود. بیمارى‌هایى مانند اچ آى وى، هپاتیت و عفونت‌هاى باکتریایى. در صورت آلوده بودن سوزن محل تزریق عفونت مى‌کند و زخمى که ایجاد مى‌شود مى‌تواند گوشت اضافى در منطقه ایجاد کند. ممکن است واکنش‌هاى تأخیرى آلرژیک بدهد یعنى بعد از چند سال آلرژى ایجاد کند.
خانم ملکى مى‌گوید در ایران خیلى مد شده است و نزدیک به ۵۰ درصد خانم‌هاى ایرانى تتوى ابرو دارند. اکثر این افراد هم بعد از انجام تتو پشیمان مى‌شوند؛ «یا مدلش خوششان نمى‌آید یا از رنگش خوششان نمى‌آید.»
واتسلاو ینیچک که استودیویى براى این کار در شهر پراگ دارد و از مشتریان بسیارى پذیرایى مى‌کند، در پاسخ به این پرسش ما که چرا در دوره کمونیست‌ها در جمهورى چک خالکوبى ممنوع بود، مى‌گوید: به خاطر اینکه این تتوها معمولاً در زندان انجام مى‌شد و زندانى‌ها با نوشته‌ها و عکس‌هایى که تتو مى‌کردند مى‌خواستند اعتراض خودشان را به دستگاه حاکم نشان دهند. در گذشته در جمهورى چک ما نه استودیوى حرفه‌اى خالکوبى داشتیم و نه یک خالکوب حرفه‌اى. تصور مردم هم این بود که هر کس خالکوبى دارد، یک دوره‌اى را لابد در زندان گذرانده است. تتو کردن زیاد وجهه خوبى نداشت.
- پس این استودیوهایى که مى‌بینیم بیشتر به بعد از سقوط حکومت کمونیستى در سال ۸۹ میلادى، بر مى‌گردد؟
بله بعد از انقلاب مخملى. البته قبل از آن هم تتو مى‌کردند اما خوب نه به این شکل حرفه‌اى که امروز هست. بعد از انقلاب مخملى وسایل تخصصى خالکوبى وارد کشور شد و به تدریج کیفیت تتوها هم بهتر شد. مردم کم کم کارهاى زیبا را دیدند و تشویق شدند که خودشان هم تتو داشته باشند.
همین موضوع هم باعث ظهور هنرمندان خالکوب شد. از آن به بعد بود که مردم به پوشیدن لباس‌هایى روى آوردند که تتوهاى روى بدنشان را مى‌توانستند به بقیه نشان دهند. اما خوب به هر حال گروهى از آدم‌ها محافظه‌کارند و مى‌گویند تتو کثیف کردن پوست است اما به هر حال خیلى از مردم هم نظرشان تغییر کرده است.
- ولى الان این طور که ما مى‌بینیم به نظر مى‌آید که تتو کردن اصلاً مد شده است.
درست است. دقیقاً همینطور است. وقتى کسى مى‌بیند دوستش تتو کرده، او هم مى‌خواهد داشته باشد. یا مثلاً خالکوبى سیم خاردار را روى بدن پاملا اندرسون مى‌بیند مى‌خواهد همان را روى بدن خودش داشته باشد. همین تتوى سیم خاردار براى مدت زیادى مورد علاقه مردم بود و به قول ما توى بورس بود. اما الان تتوى دلفین، کدهاى شخصى معنى‌دار طرفدارهاى زیادى دارد.
- البته آقاى ینیچک فکر مى‌کنم که این طورى خالکوبى بین برخى گروه‌ها مانند پانک‌ها و راک‌ها گسترش بیشترى دارد. آنها بیشتر تمایل دارند.
بله. افراد مختلفى هستند. از بچه ۱۲ ساله -که البته به خاطر محدودیت‌هاى قانونى نمى‌توانیم این کار را برایش انجام دهیم، سن خالکوبى توى کشور ما ۱۸ سال است- تا پیرمرد ۷۰ ساله. مثلاً من یک مشترى هفتاد ساله داشتم که توى سن ۱۸ سالگى دوست داشت تتوى خروس روى مچ دستش داشته باشد. چون در بچگى مادرش به او مى‌گفته خروس. ولى چون آن زمان‌ها تتو نشانه تبهکارى بود این کار را نکرد و بالاخره در سن ۷۰ سالگى به آرزویش رسید. بنابراین به جز مد مثال دیگرى هم در این کار دخیل است.
- چرا زیر ۱۸ ساله‌ها نمى‌توانند خالکوبى کنند؟
چون این مسئله یک تصمیم شخصى است. ما تمام مجوزها را از وزارت بهداشت گرفتیم. اگر مشکلى پیش بیاید، مسئولیت عواقب احتمالى‌اش با خود افراد است. مى‌دانید والدین بچه‌هاى زیر ۱۸ سال مى‌توانند به راحتى علیه ما شکایت کنند.
- اصلاً چه قسمت هایى از بدن را مى شود خالکوبى کرد؟
همه جاى بدن. هر جایى که پوست باشد مى‌شود خالکوبى کرد. من حتى در قسمت داخلى لب هم تتو دیده‌ام.
- انتخاب تصویر و نقش براى تتو چگونه است. کاتالوگ دارید؟
هر استودیو تصاویر و عکس‌هایى را در اختیار مشتریان خودش قرار مى‌دهد. البته این تصاویر مى‌تواند به درخواست مشترى کمى هم تغییر کند. مثلاً بعضى از مشتریان ترکیب بخش‌هایى از چند تصویر را براى تتو استفاده مى‌کنند.
- چرا دیده مى‌شود بعضى از کسانى که تتو مى‌کنند از تصاویر ترسناک استفاده مى‌کنند؟
این یک موضوع شخصى است. کسانى که عضو یک گروه خاص هستند، سعى مى‌کنند از این طریق خودشان را از دیگران مجزا کنند. مثلاً طرفداران فرهنگ گوتیگ یا توهمى که مرگ را ستایش مى‌کنند از سمبل‌هاى این فرهنگ مثل قبر یا کلاغ‌هاى سیاه استفاده مى‌کنند.
خالکوبی در ایران
سراغ خانمى در تهران مى‌رویم که کار تتو انجام مى‌دهد. خانم ساناز غفورى.
- خانم غفورى مى‌توانید بگویید که چطور شد شما با این هنر آشنا شدید. آیا جاى خاصى دوره دیدید؟
من به خاطر موقعیت کارى شوهرم خارج از ایران سفر مى‌کردیم، دیدم و علاقه‌اى هم داشتم چند دوره آموزش‌هاى مختلف دیدم و در مقاطعى که به ایران مى‌آمدم و مى‌رفتم کلاس‌هاى آموزشى گذاشتم و به این ترتیب وارد این حرفه شدم.
- ظاهراً معمولا در ایران ابرو و پشت لب را تتو مى‌کنند. آیا روى بدن هم شما تتو انجام مى‌دهید؟
- مثلاً چه قسمت‌هایى از بدن را تتو مى‌کنند؟
آقایان بیشتر بازو است. روى سرشانه و کتف هم داریم ولى عموماً روى قسمت بازو است. خانم‌ها هم انتهایى‌ترین مهره کمرشان است و ساق پا که بیشتر عمومیت دارد. البته قسمت‌هاى دیگر هم داشتیم. مثلاً ران، مثلاً قسمت رویى پا که به انگشت‌هاى پا منتهى مى‌شود. خانم‌ها روى فاصله بین انگشت شصت و انگشت سبابه روى دستشان مى‌زنیم یا روى ساعدشان مى‌زنیم.
البته وسایل تتو به ایران وارد نمى‌شود و بیشتر از طریق مسافرانى که عازم ایران هستند تأمین مى‌شود.
- چه کسانی برای تتو کردن به شما مراجعه می‌کنند؟
همه قشرهاى مردم از دختر ۱۴ تا ۱۵ ساله تا مردان ۶۰ ساله مراجعه مى‌کنند. الان سبک کار خیلى فرق کرده است. کسانى هستند که از همان خالکوبى‌هاى دستى داشتند مى‌آیند و مى‌خواهند آنها را با طرح‌هاى تازه بپوشانند. تتوهاى الان ترکیبى از چند رنگ است. با حالت‌هاى سه بعدى و برجسته.
- این رنگ‌هایى که استفاده مى‌کنید استاندارد هستند؟ از کجا مى‌آیند؟
بعضى خالکوب‌ها براى بیشتر کردن سود خود از رنگ‌هاى کیفیت پایین استفاده مى‌کنند. اما این نوع تتوها به سرعت از شکل خارج مى‌شود و تغییر رنگ مى‌دهد.
- پس شما اتفاقات ناگوار هم در این کار دیدید؟
خالکوبی که در ایران براى صورت انجام مى شود خیلى با کشورهاى دیگرمتفاوت است. آنجا بیشتر حالت ترمیمى و زیبایى دارد. کسانى که مثلا تصادفى داشتند یا جراحتى یا یک قسمتى از ابرویشان حالت شکستگى پیدا کرده و از بین رفته، بیشتر حالت ترمیمى داشت. ولى در ایران بیشتر جنبه آرایش دارد.
- ظاهراً مهم‌ترین مشکل شما این است که در ایران وزارت بهداشت مجوز نمى‌دهد؟
بله من موقعى که آمدم ایران خیلى در تلاش بودم که مجوز بگیرم براى مرکزى که کارش منحصراً تتو باشد. مثل بقیه کشورها. متأسفانه به هرجا مراجعه کردم گفتند به خاطر رعایت اصول بهداشتى... گفتم همه آرایشگاه‌ها کار مى‌کنند. گفتند بله ولى هرجا بفهمیم بدانیم مى‌رویم، مى‌بندیم و جریمه‌شان مى‌کنیم.
من شخصاً به تتو علاقه دارم و خودم، همسرم و برخى از نزدیکان را تتو کرده‌ام.
عوارض احتمالی
در پایان به سراغ یک پزشک پوست مى‌رویم تا ببینیم این کار چه عوارضى دارد.
دکتر مریم ملکى در اصفهان مى‌گوید: [در تتو کردن] چون مواد خارجى وارد بدن مى‌شود ممکن است به دلیل آلوده بودن این مواد انتقال بیمارى‌ها ممکن شود. بیمارى‌هایى مانند اچ آى وى، هپاتیت و عفونت‌هاى باکتریایى. در صورت آلوده بودن سوزن محل تزریق عفونت مى‌کند و زخمى که ایجاد مى‌شود مى‌تواند گوشت اضافى در منطقه ایجاد کند. ممکن است واکنش‌هاى تأخیرى آلرژیک بدهد یعنى بعد از چند سال آلرژى ایجاد کند.
خانم ملکى مى‌گوید در ایران خیلى مد شده است و نزدیک به ۵۰ درصد خانم‌هاى ایرانى تتوى ابرو دارند. اکثر این افراد هم بعد از انجام تتو پشیمان مى‌شوند؛ «یا مدلش خوششان نمى‌آید یا از رنگش خوششان نمى‌آید.»
