هفدهم ژوئن، بیست و هفتم خرداد ماه روز جهانی مهار بیابان‌زایی است. این روز پس از كنفرانس محيط زيست و توسعه سازمان ملل در ريودوژانيرو در سال ۱۹۹۲ با این عنوان نام گذاری و چنین تعریف شد: «بيابان‌زایی تخريب سرزمين در مناطق خشک، نيمه‌خشک و نيمه‌مرطوب خشک، تحت اثر تغييرات اقليمی و فعاليت های انسانی است».
در ایران بیابان‌زایی یکی از بزرگ‌ترین مشکلات زیست‌محیطی است.
اسماعیل کهرم، کارشناس محیط زیست در این مورد به رادیو فردا می گوید: یک ضرب المثلی است که می گوید «جنگل پیش از انسان به وجود آمد و بیابان ها بعد از انسان». یعنی به دست ما با کارهایی که انجام می دهیم. جنگل زدایی یا استفاده بیش از حد از مراتع باعث پدیده ای می شود به نام «بیابان زایی». درست برخلاف «بیابان زدایی» که انسان باید کاری کند که این بیابان هایی که به دست ما درست شده از بین بروند و تبدیل به همان جنگل و مرتع شوند. نظر به اینکه این مسئله یک پدیده جهانی است، در تمام قاره ها اتفاق می افتد. یعنی شعاع صحرای بزرگ آفریقا هر سال یک متر گسترش پیدا می کند که سر به میلیون ها هکتار در سال می زند. یا اینکه در ایالات متحده صحرا های بزرگ مانند نوادا یا آریزونا به شدت میل دارند که خود را گسترش دهند یا در ایران عزیز خود ما هم متاسفانه یکی از رکوردداران بیابان زایی در جهان هستیم.
آقای دکتر کهرم، در مورد بیابان زدایی در ایران چه کارهایی انجام می گیرد؟
بیابان زایی خیلی ساده است. بیابان زدایی خیلی سخت است. مثلاً حدود سه چهارم مملکت ما خشک و نیمه خشک است. ما در مرکز ایران دارای کویرهایی هستیم و همینطور در شرق که حدود سه برابر یا چهار برابر کشور انگلستان وسعت دارد. و آنها هم در حال افزایش هستند؛ شن های روان، شن های بادیه. چطور می شود جلوی اینها را گرفت؟ با کاشت گیاهانی مانند تاغ یا گز که اینها به خشکی مقاوم اند و جلوی حرکت شن را می گیرند. منتها وقتی شما با چنین صحنه هایی مواجه هستید توجه به فرمایید که این گیاهان دانه به دانه باید با دست کاشته شوند و چون آب در مضیقه هست، در کنارشان باید یک کوزه دفن شود و این کوزه ها هر روز پر شود. تا اینکه اینها مراحل اولیه زندگی را پاگیر و جاگیر شوند. بنابراین به سادگی و روی کاغذ می شود گفت که ما داریم بیابان زدایی می کنیم، ولی در اصل سرعت بیابان زایی ما در مملکت ما ایران به مراتب بیش از بیابان زدایی است.
بیابان زدایی ظاهراً تنها به خشکی منطقه ای از کره زمین نمی انجامد، بلکه بر بسیاری چیزهای دیگر هم تاثیر دارد؟ از جمله آلودگی های ناشی از خاک و گرد و غبار و گرمایش زمین و چیزهایی از این دست.
کاملاً. الان چهار پنج سال است که مملکت ما ایران دچار این غبارها یا ریزگردها و یا غبارهای عربی شده. به خصوص در قسمت های غربی ما بسیاری از پروازها به تاخیر می افتد. دید حتی تا سی متر و پنجاه متر کاهش پیدا می کند. افراد سالمند و کسانی که از بیماری های ریوی رنج می برند، اینها به کلینیک ها مراجعه می کنند و تعدادی هم دچار مرگ و میر می شوند. اینها تمام در اثر زایش بیابان و یا بیابان زایی است. آن هم در عراق و سوریه و اردن. در آن مناطق وقتی که مثلاً تالاب ها خشک می شوند، ما در چهار پنج هزار کیلومتر به طرف شرق خسارتش را می پردازیم. به راستی می شود گفت «گنه کرد در بلخ آهنگری به شوشتر زدند گردن مسگری»... اینها همه از عواقب زایش و ایجاد بیابان ها است. یعنی تا وقتی که منطقه ای دارای رودهای روان است، دارای تالاب هاست، دارای جنگل ها است، این عوارض را نداریم. به محض اینکه منابع طبیعی و زیبایی ها و نعمات خداوندی از بین برود، آنوقت ما یک مرتبه شروع به دریافت -آنطور که مردم می گویند -ریزگردهای عربی می کنیم.
در ایران بیابان‌زایی یکی از بزرگ‌ترین مشکلات زیست‌محیطی است.
اسماعیل کهرم، کارشناس محیط زیست در این مورد به رادیو فردا می گوید: یک ضرب المثلی است که می گوید «جنگل پیش از انسان به وجود آمد و بیابان ها بعد از انسان». یعنی به دست ما با کارهایی که انجام می دهیم. جنگل زدایی یا استفاده بیش از حد از مراتع باعث پدیده ای می شود به نام «بیابان زایی». درست برخلاف «بیابان زدایی» که انسان باید کاری کند که این بیابان هایی که به دست ما درست شده از بین بروند و تبدیل به همان جنگل و مرتع شوند. نظر به اینکه این مسئله یک پدیده جهانی است، در تمام قاره ها اتفاق می افتد. یعنی شعاع صحرای بزرگ آفریقا هر سال یک متر گسترش پیدا می کند که سر به میلیون ها هکتار در سال می زند. یا اینکه در ایالات متحده صحرا های بزرگ مانند نوادا یا آریزونا به شدت میل دارند که خود را گسترش دهند یا در ایران عزیز خود ما هم متاسفانه یکی از رکوردداران بیابان زایی در جهان هستیم.
آقای دکتر کهرم، در مورد بیابان زدایی در ایران چه کارهایی انجام می گیرد؟
بیابان زایی خیلی ساده است. بیابان زدایی خیلی سخت است. مثلاً حدود سه چهارم ملکت ما خشک و نیمه خشک است. ما در مرکز ایران دارای کویرهایی هستیم و همینطور در شرق که حدود سه برابر یا چهار برابر کشور انگلستان وسعت دارد. و آنها هم در حال افزایش هستند.
بیابان زدایی ظاهراً تنها به خشکی منطقه ای از کره زمین نمی انجامد، بلکه بر بسیاری چیزهای دیگر هم تاثیر دارد؟ از جمله آلودگی های ناشی از خاک و گرد و غبار و گرمایش زمین و چیزهایی از این دست.
کاملاً. الان چهار پنج سال است که مملکت ما ایران دچار این غبارها یا ریزگردها و یا غبارهای عربی شده. به خصوص در قسمت های غربی ما بسیاری از پروازها به تاخیر می افتد. دید حتی تا سی متر و پنجاه متر کاهش پیدا می کند. افراد سالمند و کسانی که از بیماری های ریوی رنج می برند، اینها به کلینیک ها مراجعه می کنند و تعدادی هم دچار مرگ و میر می شوند. اینها تمام در اثر زایش بیابان و یا بیابان زایی است. آن هم در عراق و سوریه و اردن. در آن مناطق وقتی که مثلاً تالاب ها خشک می شوند، ما در چهار پنج هزار کیلومتر به طرف شرق خسارتش را می پردازیم. به راستی می شود گفت «گنه کرد در بلخ آهنگری به شوشتر زدند گردن مسگری»... اینها همه از عواقب زایش و ایجاد بیابان ها است. یعنی تا وقتی که منطقه ای دارای رودهای روان است، دارای تالاب هاست، دارای جنگل ها است، این عوارض را نداریم. به محض اینکه منابع طبیعی و زیبایی ها و نعمات خداوندی از بین برود، آنوقت ما یک مرتبه شروع به دریافت -آنطور که مردم می گویند -ریزگردهای عربی می کنیم.
