چهار در مقابل چهار؛ چهار کشور طرفدار اعمال تحریم های جدی تر و جدی تر علیه ایران هستند و چهار کشور همچنان مخالف تحریم های جدی. آمریکا همراه سه کشور اروپایی فرانسه، آلمان و بریتانیا خواهان تحریم های جدی تر علیه ایران هستند و در مقابل روسیه، چین، ترکیه و برزیل قرار دارند که یا همچنان با اصل تحریم های جدید علیه ایران مخالف اند و یا با آن همراهی چندانی نشان نمی دهند.
در همین چارچوب، باراک اوباما، رئیس جمهوری آمریکا، روز چهارشنبه با رهبران بریتانیا، فرانسه و آلمان درباره پرونده هسته ای ایران گفت و گوی تلفنی کرده است.
مهرداد خوانساری، دیپلمات پیشین و تحلیلگر مسائل ایران، در باره هدف گفت و گوهای اخیر اوباما با سران سه کشور اروپایی به رادیو فردا می گوید: «در این مقطع خاص به عقیده من، با توجه به مشکلاتی که هر سه کشور در ارتباط با رسیدن به یک راه حل برای متقاعد ساختن روسیه و چین که توفیقی در این زمینه حاصل نشده، یک نوع مشورت مجدد، می شود گفت مثلاً استراتژی جدیدی پی ریزی شود که این ماجرا بتواند پیش برود چون این خیلی بغرنج تر از آن چیزی که همه فکر می کردند، بوده.»
در گروه مقابل، چینی ها با وجود اینکه روز چهارشنبه در گفت و گوی تلفنی اعضای گروه ۵+۱ شرکت کردند، کماکان با تشدید تحریم ها علیه ایران مخالف هستند و تنها دست آورد کشورهای غربی از گفت و گوهای روز چهارشنبه با چینی ها این بوده که چینی ها قول داده اند در گفتگوهای هفته آینده نیز شرکت کنند.
لی بائودونگ، سفیر چین در سازمان ملل پس از این گفت و گوها مواضع کلی چین درباره برنامه هسته ای ایران را تکرار کرده و گفته است: «درباره مسئله هسته ای ایران، چین اساساً به رژیم عدم تکثیر سلاح های هسته ای متعهد بوده است. ما فکر می کنیم حفظ صلح و ثبات در خاورمیانه خیلی مهم است و ما مدتها است که بر دیپلماسی تاکید می کنیم. ما حالا نیز با سایر اعضای شورای امنیت و جامعه جهانی برای دستیابی به یک راه حل مسالمت آمیز برای مسئله هسته ای تلاش می کنیم.»
سران کرملین نیز هنوز دو پهلو سخن می گویند و برای تحریم ها شرط و شروط تعیین کرده اند.
بهمن دیبا، کارشناس مسائل بین المللی، معتقد است چین و روسیه همواره تلاش کرده اند تا در سه مرحله قطعنامه های صادره علیه ایران را با مشکل روبه‌رو کنند؛ «روس ها و چینی ها در این قضیه دو سه جور اعمال نفوذ می کنند. یکی اینکه تا جایی که می توانند تصویب این مسائل را عقب می اندازند و توی پیچ و خم های مختلفی می اندازند. بعد در مرحله تصویب تلاش خودشان را می کنند، همانطور که ما در مورد قطعنامه های قبلی دیدیم، که این قطعنامه ها به صورت قوی نباشند. در وضعیتی نباشند که بتوانند به صورت اساسی تاثیرگذار باشند. و بعد در مرحله سوم، حتی موقعی که این قطعنامه ها تصویب می شوند، اجازه نمی دهند که این قطعنامه ها درست اجرا شود. قطعنامه هایی که خودشان تصویب کرده اند، اجرا نمی کنند و برخلاف آن وارد معاملات مختلفی با جمهوری اسلامی می شوند، به بهانه های مختلف. بنابراین در سه مرحله از پیش از قطعنامه، در مرحله تصویب و بعد نقش منفی خودشان را که در نهایت البته به نفع جمهوری اسلامی تمام می شود، در این وضعیت بازی می کنند.»
علاوه بر چین و روسیه، ترکیه و برزیل نیز با صراحت گفته اند که مخالف تحریم های جدید علیه ایران هستند. سخنگوی وزارت خارجه ترکیه گفته است: «ما فکر می کنیم ایران نیت خوبی درباره این موضوع دارد و خواستار یک راه حل است، در غیر این صورت ما تلاش نمی کردیم.»
ترکیه و برزیل، اعضای غیردائم شورای امنیت هستند و اگرچه مخالفت آنها نمی تواند مانع تصویب قطعنامه شورای امنیت علیه ایران شود اما با وجود این، کشورهای غربی تلاش می کنند موافقت ترکیه و برزیل و سایر اعضای غیردائمی شورای امنیت را نیز به دست آورند.
اما آیا اصولاً تحریم هایی که به این صورت و با این بده بستان ها در شورای امنیت به دست می آید، تحریم های موثری هستند؟
کامران دادخواه، تحلیلگر مسائل ایران معتقد است که چنین تحریم هایی اصولاً زیاد کارآمد نیستند؛ «تحریم ها در اینکه رفتار سیاسی دولت ایران را عوض کند، کارساز نبوده و این حرف دولت ایران درست است. ولی از نظر اینکه اقتصاد ایران را فلج کرده، هیچ بحثی در آن نیست. آنچه باعث می شود دولت ایران بتواند با این ترتیب مقاومت کند، مسئله یک چیزی حدود ۶۰ تا ۸۰ میلیارد دلار درآمد نفت سالانه است. این به دولت ایران این امکان را می دهد که هر مسئله ای هم که پیش بیاید به هرحال خودش را حفظ و حراست کند.»
به هرحال با وجود همه این مشکلات، به نظر می رسد غربی ها امیدوارند قطعنامه جدید علیه ایران را به پیش ببرند. همین امید باعث شده که آنها بخواهند هفته آینده نیز بار دیگر با همتایان روسی و چینی خود جلسه ای برگزار کنند.
در همین چارچوب، باراک اوباما، رئیس جمهوری آمریکا، روز چهارشنبه با رهبران بریتانیا، فرانسه و آلمان درباره پرونده هسته ای ایران گفت و گوی تلفنی کرده است.
مهرداد خوانساری، دیپلمات پیشین و تحلیلگر مسائل ایران، در باره هدف گفت و گوهای اخیر اوباما با سران سه کشور اروپایی به رادیو فردا می گوید: «در این مقطع خاص به عقیده من، با توجه به مشکلاتی که هر سه کشور در ارتباط با رسیدن به یک راه حل برای متقاعد ساختن روسیه و چین که توفیقی در این زمینه حاصل نشده، یک نوع مشورت مجدد، می شود گفت مثلاً استراتژی جدیدی پی ریزی شود که این ماجرا بتواند پیش برود چون این خیلی بغرنج تر از آن چیزی که همه فکر می کردند، بوده.»
در گروه مقابل، چینی ها با وجود اینکه روز چهارشنبه در گفت و گوی تلفنی اعضای گروه ۵+۱ شرکت کردند، کماکان با تشدید تحریم ها علیه ایران مخالف هستند و تنها دست آورد کشورهای غربی از گفت و گوهای روز چهارشنبه با چینی ها این بوده که چینی ها قول داده اند در گفتگوهای هفته آینده نیز شرکت کنند.
لی بائودونگ، سفیر چین در سازمان ملل پس از این گفت و گوها مواضع کلی چین درباره برنامه هسته ای ایران را تکرار کرده و گفته است: «درباره مسئله هسته ای ایران، چین اساساً به رژیم عدم تکثیر سلاح های هسته ای متعهد بوده است. ما فکر می کنیم حفظ صلح و ثبات در خاورمیانه خیلی مهم است و ما مدتها است که بر دیپلماسی تاکید می کنیم. ما حالا نیز با سایر اعضای شورای امنیت و جامعه جهانی برای دستیابی به یک راه حل مسالمت آمیز برای مسئله هسته ای تلاش می کنیم.»
سران کرملین نیز هنوز دو پهلو سخن می گویند و برای تحریم ها شرط و شروط تعیین کرده اند.
بهمن دیبا، کارشناس مسائل بین المللی، معتقد است چین و روسیه همواره تلاش کرده اند تا در سه مرحله قطعنامه های صادره علیه ایران را با مشکل روبه‌رو کنند؛ «روس ها و چینی ها در این قضیه دو سه جور اعمال نفوذ می کنند. یکی اینکه تا جایی که می توانند تصویب این مسائل را عقب می اندازند و توی پیچ و خم های مختلفی می اندازند. بعد در مرحله تصویب تلاش خودشان را می کنند، همانطور که ما در مورد قطعنامه های قبلی دیدیم، که این قطعنامه ها به صورت قوی نباشند. در وضعیتی نباشند که بتوانند به صورت اساسی تاثیرگذار باشند. و بعد در مرحله سوم، حتی موقعی که این قطعنامه ها تصویب می شوند، اجازه نمی دهند که این قطعنامه ها درست اجرا شود. قطعنامه هایی که خودشان تصویب کرده اند، اجرا نمی کنند و برخلاف آن وارد معاملات مختلفی با جمهوری اسلامی می شوند، به بهانه های مختلف. بنابراین در سه مرحله از پیش از قطعنامه، در مرحله تصویب و بعد نقش منفی خودشان را که در نهایت البته به نفع جمهوری اسلامی تمام می شود، در این وضعیت بازی می کنند.»
علاوه بر چین و روسیه، ترکیه و برزیل نیز با صراحت گفته اند که مخالف تحریم های جدید علیه ایران هستند. سخنگوی وزارت خارجه ترکیه گفته است: «ما فکر می کنیم ایران نیت خوبی درباره این موضوع دارد و خواستار یک راه حل است، در غیر این صورت ما تلاش نمی کردیم.»
ترکیه و برزیل، اعضای غیردائم شورای امنیت هستند و اگرچه مخالفت آنها نمی تواند مانع تصویب قطعنامه شورای امنیت علیه ایران شود اما با وجود این، کشورهای غربی تلاش می کنند موافقت ترکیه و برزیل و سایر اعضای غیردائمی شورای امنیت را نیز به دست آورند.
اما آیا اصولاً تحریم هایی که به این صورت و با این بده بستان ها در شورای امنیت به دست می آید، تحریم های موثری هستند؟
کامران دادخواه، تحلیلگر مسائل ایران معتقد است که چنین تحریم هایی اصولاً زیاد کارآمد نیستند؛ «تحریم ها در اینکه رفتار سیاسی دولت ایران را عوض کند، کارساز نبوده و این حرف دولت ایران درست است. ولی از نظر اینکه اقتصاد ایران را فلج کرده، هیچ بحثی در آن نیست. آنچه باعث می شود دولت ایران بتواند با این ترتیب مقاومت کند، مسئله یک چیزی حدود ۶۰ تا ۸۰ میلیارد دلار درآمد نفت سالانه است. این به دولت ایران این امکان را می دهد که هر مسئله ای هم که پیش بیاید به هرحال خودش را حفظ و حراست کند.»
به هرحال با وجود همه این مشکلات، به نظر می رسد غربی ها امیدوارند قطعنامه جدید علیه ایران را به پیش ببرند. همین امید باعث شده که آنها بخواهند هفته آینده نیز بار دیگر با همتایان روسی و چینی خود جلسه ای برگزار کنند.
