خرید ۱۱۸ فروند هواپیمای ایرباس به ارزش ۲۵ میلیارد دلار بزرگ‌ترین قرار داد صنعت هوایی ایران تا کنون محسوب می‌شود.
ایران حتی پیش از وقوع انقلاب نیز چنین قرارداد بزرگی برای خرید هواپیما نبسته بود. با این همه بنظر می رسد حجم نیاز تلنبار شده ایران طی ۳۵ سال گذشته بستن چنین قراردادهای بزرگی را برای صنعت هوایی ایران اجتناب‌ناپذیر کرده است.
عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی با اشاره به مذاکرات فشرده با مدیران ایرباس و توافق با آنها درباره تحویل هواپیماهای خریداری شده گفته است : در سال جاری میلادی هشت فروند هواپیمای ایرباس به ناوگان هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (هما) اضافه می‌شود. با توافق طرف فرانسوی قرار شد تا سال ۲۰۲۴ یعنی ۸ سال آینده ۱۱۰ فروند انواع هواپیمای ایرباس به ناوگان هوایی هما افزوده شود.
بر آورد می‌شود ایران به حدود ۶۰۰ هواپیمای نو نیاز داشته باشد که خرید ۱۱۸ فروند هواپیما از ایرباس تنها ۲۰ درصد این نیاز را تامین می‌کند. اما قرار داد خرید ایرباس که مدیران ایرباس تا چندی قبل از امضا هم حاضر به تایید آن نبودند چگونه به نتیجه رسید؟ و هواپیماهای خریداری شده چه وضعیتی دارند؟
هم اکنون مشخص شده است پس از توافق اولیه هسته ای، مذاکرات شرکت ایران ایر با ایرباس آغاز شده بود این مذاکرات موازی با مذاکرات شرکت بوئینگ در جریان بود. پس از چند ماه مذاکره کارشناسی اولیه، در جریان نمایشگاه هوایی پاریس ۲۰۱۵ که در تیر ماه ۹۴ برگزار شد عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی ایران با مقامات ایرباس مذاکرات را در سطح مدیران کل پیگیری می‌کند. در این تاریخ ایرباس این مذاکرات را منکر می شود اما عباس آخوندی در مصاحبه با رسانه‌های ایران بر انجام مذاکرات و رسیدن به نتایج اولیه تاکید می‌کند.
یکی از مشکلات این طرح تامین هزینه خرید حجم زیادی هواپیما بود که عملا از توان ایران ایر خارج بود. دولت هم در شرایط دشوار اقتصادی قادر به تامین چنین مبلغی نبود.
برای همین، طرح خرید لیزینگی این هواپیماها مطرح شد و شرکت بیمه ساچه ایتالیا برای این کار پیش‌قدم شد طوری که پول خرید هواپیما را شرکت ایران ایر بتواند از بخشی از در آمدش طی ۱۵ سال پرداخت کند.
تا پیش از سفر رئیس جمهور ایران به فرانسه ، خرید ۱۱۴ فروند هواپیمای نو قطعی شده بود با این همه با توجه به عدم تایید رسمی شرکت ایرباس خرید این هواپیماها با شک رسانه ها همراه شد. برخی معتقد بودند ایران می خواهد دوباره ایرباس دست دوم از برخی شرکت‌های هوایی در اروپا بخرد. در این زمان خبرگزاری بلومبرگ مدل هواپیماهای درخواستی ایران را مدل های ۳۲۰ ،۳۳۰، ۳۵۰ و ۳۸۰ اعلام کرد.
اما در دور آخر مذاکرات ایران خواهان چهار فروند هواپیمای ۳۸۰ ایرباس دیگر شد تا تعداد هواپیماهای این قرارداد به ۱۱۸فروند برسد. شرکت ایرباس هم که در سال جاری مشتری این هواپیمایش کمتر از گذشته شده است، به راحتی این درخواست را قبول کرد.
در نهایت بر اساس اطلاعیه شرکت ایرباس، ایران ایر ۴۵ فروند هواپیمای ۳۲۰ ،۴۵ فروند هواپیمای ۳۳۰ ،۱۶ فروند هواپیمای ۳۵۰ و ۱۲ فروند هواپیمای ۳۸۰ خریداری کرده است.
تولید انبوه مدل ۳۲۰ نئو در سال جاری میلادی آغاز می شود. تولید مدل ۳۵۰ و ۳۳۰ نئو هم در سال ۲۰۱۵ آغاز شده است. از این نظر هواپیماهای خریداری شده مدرن‌ترین هواپیماهای ایرباس هستند. ایران تنها پیش از انقلاب توانسته بود مدرن‌ترین و به‌روزترین هواپیماهای جهان را تحویل بگیرد.
مدل‌های خریداری شده چه خصوصیات فنی دارند؟
از هواپیماهای خریداری شده ۴۵ فروند ایرباس ۳۲۰ است که در دو مدل ceo به تعداد ۲۱ فروند و نئو به تعداد ۲۴ فروند خریدای شده است.
ایرباس ۳۲۰ رقیب سرسخت بوئینگ ۷۳۷ در بازارهای جهانی است و اگر در کلاس خود اول نباشد، قطعاً دوم است. این هواپیما در کلاس‌های مختلف بین ۱۲۰ تا ۱۶۰ نفر مسافر را می‌تواند حمل کند.
ایران تا ۱۰ سال آینده نیاز به ۲۵۰ هواپیمای مسافربری با ظرفیت صندلی ۸۰ تا ۲۰۰ مسافر دارد. این هواپیماها می‌توانند مسیرهای مراکز استان‌ها در ایران و همچنین مسیر کشورهای اطراف ایران را پوشش دهند. ایرباس ۳۲۰ می تواند بخش زیادی از این نیاز ایران را تامین کند.
تولید ایرباس ۳۲۰ از سال ۱۹۸۶ آغاز شده است و مدل ایرباس سی‌ای‌او ۳۲۰ از جدید ترین مدل‌های این کلاس ایرباس محسوب می‌شود.
ایرباس اعلام کرده موتور استفاده شده در این مدل که ساخت شرکت معروف پرت اند ویتنی آمریکاست ۲۰ درصد عملکرد بهتری نسبت به مدل‌های قبلی دارد. این مدل هواپیما در دو کلاس پروازی تا ۱۵۰ مسافر ظرفیت دارد. این هواپیما با یک بار سوخت گیری تا شش هزار کیلومتر برد پروازی دارد که علاوه بر مراکز استان‌ها و کشورهای همسایه ایران، پرواز های کم‌جمعیت اروپایی ایران ایر را هم می تواند پوشش دهد. قیمت این هواپیما ۹۰ میلیون یورو است.
مدل نئو ۳۲۰ هم پیشرفته‌ترین مدل ۳۲۰ است که از سال جاری تولیدش آغاز می‌شود. قیمت این هواپیما ۹۸ میلیون یورو و ظرفیت آن ۱۶۵ نفر در دو کلاس پروازی است. مصرف سوخت در این هواپیما به طور چشمگیری کاهش یافته است و در هدایت آن از سیستم‌های هوشمند پروازی بهره گرفته شده است تا امنیت و آرامش مسافران در پرواز افزایش پیدا کند. برد پروازی هواپیما هم هزار کیلومتر نسبت به مدل‌های قبلی افزایش یافته و به هفت هزار کیلومتر رسیده است.
۳۰ تا ۴۰ درصد از کل نیاز صنعت هوایی ایران به هواپیماهای پهن‌پیکر مربوط می‌شود که اگر قیمت را در کنار عواملی مانند برد، تعداد صندلی و آشنایی خطوط هوایی ایران با ایرباس قرار دهیم، بهترین گزینه برای خرید در کلاس هواپیماهای پهن‌پیکر در ایران، ایرباس اِی۳۳۰ است.
ایرا ایر هم در مجموع ۴۵ هواپیمای ۳۳۰ در دو مدل ceo به تعداد ۲۷ فروند و نئو سری ۹۰۰ به تعداد ۱۸ فروند خریداری کرده است.
ایرباس اِی۳۳۰ قادر به حمل ۳۳۰ مسافر در دو کلاس پروازی است و قیمت ۲۱۱ میلیون یورویی دارد؛ این مدل از نظر برد پروازی ۱۱ هزار کیلومتر برد دارد.
مدل نئو جدید ترین مدل ایرباس ۳۳۰ است که تولید آن از سال ۲۰۱۵ آغاز شده است. قیمت سری ۹۰۰ نئو ۲۳۹ میلیون یورو است. این هواپیما قادر به حمل ۴۰۰ مسافر است و ۱۲ هزار کیلومتر برد پروازی دارد.
۱۶ فروند ۳۵۰ دیگر خرید ایران ایر از ایرباس است. ایرباس اِی۳۵۰ رقیب بوئینگ ۷۸۷ یک هواپیمای مسافربری پهن‌پیکر و دوموتوره است که مانند ۷۸۷ در ساختش از مواد کامپوزیت استفاده شده است؛ این عامل سبب کاهش مصرف سوخت و قابلیت بالای هواپیما در مانور شده است.
شرکت ایرباس مدعی است که مصرف سوخت این هواپیما و هزینه‌های عملیاتی آن به مراتب کمتر از بوئینگ ۷۸۷ است.
این مدل در سه سری ۸۰۰، ۹۰۰ و ۱۰۰۰ به ترتیب در دو کلاس پروازی ۲۷۶، ۳۱۵ و ۳۸۷ مسافر را می‌تواند جابه‌جا کند و به این ترتیب ۲۶۹، ۳۰۴ و ۳۵۱ میلیون دلار قیمت و تا ۱۵ هزار کیلومتر برد پروازی دارد و در صورت برقراری پرواز بین ایران و ایالات متحده می‌تواند این مسیر پروازی را پوشش دهد.
در میان خرید های انجام شده توسط ایران ایر تنها خرید یک مدل یعنی ایرباس ۳۸۰ با اما و اگرهای فنی روبه‌رو است. چرا که فعلا تنها دو فرودگاه ایران توان میزبانی از این هواپیما را دارند. البته قرار است برخی فرودگاهای ایران برای استفاده از این هواپیما توسعه پیدا کنند ولی ظرفیت حمل ۸۰۰ نفری این هواپیما این سوال را مطرح می کند که چند مسیر هوایی به مقصد ایران می‌تواند این میزان مسافر را پوشش دهند که خرید ۱۲ فروند از این مدل توجیه‌پذیر شده است؟
در چند سال اخیر میل شرکت‌های هوایی برای استفاده از هواپیمای غول پیکر دو طبقه به دلایل اقتصادی کاهش پیدا کرده و مشتریان کمتری حاضر به خرید هواپیماهای غول پیکری مانند ایرباس ۳۸۰ و بوئینگ ۷۴۷ هستند. شرکت‌های هوایی هم اکنون ترجیح می‌دهند بیشتر از هواپیماهای دو موتوره دور پروازی مانند ایرباس ۳۳۰ یا ۳۵۰ و بوئینگ ۷۸۷ و ۷۷۷ بهره بگیرند که هم هزینه تعمیر و نگهداری کمتری دارند و هم دارای مصرف سوخت کمتری هستند.
ایرباس اِی۳۸۰ بزرگ‌ترین هواپیمای مسافربری جهان با قیمت ۴۲۸ میلیون دلار و ظرفیت ۸۰۰ نفر با برد ۱۴ هزار و ۳۵۰ کیلومتر است.
بر اساس پیش‌بینی کارشناسان ، توسعه ناوگان هوایی ایران اگر با همین روند ادامه یابد طی چند سال آینده ایران می‌تواند رقیب جدی برای پرواز شرکت‌های ترک و عرب در منطقه باشد.
سایت «دیلی بیست» با اشاره به تمایل ایران برای نوسازی ناوگان هوایی خود در پی توافق اتمی این کشور با قدرت‌های جهانی می‌گوید «ایران ممکن است با تبدیل شدن به یک دبی دیگر، یک ابرقدرت در عرصه حمل‌ونقل هوایی شود.»
به نوشته دیلی بیست با این همه موقعیت جغرافیایی تهران از دبی نیز بهتر است چرا که نزدیک‌تر به مسیرهای سنتی اروپا به آسیا واقع شده است.
البته حتی اگر این تحلیل ها را خوشبینانه فرض نکنیم ورود هواپیماهای جدید به خطوط هوایی ایران به تدریج و در حدود ۱۰ سال انجام خواهند شد. از طرفی فرودگاه های اصلی ایران هم باید دچار تحول و به‌سازی اساسی شوند. به عنوان نمونه فرودگاه امام خمینی که هم اکنون ظرفیت ۵ میلیون مسافر در سال دارد باید ظرفیتش به ۵۰ میلیون نفر در سال برای رقابت با فرودگاهی مانند دبی برسد.
