در پی رفع تحریم‌های اتمی، ایران با خرید ۴۰ فروند هواپیمای جدید شرکت هواپیماسازی فرانسوی-ایتالیایی ای‌تی‌آر سعی می‌کند ناوگان سبک تجاری کشور را نوسازی کند.
اصغر فخریه کاشان، معاون وزیر راه و شهرسازی، در اجلاس هوانوردی ایران ۲۰۱۶ گفت: «قرارداد خرید ۴۰ فروند هواپیمای کوتاه برد با شرکت ای‌تی‌آر بسته شده که بخش عمده‌ای از این هواپیما‌ها طی سال‌های ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ به ایران تحویل داده خواهد شد.»
در ایران هم‌اکنون پروازهای داخلی با تعداد مسافر کم توسط سه هواپیمای فوکر ۱۰۰، ای‌تی‌آر ۷۲ و بی‌ای‌ئی ۱۴۶ انجام می‌شود که از این سه مدل، دو مدل آن سال‌هاست نه تنها تولید نمی‌شود بلکه کارخانه سازنده آنها هم ورشکست یا منحل شده است.
اما از سه هواپیمای پرکاربرد ایران که ۵۰ تا ۱۰۰ صندلی دارد، ای‌تی‌آر ۷۲ محصولی است که همچنان شرکت سازنده آن با قدرت در جهان فعالیت می‌کند و در بخش هواپیماهای مسافر بری کوچک جزو بهترین هاست.
هواپیمای ای‌تی‌آر ۷۲ دارای دو موتور توربوپراپ است. و توسط شرکت هواپیماسازی فرانسوی-ایتالیایی‌‌ای. تی. آر تولید می‌شود.
تفاوت این هواپیما با دو مدل دیگر استفاده شده در ایران، نوع موتور آن است. موتور این هواپیما توربوپراپ است به این معنی که به جای فن بزرگ در موتورهای توربو فن یک پروانه ملخی در آن قرار گرفته است.
توربوپراپ نوعی موتور توربینی گازی است که در آن از گردش محور توربین برای گرداندن ملخ و ایجاد پیش‌رانش استفاده می‌شود. این نوع موتور‌ها برای هواپیماهایی با برد کم و سرعت زیر ۷۰۰ کیلومتر در ساعت مناسب و به دلیل مصرف سوخت و تعمیرات ارزان‌ترشان نسبت به موتورهای توربو فن دارای صرفه اقتصادی هستند. این هواپیما‌ها معمولا برای مسافت‌های زیر ۷۰۰ کیلومتر مناسب هستند. قیمت جدید‌ترین ای‌تی‌آر ۷۲ (مدل ۶۰۰) ۲۴ میلیون دلار است.
در سال‌های گذشته در کنار هواپیمای ای‌تی‌آر برخی شرکت‌های هوایی در ایران سعی کردند با استفاده از هواپیمای ایران ۱۴۰ یا همان آنتونوف ۱۴۰ بخشی از نیاز هواپیماهای کوچک تجاری ایران را تامین کنند.
ایران ۱۴۰ هم مانند‌ای تی آر ۷۲ از موتور توربوپراپ استفاده می‌کند. اما به دلیل اینکه در هواپیماهای تولیدی در ایران نمونه‌ای از موتور تغییر شکل داده شده هلیکوپتر میل ۱۷ روسی استفاده شده بود بیشتر هواپیما‌ها از نظر موتور دارای مشکل بودند. البته این هواپیما از نظر اقلیمی نیز با آب هوای ایران سازگاری نداشت و در درجه بالای هوای دچار مشکل می‌شد.
در سال ۲۰۰۲ اولین سانحه این هواپیما در ایران رخ داد. سرنگونی هواپیمای آنتونوف-۱۴۰ در نزدیکی اردستان باعث مرگ شماری از کار‌شناسان هوافضای اوکراینی و روسی که برای گشایش خط تولید نمونه مشابه به ایران آمده بودند، شد.
در سال ۲۰۰۹ هواپیمای مسافربری ایران ۱۴۰ در حوالی فرودگاه شاهین شهر اصفهان سقوط کرد. در سال ۲۰۱۴ هم یک هواپیمای آنتونوف-۱۴۰ که از فرودگاه مهرآباد تهران به سمت طبس در حال پرواز بود، در شمال فرودگاه مهرآباد سقوط کرد و ۳۹ نفر از مسافران کشته و ۹ نفر دیگر مجروح شدند. این حوادث باعث شد استفاده از این هواپیما ممنوع شود.
با این همه برای مسیر‌های بالای ۷۰۰ کیلومتر در ایران که تعداد مسافر آن کم است بهتر است هواپیمایی با موتور توربو فن انتخاب کرد که بتواند با سرعت بیشتر مسافر را در کمترین زمان به مقصد برساند.
برای این بخش هواپیمای امبرائر ای‌آرجی ۱۴۵ با ظرفیت ۵۰ مسافر و سرعت ۸۵۰ کیلومتر در ساعت از بهترین گزینه‌ها محسوب می‌شود.
البته رقیب سر سخت امبرائر برزیل در این بخش شرکت کانادایی بمباردیر با مدل سی‌آرجی ۱۰۰/۲۰۰ است.
این هواپیمای ۵۰ نفره کانادایی ۲۴ میلیون دلار قیمت دارد و ۸۶۰ کیلومتر در ساعت نیز سرعت دارد.
البته اگر قرار باشد ظرفیت صندلی‌ها به ۸۰ صندلی برسد دیگر مدل این شرکت کانادایی با نام سی‌آرجی ۷۰۰/۹۰۰ می‌تواند گزینه خوبی برای صنعت هوایی ایران باشد.
ایران به چه میزان هواپیمای کوچک مسافر بری نیاز دارد؟
ابتدا نیاز هوانوردی ایران ۴۰۰ هواپیمای جدید تخمین زده می‌شد این در حالی است که بررسی‌های جدید این عدد را ۶۰۰ فروند عنوان می‌کند از این تعداد ایران نیاز به ۱۰ تا ۲۰ درصد هواپیمایی با تعداد صندلی کمتر از ۸۰ نفر و برد زیر ۷۰۰ کیلومتر دارد.
با این حساب هم اکنون ایران نیاز به ۶۰ تا ۱۲۰ فروند هواپیما در تیپ هواپیماهای شرکت ای‌تی‌آر دارد. به‌نظر می‌رسد خرید ۴۰ فروند هواپیما از شرکت‌ای تی آر در حدود نصف این میزان را تامین کرده باشد.
هم اکنون شرکت آسمان اصلی‌ترین استفاده کننده هواپیمای آی‌تی‌آر در ایران است. این شرکت به بیش از ۴۰ شهر داخلی و ۱۳ شهر خارجی پرواز دارد. پروازهای داخلی آسمان توسط هواپیماهای کوچک ای‌تی‌آر ۷۲، فوکر ۱۰۰ و هواپیمای میان برد بوئینگ ۷۲۷ انجام می‌شود.
هم اکنون این شرکت ۶ فروند هواپیمای آی‌تی‌آر دارد که بیشتر فرودگاهای کوچک ایران توسط این هواپیما پوشش داده می‌شود.
بنظر می‌رسد خرید ۴۰ فروند هواپیمای ای‌تی‌آر می‌توانند پاسخگوی نیاز بسیاری از فرودگاه‌های کوچک ایران باشند و سبب رونق و توسعه آنها شود.
یکی از مهم‌ترین مزیت‌های هواپیمای ای‌تی‌آر نسبت به دیگر هواپیماهای مسافربری، قیمت ارزان آن است. موردی که می‌تواند برای شرکت‌های کوچک هوایی در ایران مناسب باشد چرا که این شرکت‌ها معمولا توان خرید هواپیماهای گران‌قیمت را ندارند از طرفی مصرف کمتر سوخت و هزینه‌های پایین تعمیر نگهداری هم کمک می‌کند شرکت‌های کوچک بتواند با استفاده از چنین هواپیماهایی به شهر‌های کوچک ایران پرواز کنند.
