بسیاری از سیاستمداران و تحلیل‌گران حتی پیش از اعلام توافق هسته‌ای ایران و شش قدرت جهانی در وین بر این موضوع اشتراک نظر داشتند که اجرایی شدن این توافق نه تنها بر معادلات منطقه‌ای و جهانی می‌تواند تاثیر بگذارد بلکه ممکن است به تدریج سیاست خارجی جمهوری اسلامی را نیز دستخوش تغییر کند.
از جمله تحرکات اخیر دیپلماسی ایران در سفر به کشورهای منطقه و پیام‌های آشتی‌جویانه رئیس‌جمهوری ایران به کشورهای همسایه را می‌توان شاهدی بر این موضوع ارزیابی کرد.
به اعتقاد محجوب زویری، استاد مطالعات خاورمیانه در قطر، تایید توافق از سوی کنگره بی‌تردید دست ایران را در گفت‌وگوهای سیاسی خارجی باز خواهد کرد.
اگر این اتفاق بیافتد (تائید نهایی توافق در کنگره) جامعه آمریکا متحول می‌شود و نگاه مثبت به ایران می‌کند. این مسئله بسیاری مهمی است. بدون شک بر سیاست خارجی ایران تاثیر خواهد گذاشتمحجوب زویری
محجوب زویری به رادیو فردا می‌گوید «اگر این اتفاق بیافتد (تائید نهایی توافق در کنگره) جامعه آمریکا متحول می‌شود و نگاه مثبت به ایران می‌کند. این مسئله بسیاری مهمی است. بدون شک این بر سیاست خارجی ایران تاثیر خواهد گذاشت. جمهوری اسلامی ایران از این استفاده خواهد کرد تا نشان بدهد که رقیبان منطقه‌ای که برای همیشه نگاه منفی به ایران می‌کنند، ایران خواهد گفت ببینید جامعه آمریکا دارد متحول می‌شود و نگاه مثبت به ایران می‌کند و باید کشورهای منطقه هم این نظر را داشته باشند. به این معنا تقویت می‌کند نقش خارجی ایران و ایران سعی می‌کند از این استفاده مثبت کند. همیشه جمهوریخواهان به سوی عربستان حرکت می‌کنند و اگر این تصویب شود جمهوریخواهان نظرشان را عوض کنند بدون شک عربستان سعودی این مسئله را جدی خواهد گرفت.»
در حالی قرار است در روز سه‌شنبه ۲۴ شهریور ماه، توافق هسته‌ای وین سنای آمریکا مورد بررسی و رای‌گیری مجدد قرار گیرد، که تا این لحظه تقریبا‌ً تمامی سناتورهای جمهوریخواه سنای این کشور با این توافق مخالفت علنی یا ضمنی کرده‌اند.
به اعتقاد هوشنگ امیراحمدی، استاد دانشگاه در آمریکا و بنیانگذار شورای آمریکا ایران، سیاست خارجی ایران در کوتاه مدت با نرمش همراه خواهد بود اما ادامه آن به نحوه اجرای «برجام» بستگی دارد.
من با دو نفر از مجلس ایران که در نیویورک بودند صحبت می‌کردم صحبت همین بود که اگر برجام خوب اجرا شود یعنی آمریکایی‌ها به تعهدات خودشان عمل کنند و آقای خامنه‌ای ببیند که برجام را دارند عمل می‌کنند حتما‌ً آقای خامنه‌ای اجازه خواهد داد که دستگاه دیپلماسی ایران سر رابطه ایران و آمریکا هم نرمش‌هایی نشان دهدهوشنگ امیراحمدی
آقای امیراحمدی به رادیو فردا می‌گوید «فرض من اینست که حزب جمهوریخواه یکدست به این برجام رای مخالف خواهد داد. جمهوریخواهان شدید‌ا به دنبال این هستند که رابطه را قفل کنند و تحریم‌ها را دوباره بیاورند. به هرحال هم اسرائیلی‌ها و عرب‌ها و لابی‌هایشان و نگاه‌های تندرو کنگره و دیگران مثل ایپک و اینها شدید دارند روی «پلن بی» کار می‌کنند و متاسفانه ما شاهد افزایش بعضی تحریم‌ها حتما خواهیم بود. اعتقاد من این است که سیاست خارجی جمهوری اسلامی در این چند مدت آینده با نرمش پیش خواهد رفت. یعنی از مسئله هسته‌ای دارد می‌رود به مسائل منطقه‌ای. فرضم این است که در آینده سیاست خارجی جمهوری اسلامی همان نرمش قهرمانانه آقای خامنه‌ای را مورد استفاده قرار بدهد در این مورد و سعی کند که با کشورهای منطقه و به خصوص آمریکا سر بعضی از مسائل منطقه کنار بیاید. البته اگر اینها متوجه شوند که نرمش‌شان کارساز نخواهد بود آن وقت جریان فرق می‌کند و می‌تواند به طور کلی وضعیت دولت آقای روحانی را به هم بریزد. در کوتاه مدت ما نرمش خواهیم دید و در میان مدت و درازمدت بستگی به این دارد که برجام چگونه اجرا شود. من با دو نفر از مجلس ایران که در نیویورک بودند صحبت می‌کردم صحبت همین بود که اگر برجام خوب اجرا شود یعنی آمریکایی‌ها به تعهدات خودشان عمل کنند و آقای خامنه‌ای ببیند که برجام را دارند عمل می‌کنند حتما‌ً آقای خامنه‌ای اجازه خواهد داد که دستگاه دیپلماسی ایران سر رابطه ایران و آمریکا هم نرمش‌هایی نشان دهد و مخصوصا‌ً در رابطه با بعضی از مسائل منطقه جلوتر برود».
در روزهای بعد از اعلام توافق هسته‌ای وین بارها مقام‌های دولت آمریکا از کارکرد‌های مطلوب این توافق در صحنه بین‌المللی سخن رانده‌اند. با تاملی بر کلیدواژه سخنان آنها که توافق هسته‌ای با ایران، خاورمیانه‌ای امن‌تر خواهد ساخت، به تاثیر تایید توافق هسته‌ای در کنگره آمریکا در عمق سیاست خارجی ایران بیشتر پی خواهیم برد.
این درحالی است که بارها آیت‌الله خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی از تغییرناپذیری سیاست خارجی ایران در منطقه سخن گفته است.
او در نماز عید فطر امسال نیز بر این سیاست تاکید کرد؛ «چه این متن تصویب شود و چه تصویب نشود ما از حمایت دوستان‌مان در منطقه دست نخواهیم کشيد. در هر صورت سیاست ما در مقابل دولت مستکبر آمریکا هیچ تغییری نخواهد کرد. ما با آمریکا در مورد مسائل گوناگون جهانی و منطقه‌ای مذاکره‌ای نداریم. سیاست‌های آمریکا در منطقه با سیاست‌های جمهوری اسلامی ۱۸۰ درجه اختلاف دارد.»
اما در آن سوی میدان هم باراک اوباما، رئیس‌جمهوری آمریکا، پس از توافق هسته‌ای وین بارها از عدم تغییرسیاست آمریکا در قبال سیاست‌های فعلی جمهوری اسلامی در منطقه سخن گفته است.
در سه دهه گذشته تمام معادلاتی که آمریکایی‌ها در حوالی ایران داشتند یک طوری بود که ایران را بتوانند از معادلات حذف کنند. ایرانی‌ها هم هر معادله‌ای که واردش می‌شدند، بخشی از آن معادله حذف آمریکا و نفوذ آمریکا بود. اگر قرار باشد این دو کشور رقابتشان را کنار بگذارند من فکر کنم همه معادلات در اطراف ایران و در خاورمیانه می‌تواند دچار یک تغییر و تحول بسیار اساسی شود.فرزانه روستایی
فرزانه روستایی، روزنامه نگار در حوزه بین‌الملل ساکن نروژ، معتقد است که سخنان رهبر ایران و رئیس‌جمهوری آمریکا درباره عدم تغییر در نحوه برخورد با یکدیگر در حوزه سیاست خارجی بیشتر مصرف داخلی دارد.
او می‌گوید «یک برگ مهم در سیاست خارجی آمریکا ورق زده می‌شود که من انعکاس آن را در سیاست خارجی ایران می‌بینم و در چیدمان روابط کشورها در منطقه خاورمیانه. در سه دهه گذشته تمام معادلاتی که آمریکایی‌ها در حوالی ایران داشتند یک طوری بود که ایران را بتوانند از معادلات حذف کنند. ایرانی‌ها هم هر معادله‌ای که واردش می‌شدند، بخشی از آن معادله حذف آمریکا و نفوذ آمریکا بود. اگر قرار باشد این دو کشور رقابتشان را کنار بگذارند من فکر کنم همه معادلات در اطراف ایران و در خاورمیانه می‌تواند دچار یک تغییر و تحول بسیار اساسی شود. اینکه رابطه ایران و آمریکا چگونه است در رابطه ایران و عربستان سعودی می‌تواند تاثیر قابل توجه داشته باشد، نوع رابطه که ایران با کشورهای جنوب خلیج فارس دارد، همه اینها دچار تحول اساسی خواهد شد. من فکر می‌کنم که حتی تنش‌زدایی در روابط ایران و آمریکا که با تایید کنگره شروع خواهد شد حتی در نوع روابط ایران وافغانستان هم تاثیر می‌گذارد. اتفاقات بزرگی در جریان است. آقای اوباما و آقای خامنه‌ای بخش مهمی از سخنرانی‌هایشان را برای مصارف داخلی ایراد می‌کنند.»
در صورت اجرای کم‌تنش مفاد توافق هسته‌ای وین می‌توان انتظار داشت که در برخی تحولات بین‌المللی و منطقه‌ای و درست در حوزه‌هایی که هر دو کشور «دشمن مشترک» دارند گام‌هایی همسویی برداشته شود.
مبارزه با گروه موسوم به خلافت اسلامی در خاورمیانه را می‌توان یکی از این حوزه‌های مشترک نام برد. با اینحال به رغم این دست گمانه‌زنی‌ها هنوز هم سازش‌ناپذیری در مقابل غرب از مولفه‌های اصلی در سیاست خارجی ایران است. به اعتقاد محمدرضا حیدری، دیپلمات پیشین ایران در نروژ، بازهم این آیت‌الله خامنه‌ای است که سمت و سوی سیاست خارجی ایران را ترسیم می‌کند.
محمدرضا حیدری می‌گوید «آنچه مسلم است کشور آمریکا و کشورهای اروپایی به دنبال این هستند که سیاست ایران در چارچوب روابطش با غرب تغییر کند. اما سیاست خارجی جمهوری اسلامی را بیت رهبری و آقای خامنه‌ای تنظیم می‌کنند. همین ملاقات اخیر آقای خامنه‌ای با مجلس خبرگان و اعضای آن و نکاتی که ایشان گفت و عملا‌ً تاکید کرد که سیاست جمهوری اسلامی در رابطه با همسایگانش تحت عنوان محور مقاومت تغییری نخواهد کرد و شاید تا حدودی یک سیاست تنش‌زدایی را دولت حسن روحانی بتواند با کشورهای اروپایی انجام دهد و بتواند در رابطه با آنها یک مقدار سیاست تعدیلی را داشته باشد. وگرنه با توجه به تجربه کار من در وزارت خارجه چیزی که از بیت رهبری منتقل می‌شود به وزارت خارجه باید اجرا شود. گرچه کارشناسان غربی و آمریکایی‌ها انتظار دارند در این خصوص جمهوری اسلامی به مرور زمان تغییر سیاست بدهد.»
باراک اوباما، رئیس‌جمهوری آمریکا، در مصاحبه‌ای که با وبسایت مایک در اواسط مردادماه انجام داده بود گفته بود که هر تغییری در سیاست خارجی ایران باید از طریق گذار آن، از داخل این کشور، انجام گیرد. گذاری که به گفته او اگر حتی تدریجی هم انجام گیرد ایران را به سرعت به جامعه جهانی بازمی‌گرداند.
