ظهر پنجشنبه همزبان با آغاز سال نو در ایران، جان کری، وزیر خارجه آمریکا در یک گفت‌وگوی اختصاصی با سیامک دهقانپور از بخش فارسی صدای آمریکا شرکت کرد و به سوالات او پاسخ گفت.
آقای کری در این گفت‌وگو برای نخستین بار به داماد ایرانی تبار خویش - آقای بهروز والاناهید - اشاره کرد، و نیز به اینکه خواهرش قبل از انقلاب در مدرسه‌ای در ایران کار می‌کرده است.
وزیر خارجه آمریکا در بخش دیگری از سخنانش، و در پاسخ به سوالی درباره فتوای آیت الله خامنه‌ای در منع تولید و استفاده از سلاح اتمی گفت: هنر این است که این فتوا را به عمل تبدیل کنیم.
متن کامل این مصاحبه را در اینجا می‌خوانید:
سیامک دهقانپور: آقای وزیر نوروز مبارک!
جان کری وزیر امور خارجه آمریکا: نوروز به شما هم مبارک.
ممنونیم از اینکه وقت گذاشتید تا در آغاز سال نو با ما صحبت کنید.
من از این فرصت بسیار خوشحالم. من همین دقایقی پیش بر سر سفره هفت سین بودم. دیدن اینکه هر عنصری در سفره نمادی است و معنایی دارد بسیار جالب است.
شما پیش‌تر سفره هفت سین را در منزل دختر و دامادتان دیده بودید؟
آره. موقعی که ازدواج می‌کردند میزی مشابه برای مراسم عروسی چیده بودند.
ما پیام نوروزی شما را دیدیم. مایل هستید نکته‌ای را برای مخاطبان ما اضافه کنید؟
سال نو را به همه مردم ایران شادباش می‌گویم و امیدوارم اختلافات ایران با آمریکا و جامعه جهانی حل شود.
شما دیدارهای دوجانبه‌ای با وزیر خارجه ایران داشتید. مذاکره با ایرانی‌ها تا چه حد دشوار است؟
آقای ظریف آدمی روشن و خیلی باهوش است. موضع دولت خود را به خوبی درک می‌کند و به خوبی توضیح می‌دهد. من هم او را به خوبی درک می‌کنم.
ما با موفقیت مرحله اول مذاکرات راجع به برنامه هسته‌ای را به اتمام رساندیم و توافقنامه موقت را امضا کردیم که سه ماه ِ آن گذشته است و امیدواریم بتوانیم برای عقد یک موافقتنامه دائم به نتیجه برسیم. توافق موقت، ما را به رسیدن به یک توافق جامع رهنمون می‌کند.
آیا در لحن شما پس از آخرین دیدار دوجانبه‌تان تغییری پیدا شده است؟ ظریف اخیراً گفته بود آمریکا بهتر است خیال‌پردازی نکند.
ایران می‌داند که نباید به سلاح هسته‌ای دست یابد. اگر برنامه هسته‌ای برای مقاصد صلح‌آمیز است ایران باید این را ثابت کند، و ثابت کردن آن هم آسان است.
ما درباره فرمول‌های مختلف صحبت کرده‌ایم؛ اما نمی‌خواهم اینجا راه مشخصی را تعیین کنم، فقط باید بگویم که ما خواهان درگیری نیستیم و می‌خواهیم از درگیری پرهیز کنیم. بنابراین برنامه هسته‌ای ایران باید طوری باشد که این کشور نتواند آن را به برنامه تولید سلاح هسته‌ای تبدیل کند.
داشتن داماد ایرانی -دکتر بهروز والاناهید - چقدر به شما درشناخت ذهنیت ایرانیان درمذاکرات هسته‌ای کمک کرده است؟
من ایران را از خیلی وقت پیش می‌شناخته‌ام. دامادم انسان فوق العاده‌ای است او را بسیار دوست دارم. خواهرم هم در ایران کارمی کرد. در مدرسه بین المللی درس می‌داد. در تهران بود. متاسفانه پس از انقلاب ناچار شد ایران را ترک کند. فارسی یاد گرفته بود. دوستان خوب ایرانی دارد. ایرانیان مردمی پرغرورند. تاریخ شگفت انگیزی دارند. منتها مسائلی هست که راه مراوده را بسته است. چالش رهبران یافتن راهی به پیش است. پرزیدنت اوباما به دیپلماسی با ایران متعهد است. گفت‌وگو نخستین گام است. حالا برعهده حکومت ایران، رهبر، سایر مقام‌ها و رئیس جمهور روحانی ست که درمورد مسئله‌ای بسیار عمده تصمیم بگیرند. مسئله‌ای که تنها به آمریکا مربوط نمی‌شود. به همه جامعه جهانی مربوط است. سازمان ملل متحد چندین قطعنامه صادرکرده و پرسش‌هایی دارد که ایران باید جواب بدهد. این آن چیزی ست که ما می‌خواهیم.
شما اخیراً در جلسه‌ای در سنا گفتید ایران برای عمل به معیارهای جامعه جهانی در راستای ایجاد اطمینان به صلح آمیز بودن برنامه هسته ای‌اش باید تصمیم‌های بسیار دشواری بگیرد. آن تصمیم‌ها چه هستند؟
دوباره بگویم که بحث در باره آن تصمیم‌ها بر سر میز مذاکره انجام می‌گیرد، و من در اینجا به آن‌ها نخواهم پرداخت. اما روشن است که شما باید این پرسش را مطرح کنید که آن‌ها به چه منظور به تاسیسات مخفی در زیر کوه -بله در فردو- برای فعالیت‌هایشان نیاز دارند. تاسیساتی مخفی و پنهان در زیر کوه.
همه این‌ها این پرسش را به وجود می‌آورد که یک برنامه صلح آمیز چه نیازی به آن دارد؟ چندتا سانتریفیوژ لازم است؟ چقدر اورانیوم غنی شده برای تحقیقات پزشکیتان می‌خواهید؟ این‌ها همه پرسش‌های قابل تاملی هستند. بنابراین پاسخ به این پرسش‌ها تلاش ایرانی‌ها را می‌طلبد که بگویند برنامه‌شان چطور با دیگر برنامه‌های جهانی، که از حد و حدود و دامنه کاربردی قابل درک برخوردارند، مطابقت دارد. این چیزی است که توافق موقت ما برپایه آن بنا شده است. توافق موقت به وضوح بر محدودیت و چگونگی کاربرد آن تاکید می‌کند.
بنابراین این‌ها بخش‌هایی از مذاکرات‌اند که من نمی‌توانم وارد جزئیات آن بشوم، به غیر از اینکه بگویم به اعتقاد ما، این مهم دست یافتنی است. به نظر ما داشتن یک برنامه اتمی صلح‌آمیز حق ایران است. ما نمی‌گوییم که این حق را ندارد اما چنین برنامه‌ای باید برطبق معیارهای بین‌المللی باشد و محدودیت‌ها و شفافیتی‌هایی را داشته باشد که در دیگر برنامه‌های هسته‌ای جهان رایج است.
رهبر جمهوری اسلامی که فتوایش در حرام بودن تولید جنگ افزار هسته‌ای، و در پیام نوروزی رئیس‌جمهوری آمریکا نیز به آن اشاره شده است، می‌گوید آمریکایی‌ها قابل اعتماد نیستند. فتوای او برای شما چقدر اهمیت دارد؟
من احترام زیادی برای فتوا قائل هستم. فتوا پیام مذهبی بسیار مهمی است و وقتی فتوایی داده می‌شود مردم آن را جدی می‌گیرند. هم چنان که ما (هم آن را جدی می‌گیریم). هنر اصلی تبدیل کردن پیام فتوا به یک درک حقوقی الزام آور و یک تعهد جهانی قابل قبول بین‌المللی است.
بنابر این امیدوارم این عملی شود. من فکر می‌کنم این یک نقطه آغاز خوب است و من و پرزیدنت اوباما هر دو از این موضع رهبر ایران و فتوایی که صادر کرده، قویا استقبال می‌کنیم. این یک بیانیه مهم است. اما حالا نیاز داریم که این فتوا را در قالب یک ساختار قابل درک حقوقی ببینیم که فرا‌تر از یک باور مذهبی و یک فرایند مذهبی باشد. در قالب فرایندی بیشتر غیر مذهبی و سکولار، که همه بتوانند معنای آن را بهتر درک کنند.
آیا تنش فزاینده میان آمریکا و روسیه بر سر اوکراین در مذاکرات هسته‌ای با ایران تاثیری می‌گذارد؟
من واقعا امیدوارم اینطور نشود، صمیمانه امیدوارم اینطور نشود. فکر می‌کنم گفت‌وگوها برای دنیا، برای آینده ایرانی‌ها و برای آینده مناسبات ما بیش از این‌ها اهمیت دارد. من فکر می‌کنم روسیه هم منافع عمیقی در حل مسئله دارد. سؤال اصلی حل و فصل برنامه هسته‌ای ایران است و روسیه هم بخشی از گروه ۵+۱ است. این تلاشی است که همه در آ ن اتفاق نظر دارند و هم عقید ه‌اند که ایران هم - مثل دیگر کشور ها- باید نشان دهد ماهیت برنامه هسته‌ای‌اش چیست و روسیه هم به این هدف متعهد است.
سؤال: ولی سرگئی ریابکوف دیپلمات روس گفته است ممکن است اثر بگذارد.
پاسخ: خوب، این حرف‌ها را می‌زنند. فکر می‌کنم باید منتظر شویم و ببینیم چه پیش می‌آید. فکر نمی‌کنم به نفع کسی باشد که اولا بخواهد بحران اوکراین با انتقال نیروهای روسیه و عملیات تحریک‌آمیز وخیم‌تر شود. ثانیا تشدید بحران به جای تخفیف آن به نفع هیچ کس نیست. به نفع کسی نیست که مسائل جدی دیگر قربانی این مسئله شود. نظیر سوریه، ایران و یا افغانستان، جاهایی که توانسته‌ایم با هم همکاری داشته باشیم. مایلیم که بتوانیم در این زمینه‌ها به همکاریمان ادامه دهیم. به دنبال رویارویی نیستیم. اما اجازه نمی‌دهیم قانون زیر پا گذاشته شود و نظام پس از جنگ جهانی دوم، و ساختار جهانی آن به مرحله‌ای بازگردد که با اقدام یکجانبه یک کشور نابود شود.
این واقعا به آقای پوتین و روس‌ها بستگی دارد که در مورد سیاستشان در این زمینه چه تصمیمی بگیرند. ما آماده‌ایم اگر روس‌ها به عملیات تحریک آمیز و یکجانبه و غیر قانونی - مثل عبور از مرزهای بین‌المللی و احترام نگذاشتن به تمامیت ارضی کشور‌ها - ادامه دهند، با جدیت و با تحریم‌های بیشتر پاسخ دهیم.
دهقانپور: از شما ممنونم.
آقای کری در این گفت‌وگو برای نخستین بار به داماد ایرانی تبار خویش - آقای بهروز والاناهید - اشاره کرد، و نیز به اینکه خواهرش قبل از انقلاب در مدرسه‌ای در ایران کار می‌کرده است.
وزیر خارجه آمریکا در بخش دیگری از سخنانش، و در پاسخ به سوالی درباره فتوای آیت الله خامنه‌ای در منع تولید و استفاده از سلاح اتمی گفت: هنر این است که این فتوا را به عمل تبدیل کنیم.
متن کامل این مصاحبه را در اینجا می‌خوانید:
سیامک دهقانپور: آقای وزیر نوروز مبارک!
جان کری وزیر امور خارجه آمریکا: نوروز به شما هم مبارک.
ممنونیم از اینکه وقت گذاشتید تا در آغاز سال نو با ما صحبت کنید.
من از این فرصت بسیار خوشحالم. من همین دقایقی پیش بر سر سفره هفت سین بودم. دیدن اینکه هر عنصری در سفره نمادی است و معنایی دارد بسیار جالب است.
شما پیش‌تر سفره هفت سین را در منزل دختر و دامادتان دیده بودید؟
آره. موقعی که ازدواج می‌کردند میزی مشابه برای مراسم عروسی چیده بودند.
ما پیام نوروزی شما را دیدیم. مایل هستید نکته‌ای را برای مخاطبان ما اضافه کنید؟
سال نو را به همه مردم ایران شادباش می‌گویم و امیدوارم اختلافات ایران با آمریکا و جامعه جهانی حل شود.
شما دیدارهای دوجانبه‌ای با وزیر خارجه ایران داشتید. مذاکره با ایرانی‌ها تا چه حد دشوار است؟
آقای ظریف آدمی روشن و خیلی باهوش است. موضع دولت خود را به خوبی درک می‌کند و به خوبی توضیح می‌دهد. من هم او را به خوبی درک می‌کنم.
ما با موفقیت مرحله اول مذاکرات راجع به برنامه هسته‌ای را به اتمام رساندیم و توافقنامه موقت را امضا کردیم که سه ماه ِ آن گذشته است و امیدواریم بتوانیم برای عقد یک موافقتنامه دائم به نتیجه برسیم. توافق موقت، ما را به رسیدن به یک توافق جامع رهنمون می‌کند.
آیا در لحن شما پس از آخرین دیدار دوجانبه‌تان تغییری پیدا شده است؟ ظریف اخیراً گفته بود آمریکا بهتر است خیال‌پردازی نکند.
ایران می‌داند که نباید به سلاح هسته‌ای دست یابد. اگر برنامه هسته‌ای برای مقاصد صلح‌آمیز است ایران باید این را ثابت کند، و ثابت کردن آن هم آسان است.
ما درباره فرمول‌های مختلف صحبت کرده‌ایم؛ اما نمی‌خواهم اینجا راه مشخصی را تعیین کنم، فقط باید بگویم که ما خواهان درگیری نیستیم و می‌خواهیم از درگیری پرهیز کنیم. بنابراین برنامه هسته‌ای ایران باید طوری باشد که این کشور نتواند آن را به برنامه تولید سلاح هسته‌ای تبدیل کند.
من ایران را از خیلی وقت پیش می‌شناخته‌ام. دامادم انسان فوق العاده‌ای است او را بسیار دوست دارم. خواهرم هم در ایران کارمی کرد. در مدرسه بین المللی درس می‌داد. در تهران بود. متاسفانه پس از انقلاب ناچار شد ایران را ترک کند.جان کری
من ایران را از خیلی وقت پیش می‌شناخته‌ام. دامادم انسان فوق العاده‌ای است او را بسیار دوست دارم. خواهرم هم در ایران کارمی کرد. در مدرسه بین المللی درس می‌داد. در تهران بود. متاسفانه پس از انقلاب ناچار شد ایران را ترک کند. فارسی یاد گرفته بود. دوستان خوب ایرانی دارد. ایرانیان مردمی پرغرورند. تاریخ شگفت انگیزی دارند. منتها مسائلی هست که راه مراوده را بسته است. چالش رهبران یافتن راهی به پیش است. پرزیدنت اوباما به دیپلماسی با ایران متعهد است. گفت‌وگو نخستین گام است. حالا برعهده حکومت ایران، رهبر، سایر مقام‌ها و رئیس جمهور روحانی ست که درمورد مسئله‌ای بسیار عمده تصمیم بگیرند. مسئله‌ای که تنها به آمریکا مربوط نمی‌شود. به همه جامعه جهانی مربوط است. سازمان ملل متحد چندین قطعنامه صادرکرده و پرسش‌هایی دارد که ایران باید جواب بدهد. این آن چیزی ست که ما می‌خواهیم.
شما اخیراً در جلسه‌ای در سنا گفتید ایران برای عمل به معیارهای جامعه جهانی در راستای ایجاد اطمینان به صلح آمیز بودن برنامه هسته ای‌اش باید تصمیم‌های بسیار دشواری بگیرد. آن تصمیم‌ها چه هستند؟
دوباره بگویم که بحث در باره آن تصمیم‌ها بر سر میز مذاکره انجام می‌گیرد، و من در اینجا به آن‌ها نخواهم پرداخت. اما روشن است که شما باید این پرسش را مطرح کنید که آن‌ها به چه منظور به تاسیسات مخفی در زیر کوه -بله در فردو- برای فعالیت‌هایشان نیاز دارند. تاسیساتی مخفی و پنهان در زیر کوه.
همه این‌ها این پرسش را به وجود می‌آورد که یک برنامه صلح آمیز چه نیازی به آن دارد؟ چندتا سانتریفیوژ لازم است؟ چقدر اورانیوم غنی شده برای تحقیقات پزشکیتان می‌خواهید؟ این‌ها همه پرسش‌های قابل تاملی هستند. بنابراین پاسخ به این پرسش‌ها تلاش ایرانی‌ها را می‌طلبد که بگویند برنامه‌شان چطور با دیگر برنامه‌های جهانی، که از حد و حدود و دامنه کاربردی قابل درک برخوردارند، مطابقت دارد. این چیزی است که توافق موقت ما برپایه آن بنا شده است. توافق موقت به وضوح بر محدودیت و چگونگی کاربرد آن تاکید می‌کند.
بنابراین این‌ها بخش‌هایی از مذاکرات‌اند که من نمی‌توانم وارد جزئیات آن بشوم، به غیر از اینکه بگویم به اعتقاد ما، این مهم دست یافتنی است. به نظر ما داشتن یک برنامه اتمی صلح‌آمیز حق ایران است. ما نمی‌گوییم که این حق را ندارد اما چنین برنامه‌ای باید برطبق معیارهای بین‌المللی باشد و محدودیت‌ها و شفافیتی‌هایی را داشته باشد که در دیگر برنامه‌های هسته‌ای جهان رایج است.
رهبر جمهوری اسلامی که فتوایش در حرام بودن تولید جنگ افزار هسته‌ای، و در پیام نوروزی رئیس‌جمهوری آمریکا نیز به آن اشاره شده است، می‌گوید آمریکایی‌ها قابل اعتماد نیستند. فتوای او برای شما چقدر اهمیت دارد؟
فکر می‌کنم گفت‌وگوها برای دنیا، برای آینده ایرانی‌ها و برای آینده مناسبات ما بیش از این‌ها اهمیت دارد.جان کری
بنابر این امیدوارم این عملی شود. من فکر می‌کنم این یک نقطه آغاز خوب است و من و پرزیدنت اوباما هر دو از این موضع رهبر ایران و فتوایی که صادر کرده، قویا استقبال می‌کنیم. این یک بیانیه مهم است. اما حالا نیاز داریم که این فتوا را در قالب یک ساختار قابل درک حقوقی ببینیم که فرا‌تر از یک باور مذهبی و یک فرایند مذهبی باشد. در قالب فرایندی بیشتر غیر مذهبی و سکولار، که همه بتوانند معنای آن را بهتر درک کنند.
آیا تنش فزاینده میان آمریکا و روسیه بر سر اوکراین در مذاکرات هسته‌ای با ایران تاثیری می‌گذارد؟
من واقعا امیدوارم اینطور نشود، صمیمانه امیدوارم اینطور نشود. فکر می‌کنم گفت‌وگوها برای دنیا، برای آینده ایرانی‌ها و برای آینده مناسبات ما بیش از این‌ها اهمیت دارد. من فکر می‌کنم روسیه هم منافع عمیقی در حل مسئله دارد. سؤال اصلی حل و فصل برنامه هسته‌ای ایران است و روسیه هم بخشی از گروه ۵+۱ است. این تلاشی است که همه در آ ن اتفاق نظر دارند و هم عقید ه‌اند که ایران هم - مثل دیگر کشور ها- باید نشان دهد ماهیت برنامه هسته‌ای‌اش چیست و روسیه هم به این هدف متعهد است.
سؤال: ولی سرگئی ریابکوف دیپلمات روس گفته است ممکن است اثر بگذارد.
پاسخ: خوب، این حرف‌ها را می‌زنند. فکر می‌کنم باید منتظر شویم و ببینیم چه پیش می‌آید. فکر نمی‌کنم به نفع کسی باشد که اولا بخواهد بحران اوکراین با انتقال نیروهای روسیه و عملیات تحریک‌آمیز وخیم‌تر شود. ثانیا تشدید بحران به جای تخفیف آن به نفع هیچ کس نیست. به نفع کسی نیست که مسائل جدی دیگر قربانی این مسئله شود. نظیر سوریه، ایران و یا افغانستان، جاهایی که توانسته‌ایم با هم همکاری داشته باشیم. مایلیم که بتوانیم در این زمینه‌ها به همکاریمان ادامه دهیم. به دنبال رویارویی نیستیم. اما اجازه نمی‌دهیم قانون زیر پا گذاشته شود و نظام پس از جنگ جهانی دوم، و ساختار جهانی آن به مرحله‌ای بازگردد که با اقدام یکجانبه یک کشور نابود شود.
این واقعا به آقای پوتین و روس‌ها بستگی دارد که در مورد سیاستشان در این زمینه چه تصمیمی بگیرند. ما آماده‌ایم اگر روس‌ها به عملیات تحریک آمیز و یکجانبه و غیر قانونی - مثل عبور از مرزهای بین‌المللی و احترام نگذاشتن به تمامیت ارضی کشور‌ها - ادامه دهند، با جدیت و با تحریم‌های بیشتر پاسخ دهیم.
دهقانپور: از شما ممنونم.
