دیدار رسمی باراک اوباما، رئیس جمهوری ایالات متحده، از آلمان و انجام گفت‌وگوهای دو جانبه میان وی و آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان بر سر موضوعات مختلف و به خصوص سوریه به دور از دید ناظران نمی تواند قرار بگیرد. چرا که خانم آنگلا مرکل انگار منطبق با اهداف سیاسی دولت ترکیه سخن گفته و همگرایی خود را با دیدگاه آنکارا بیان داشت.
در نشست مطبوعاتی آنگلا مرکل با باراک اوباما که روز یکشنبه ۲۴ آوریل ۲۰۱۶ در شهر هانوفر آلمان برگزار شد، بیش از همه نظر پیشنهادی خانم مرکل در خصوص پناهجویان سوری و همچنین مخالفت صریح باراک اوباما با آن دارای اهمیت است.
طرفین ضمن اینکه بر سر یافتن راهکار سیاسی جهت حل بحران سوریه تاکید کردند؛ هر دو مقام عالی‌رتبه سیاسی از مذاکرات صلح سوریه در ژنو نیز حمایت کردند. آنان همچنین از بروز تنش‌های موجود و رعایت نشدن شرایط آتش بس از سوی معارضان سوری و به خصوص گروه‌های تروریستی مانند داعش و النصره نگرانی‌های خود را کتمان نکردند.
پیشتر باراک اوباما از اجرای طرح دومی سخن به میان آورده و افزوده بود که چنانچه آتش بس در سوریه به هر نحوی دچار بن بست و شکست شود، چاره‌ای جز اجرای طرح دوم نیست و آمریکا مجبور خواهد بود موشک‌های زمین به هوای دوش پرتاب به معارضان بدهد.
البته هر چند خبر سرنگونی جنگنده ارتش سوریه در دو روز گذشته (۲۲ آوریل) که در اطراف دمشق رخ داد، موجب تخمین و گمانه‌زنی‌های زیادی در خصوص استفاده معارضان سوری از موشک زمین به هوا را پدید آورد و حتی بر اساس گزارش‌های میدانی تخمین زده شد که شاید تجهیز معارضان سوریه از سوی ایالات متحده آمریکا به موشک‌های زمین به هوای موسوم به MANPADS صورت عینی یافته، ولی این گمانه زنی بدون تأیید یا رد آن همچنان باقی ماند.
با این حال روزنامه الاخبار لبنان خبر از وجود یک نوع سلاح دوش پرتاب زمین به هوا از نوع ساخت چین موسوم به FN-6 داده بود. از این رو به نظر می‌رسد که کسانی برای به شکست گرایاندن شرایط آتش بس در سوریه تلاش می کنند. این در حالی است که باراک اوباما طی مصاحبه‌اش با شبکه جهانی بی بی سی اعلام کرده که اعزام نیروهای زمینی آمریکا یا برتیانیا به سوریه برای سرنگون کردن اسد کاری اشتباه است.
وی اذعان داشته که راه‌حل نظامی برای حل مشکلات بلند مدت در سوریه به تنهایی کارآمد نیست و حضور نیروهای نظامی نه تنها ائتلاف غرب را علیه داعش و تروریسم تضعیف و دچار شائبه خواهد کرد، که در عین حال زمینه برون رفت از بحران سوریه را به وسیله گفتمان سیاسی دچار مشکل خواهد کرد. به همین خاطر است که روز یکشنبه کنفرانس خبری وی با خانم آنگلا مرکل از نکته نظر یاد شده و یافتن راه حل برای بحران سوریه حائز اهمیت است.
خانم مرکل در دیدار خود با رئیس جمهوری آمریکا دقیقاً از مواضع دولت ترکیه سخن گفته و این بار مواضع دولت ترکیه از زبان وی در خصوص ایجاد منطقه امن و پرواز ممنوع در داخل خاک سوریه ابراز شد. خانم آنگلا مرکل ابراز داشت که ایجاد منطقه امن باید جزیی از مذاکرات سوریه باشد تا آوارگان سوری جایی برای پناه بردن به آن داشته باشند. لیکن باراک اوباما در پاسخ به وی در همان کنفرانس اذعان نمود که ایجاد منطقه امن در داخل سوریه امکان پذیر نیست، چراکه این موضوع از نظر فنی دچار مشکل و نتیجه خواهد شد.
باراک اوباما صراحتاً اعلام داشت که «مخالفت من با ایجاد منطقه امن در سوریه مسئله ای ایدئولوژیک نیست، بلکه فنی است. باید بدانیم که این طرح چگونه باید اجرا شود، چه کشوری و با چه نیروهایی می خواهد این منطقه را اداره کند و در آن مستقر شود؛ چه کسانی اجازه خواهند داشت که به آن منطقه تردد داشته باشند؟ اینها مسایلی هستند که باید از تمامی جوانب بررسی شوند… مـتأسفانه بسیار دشوار است که بخش بزرگی از منطقه را تحت کنترل بگیریم. این کار نیازمند تعهد نظامی گسترده است.»
رئیس جمهوری آمریکا بار دیگر بر لزوم راهکار سیاسی در حل بحران سوریه تأکید ورزیده ولیکن همگرایی صدر اعظم آلمان با دیدگاه دولت ترکیه، آن هم بعد از بازگشتش از سفر وی از اردوگاه پناهندگان سوری در ترکیه خالی از دقت نظر و توجه نمی‌تواند باشد. زیرا اردوغان بر روی ایجاد منطقه امن در شمال سوریه اصرار دارد.
همانطور که معلوم است اتحادیه اروپا و دولت ترکیه بر سر بحران ناشی از سیل هجوم آنان به اروپا در چند ماه گذشته به توافقاتی رسیده‌اند. بر اساس همین توافق تا به امروز دولت ترکیه بالغ بر ۷ میلیارد دلار از اتحادیه اروپا دریافت کرده و در عین حال قول مساعد برای برداشته شدن تردد اتباع ترکیه در اروپا بدون نیاز به روادید شینگن، به استثنای بریتانیا، به ترکیه داده شده است. دولت ترکیه نیز مقید و متعهد شده است که از اوایل ماه آوریل مانع از حرکت پناهجویان از طریق دریای اژه به یونان و سایر نقاط اروپا شود. ولی وجود مستندات و اخبار موجود در خصوص ادامه تردد پناهجویان و حتی دستگیری ۱۵۰ نفری پناهجویان از سوی دولت یونان در هفته پیش و اعتراض آن کشور موجب شد که پارلمان اروپا و برخی از سیاسیون آن اعتراض جدی به دولت ترکیه داشته باشند و اعلام کردند که در صورت بروز خلل در انجام تعهدات از سوی ترکیه، جامعه اروپا نیز به تفاهم نامه میان خود با ترکیه بازنگری خواهد کرد. بلافاصله در واکنش به این اعتراضات رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه نیز به صراحت گفت که اگر اروپا در ماه ژوئن ویزا را بر ندارد، دولت ترکیه نیز به ادامه تعهداتش عمل نخواهد کرد.
به نظر می‌رسد خانم آنگلا مرکل در جریان این تفاهم نامه به نوعی تحت فشار دولت ترکیه قرار دارد و رئیس جمهوری ترکیه نیز با درک این واقعیت نهایت فشار را بر دولت آلمان وارد ساخته تا از طریق صدر اعظم آن کشور خواسته های ترکیه را به اروپا و حتی آمریکا تحمیل کند. از این روست که دقیقاً بیان خاستگاه سیاسی ترکیه در خصوص سوریه از زبان خانم مرکل تأمل برانگیز می نماید.
اتحادیه اروپا با مدیریت آلمان در شرایط کنونی عملا نوعی «بازار بردگی» را مدیریت می‌کند. در این بازار از یکسو سیل انسان‌های آواره و بی خانمان قرار دارد و از سوی دیگر کشورهایی که حضور پناهجویان را به دلایل سیاسی- اقتصادی- فرهنگی تهدید جدی به حساب می آورند. از طرفی گزینش پناهجویان در جامعه اروپا از نظر استعداد، سطح معلومات، نوع مذهب و گرایشات دینی و حتی شرایط سنی خود نشانگر مدیریت «برده‌داری» است که نه بر اساس قوانین و نورم‌های اروپایی است و نه سنخیتی با قوانین و حقوق دولت ترکیه دارد. اما طرفین برای رسیدن به اهداف سیاسی- اقتصادی خود و خروج از بحران‌های مقطعی دست به این معامله زده‌اند. ترکیه با وقوف به اینکه اتحادیه اروپا آن کشور را به سرزمین برای سوری‌ها در نظر گرفته است ولی بدون واهمه از این موضوع در صدد پناه دادن به اتباع سوری است که نهایت «بهره‌برداری» را از شرایط موجود در آینده ببرد و به اهداف تغییرات دموگرافیک خود و تأثیرات فرهنگی بر جامعه سوریه برسد.
از آن سو، اروپا از جنگ جهانی دوم تا به امروز نخستین بار است که با چنین سیل عظیمی از پناهجویان روبه‌رو شده و اتخاذ تدبیر مناسب خواهد توانست جامعه اروپا را از این معضل خلاص کند. اما وبگاه بلومبرگ به نقل از آرن دلفز می نویسد که فردی از حزب اتحادیه دمکرات مسیحی آلمان که مرکل ریاست آن را بر عهده دارد، اخیراً اعلام کرده است که سازمان اطلاعات و امنیت آلمان گزارش کرده سیل دیگری از مهاجران از کشور مغرب (مراکش) به میزان یک میلیون نفر قصد ورود به آلمان را دارند. همین خبر برای صدر اعظم آلمان بسیار دشواری ایجاد خواهد کرد.
به نظر می‌رسد خانم مرکل در شرایط کنونی و تهدیدهای ناشی از پناهجویان قادر به رعایت جنبه احتیاط در مسایل نبوده و با موضوعات ژئوپلتیک خارج از آلمان مشغول شده است. مرکل در میان دو وضعیت سخت قرار گرفته است. هر اندازه که از آلمان دورتر می‌شود، حفظ طرفداران و آرای آنها برایش دشوارتر می گردد. از سوی دیگر بی ثباتی در تمامی جوانب اروپا و یافتن راهکارهای مناسب برای جلب رضایت اعضای اتحادیه و همچنین جلوگیری از فروپاشی این اتحادیه در شرایطی که بریتانیا قصد خروج از آن را دارد، باز موجب شده که خانم مرکل به شدت در مورد بخت سیاسی و نفوذ خود در اتحادیه اروپا نگران شود.
شاید از همین روست که می خواهد به جای ایجاد بحرانی دیگر، حداقل با همگرایی خود با ترکیه از پس نگرانی‌های مطرح شده برآید.
----------------------------------------------
یادداشت‌ها بیانگر نظر نویسندگان آنهاست و بازتاب دیدگاهی از رادیو فردا نیست
