کتاب «زنان و سروده هايشان در گستره فرهنگ مردم ايران زمين»،تاليف صادق همايونی،که اخير منتشر شد،از غنی ترين منابع مردم شناسی فرهنگی، جامعه شناسی و تاريخ اجتماعی ايران و از ارزشمندترين تلاش ها در عرصه گردآوری،ثبت و تحليل ترانه های مردمی و خلاقيت های زنان ايرانی در اين عرصه است.
صادق همايونی،پژوهشگر فرهنگ عامه در ايران،در آخرين اثر خود بخش مهمی از سروده های زنان ايرانی را با شيوه و متد علمی گردآوری،ثبت،طبقه بندی و تحليل و شاخص های اين آثار را تدوين و بررسی کرده است هرچند اين کتاب می توانست با نام کوتاه تر و مناسب تری چون «سروده های زنان در فرهنگ عامه» يا «ترانه های زنان در فرهنگ مردمی» منتشر شود.
ترانه های مردمی و ديگر بخش های غنی فرهنگ عامه در جوامع صنعتی و نيمه صنعتی با هجوم هنر ـ کالا در توليد انبوه کليشه ای رو به رو و به فراموشی و زوال محکوم اند و هم از اين روی ثبت علمی و متديک اين ترانه ها می تواند بخش مهمی از فرهنگ بشری را از فراموسی نجات داده و منبعی ارزشمند برای تحقيقات جامعه شناسی،مردم شناسی و تاريخی به دست دهد.
ترانه های مردمی در ايران به شعرهای کوتاه هجائی اطلاق می شود که از قيد وزن عروضی و صنايع لفظی شعر کلاسيک و از بند زبان رسمی شعر فارسی آزاداند و در همگنی ساختاری با موسيقی عواطف،احساسات،ذهنيت و تخييل مردم را در زبان،فرم و ساختارهای ساده اما زيبا و زنده تصوير و بيان کرده،به آواز خوانده شده و گاه با همراهی دف و دايره اجرا می شدند.اين ترانه ها از منظر هجائی بودن و هماهنگی با موسيقی در اجراء به شعر ايران پيش از اسلام شباهت می برند.
ترانه های مردمی در فرهنگ عامه،برخلاف شعر کلاسيک،نه فقط به زبان فارسی که به همه زبان ها و گويش ها و لهجه های رايج در ايران خلق می شدند اما گردآوری ترانه های مردمی به همه زبان های رايج در ايران از يک فرد يا حتی از چند گروه بر نمی آيد و همتی بزرگ می طلبد.
کتاب «زنان و سروده هايشان در گستره فرهنگ مردم ايران زمين» به ترانه های مردمی به زبان فارسی و گويش های اين زبان محدود است اما مولف در برخی فصل های کتاب به ترانه های مردمی به زبان های غير فارسی از جمله ترکی ترکمنی و ترکی آذری نيز می پردازد.
فصل «مويه های تلخ تنهائی» در اين کتاب با ثبت «ناله های ترکمنی» از زيباترين نمونه های توجه علمی و درست مولف به زبان های غير فارسی در «گستره ايران زمين» است.
شعر کلاسيک فارسی تا عصر مشروطه «هنر سرآمد» ايران و غنی ترين دستاورد فرهنگی ايرانيان بود اما و به رغم درخشش کم نظير آن،به لايه هائی معدودی از جامعه تعلق داشت.
عواطف،احساسات،تخييل،ذهنيت و زيست اجتماعی اکثزيت مردم ايران که جز در مواردی انگشت شمار به شعر کلاسيک فارسی پيش از مشروطه راه نداشتند خود را در فرهنگ عامه و مردمی به ادبيات و هنر بر می کشيدند.
فرهنگ عامه،و از جمله ترانه ها،در کتاب ها ثبت نمی شدند اما مردم که خالقان اصلی اين آثار بودند،فرهنگ عامه را حفظ و از نسلی به نسل ديگر منتقل کرده و بر غنای آن می افزودند.
جامعه ايرانی زنان را، تا پيش از طلوع مبارک فروغ فرخ زاد،از حضور در شعر محروم کرده بود و قدرت اين محکوميت تا حدی بود که شاعران زن نيز با ذهنيت و زبانی مردانه چالش ها،درگيری ها و مسائل مردانه يا عمومی را به شعر برکشيده و حتا عشق و ديگر عواطف شخصی و انسانی خود را از منظر مردان می سرودند.
اما در فرهنگ عامه راه تا حدی بر زنان باز بود و زنان نيز امکان داشتند تا بخش مهمی از عواطف،احساسات،درگيری ها و چالش های شخصی و عمومی خود را با زبانی زنانه به اثر هنری و ادبی بر کشيده و زيباترين بخش ترانه های عامه را خلق کنند.
صادق همايونی در کتاب «زنان و سروده هايشان ..»،ترانه های زنان در فرهنگ عامه ايران را با ارائه شاخص های روشن و متديک و نمونه های جامع از مناطق گوناگون،به ترانه های ويژه کودکان،روائی ها،ترانه های مراسم يا آئين ها،کارنواها،شادمانه های زنانه،نمايش و بازی ها و سرگرمی های زنانه، طنز،هجو و شوخی های زنانه،عاشقانه ها و اندوهگينانه ها طبقه بندی کرده و در هر فصل زير مجموعه هر بخش را بررسی و تحليل می کند.
صادق همايونی در سال ۱۳۱۳ در سروستان از شهرستان ها استان فارس،متولد شد.کار فرهنگی خود را با انتشار شعر و داستان در نشريات آغاز کرد اما با شناخت علقه ها و توانائی خود به گردآوری،ثبت و تحليل فرهنگ عامه روی آورد.
همايونی در سال های ۱۳۴۸ تا ۱۳۵۴ با مجله معتبر کاوه در زمينه گردآوری فرهنگ عامه همکاری داشت و نخستين کتاب او در اين زمينه با عنوان «فرهنگ مردم سروستان» با مقدمه انجوی شيرازی منتشر شد که بدان روزگار معتبرترين و پرکارترين محقق فرهنگ عامه در ايران بود.
از ديگر آثار با ارزش صادق همايونی می توان به ترانه هايی از جنوب، هزار و چهارصد ترانه محلی، ترانه های محلی فارس، تعزيه در ايران،خاستگاه تعزيه در شيراز و بافت ساختاری تعزيه و چندين مقاله علمی و معتبر اشاره کرد.
صادق همايونی،پژوهشگر فرهنگ عامه در ايران،در آخرين اثر خود بخش مهمی از سروده های زنان ايرانی را با شيوه و متد علمی گردآوری،ثبت،طبقه بندی و تحليل و شاخص های اين آثار را تدوين و بررسی کرده است هرچند اين کتاب می توانست با نام کوتاه تر و مناسب تری چون «سروده های زنان در فرهنگ عامه» يا «ترانه های زنان در فرهنگ مردمی» منتشر شود.
ترانه های مردمی و ديگر بخش های غنی فرهنگ عامه در جوامع صنعتی و نيمه صنعتی با هجوم هنر ـ کالا در توليد انبوه کليشه ای رو به رو و به فراموشی و زوال محکوم اند و هم از اين روی ثبت علمی و متديک اين ترانه ها می تواند بخش مهمی از فرهنگ بشری را از فراموسی نجات داده و منبعی ارزشمند برای تحقيقات جامعه شناسی،مردم شناسی و تاريخی به دست دهد.
ترانه های مردمی در ايران به شعرهای کوتاه هجائی اطلاق می شود که از قيد وزن عروضی و صنايع لفظی شعر کلاسيک و از بند زبان رسمی شعر فارسی آزاداند و در همگنی ساختاری با موسيقی عواطف،احساسات،ذهنيت و تخييل مردم را در زبان،فرم و ساختارهای ساده اما زيبا و زنده تصوير و بيان کرده،به آواز خوانده شده و گاه با همراهی دف و دايره اجرا می شدند.اين ترانه ها از منظر هجائی بودن و هماهنگی با موسيقی در اجراء به شعر ايران پيش از اسلام شباهت می برند.
ترانه های مردمی در فرهنگ عامه،برخلاف شعر کلاسيک،نه فقط به زبان فارسی که به همه زبان ها و گويش ها و لهجه های رايج در ايران خلق می شدند اما گردآوری ترانه های مردمی به همه زبان های رايج در ايران از يک فرد يا حتی از چند گروه بر نمی آيد و همتی بزرگ می طلبد.
کتاب «زنان و سروده هايشان در گستره فرهنگ مردم ايران زمين» به ترانه های مردمی به زبان فارسی و گويش های اين زبان محدود است اما مولف در برخی فصل های کتاب به ترانه های مردمی به زبان های غير فارسی از جمله ترکی ترکمنی و ترکی آذری نيز می پردازد.
فصل «مويه های تلخ تنهائی» در اين کتاب با ثبت «ناله های ترکمنی» از زيباترين نمونه های توجه علمی و درست مولف به زبان های غير فارسی در «گستره ايران زمين» است.
شعر کلاسيک فارسی تا عصر مشروطه «هنر سرآمد» ايران و غنی ترين دستاورد فرهنگی ايرانيان بود اما و به رغم درخشش کم نظير آن،به لايه هائی معدودی از جامعه تعلق داشت.
عواطف،احساسات،تخييل،ذهنيت و زيست اجتماعی اکثزيت مردم ايران که جز در مواردی انگشت شمار به شعر کلاسيک فارسی پيش از مشروطه راه نداشتند خود را در فرهنگ عامه و مردمی به ادبيات و هنر بر می کشيدند.
فرهنگ عامه،و از جمله ترانه ها،در کتاب ها ثبت نمی شدند اما مردم که خالقان اصلی اين آثار بودند،فرهنگ عامه را حفظ و از نسلی به نسل ديگر منتقل کرده و بر غنای آن می افزودند.
جامعه ايرانی زنان را، تا پيش از طلوع مبارک فروغ فرخ زاد،از حضور در شعر محروم کرده بود و قدرت اين محکوميت تا حدی بود که شاعران زن نيز با ذهنيت و زبانی مردانه چالش ها،درگيری ها و مسائل مردانه يا عمومی را به شعر برکشيده و حتا عشق و ديگر عواطف شخصی و انسانی خود را از منظر مردان می سرودند.
اما در فرهنگ عامه راه تا حدی بر زنان باز بود و زنان نيز امکان داشتند تا بخش مهمی از عواطف،احساسات،درگيری ها و چالش های شخصی و عمومی خود را با زبانی زنانه به اثر هنری و ادبی بر کشيده و زيباترين بخش ترانه های عامه را خلق کنند.
صادق همايونی در کتاب «زنان و سروده هايشان ..»،ترانه های زنان در فرهنگ عامه ايران را با ارائه شاخص های روشن و متديک و نمونه های جامع از مناطق گوناگون،به ترانه های ويژه کودکان،روائی ها،ترانه های مراسم يا آئين ها،کارنواها،شادمانه های زنانه،نمايش و بازی ها و سرگرمی های زنانه، طنز،هجو و شوخی های زنانه،عاشقانه ها و اندوهگينانه ها طبقه بندی کرده و در هر فصل زير مجموعه هر بخش را بررسی و تحليل می کند.
صادق همايونی در سال ۱۳۱۳ در سروستان از شهرستان ها استان فارس،متولد شد.کار فرهنگی خود را با انتشار شعر و داستان در نشريات آغاز کرد اما با شناخت علقه ها و توانائی خود به گردآوری،ثبت و تحليل فرهنگ عامه روی آورد.
همايونی در سال های ۱۳۴۸ تا ۱۳۵۴ با مجله معتبر کاوه در زمينه گردآوری فرهنگ عامه همکاری داشت و نخستين کتاب او در اين زمينه با عنوان «فرهنگ مردم سروستان» با مقدمه انجوی شيرازی منتشر شد که بدان روزگار معتبرترين و پرکارترين محقق فرهنگ عامه در ايران بود.
از ديگر آثار با ارزش صادق همايونی می توان به ترانه هايی از جنوب، هزار و چهارصد ترانه محلی، ترانه های محلی فارس، تعزيه در ايران،خاستگاه تعزيه در شيراز و بافت ساختاری تعزيه و چندين مقاله علمی و معتبر اشاره کرد.
