طغيان تازه در «رودخانه خروشان ارز ايران»

فریدون خاوند، استاد اقتصاد در پاریس به رادیو فردا می گوید «نرخ ارز در ايران با واقعيت های اقتصادی کشور هماهنگ نيست. ميانگين رسمی نرخ تورم ايران طی دهه ۱۳۸۰ حدود پانزده در صد بوده، حال انکه نرخ ارز به مقدار خيلی کمی افزايش پيدا کرده و بانک مرکزی جمهوری اسلامی، به صورت کاملا مصنوعی، جلوی بالا رفتن نرخ ارز را گرفته است.»

تب دلار در بازار آزاد ارز تهران بالا گرفته و نظام ارزی جمهوری اسلامی، بعد از سال ها، بار ديگر دو نرخی شده است. درگفتگوی اقتصادی امروز راديو فردا، به همين موضوع می پردازيم.

خبرگزاری فارس بازار ارز ايران را به يک «رودخانه خروشان» تشبيه کرده و از طغيان دوباره اين رودخانه صحبت ميکند. چه عواملی، در حال حاضر، چنين طغيانی را در بازار ارز ايران به وجود آورده؟

طی سه دهه گذشته، بازار ارز ايران، جز در موارد استثنايی، هيچوقت از آرامش واقعی برخوردار نبوده. اگر بخواهيم از اصطلاح خبرگزاری فارس استفاده کنيم، رود خانه ارز ايران هميشه در حال طغيان بوده، ولی بانک مرکزی با ايجاد سد های کم دوام و شکننده تلاش کرده است جلوی اين طغيان را بگيرد.

نرخ ارز در ايران با واقعيت های اقتصادی کشور هماهنگ نيست. ميانگين رسمی نرخ تورم ايران طی دهه ۱۳۸۰ حدود پانزده در صد بوده، حال انکه نرخ ارز به مقدار خيلی کمی افزايش پيدا کرده و بانک مرکزی جمهوری اسلامی، به صورت کاملا مصنوعی، جلوی بالا رفتن نرخ ارز را گرفته است.

اتفاق تازه ای که طی چند ماه گذشته در بازار ارز کشور افتاده اين است که با وجود مداخلات بانک مرکزی، ارز عملا دو نرخی شده. قيمت رسمی هر دلار آمريکا، ۱۰۶۴ تومان است، ولی قيمت آن در بازار ازاد، ۱۲۰۰ تومان است (۱۳۶ تومان تفاوت). قيمت رسمی يورو ۱۵۰۳ تومان است، ولی قيمت آن در بازار آزاد ۱۷۰۰ تومان است (۱۹۳ تومان تفاوت).

اوايل دهه ۱۳۸۰، نظام ارزی ايران تک نرخی شد، حالا وضع دوباره برگشته به ده سال پيش : نرخ رسمی و نرخ بازار آزاد.

با وجود دخالت های دايمی بانک مرکزی، چرا تفاوت بين نرخ رسمی ارز و نرخ آن در بازار آزاد طی چند ماه اخير بيشتر شده؟

اوجگيری نفدينگی و جا به جايی آن بين بازار های مختلف مثل طلا، زمين، مسکن و همين ارز يک پديده دايمی است و در حال حاضر اين ارز هست که صاحبان نقدينگی را به طرف خودش می کشاند.

ولی به جز اين پديده، عوامل ديگری در تب اخير ارز به شدت موثرند. نرخ تورم رو به اوجگيری هست و دلالان ارز، و پس انداز کننده ها و مردم عادی اين را به خوبی احساس ميکنند.

از طرف ديگر تحريم اقتصادی و اختلال های شديدی که در ارتباط های بانکی ايران با خارج از کشور به وجود آمده، حجم تقاضا را در بازار ارز ايران به شدت بالا برده.

آشقتگی در فضای سياسی جمهوری اسلامی هم به دليل جنگ جناح ها، بيشتر شده. اصولا کسی نميداند سکان واقعی مديريت در دست کيست و وضعيت عمومی کشور چطور تحول پيدا ميکند.

مجموعه اين عوامل فضای تب الودی را به وجود آورده، از جمله برای ارز.

با توجه به وضعيت بازارکنونی ارز، و اين که دلار، حتی برای مسافران هم ناياب شده، محمود بهمنی رييس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی روز جمعه اعلام کرد که از صبح شنبه عرضه گسترده دلار به بازار شروع خواهد شد. ايا اين اقدام می تواند وضعيت بازار ارز را به حالت عادی برگرداند؟

يکی از روزنامه های بامداد امروز تهران، با توجه به حرف های آقای بهمنی، از «بمباران ارزی بازار دلار» صحبت ميکند.

اين «بمباران ارزی»، که رييس کل بانک مرکزی وعده اش را داده، شايد بتواند موقتا بازار ارز را آرام کند، ولی در وضعيت بنيادی اقتصاد ايران تغييری به وجود نخواهد آورد.

چاره اين است که بانک مرکزی واقعيت بازار ارز ايران را قبول کند و از اعطای يارانه های کلان به ارز دست بردارد.