طبقه متوسط :شکننده، نه فقیر، نه غنی

در کشور های غربی طبقه متوسط همواره ستون فقرات جوامع موفق و دمکراتيک در نظر گرفته می شود. بعنوان مثال در آمريکا، طبقه متوسط بيش از ۶۰% از جمعيت اين کشور را تشکيل می دهد که با پرداخت سالانه صدها ميليون دلار ماليات وشرکت در انتخابات نقش اصلی را درانتخاب دولت و نحوه اداره کشورشان بر عهده دارد.

اما در سراسر اوراسيا، از بالکان گرفته تا افغانستان موقعيت طبقه متوسط بسيار حساس و شکننده است. در اين بخش از اروپا-آسيا طبقه متوسط يا آن بخش از جامعه که پتانسيل تبديل شدن به طبقه متوسط را دارد بسيار شکننده است.

يکی از دلايل اصلی اين شکنندگی بوجود آمدن طبقه متوسط بدنبال هرج ومرج ناشی از فروپاشی نظام مقتدر کمونيستی بوده است.

حکومت های اقتدارگرا پس ازفروپاشی اتحاد جماهير شوروی

پس از فروپاشی نظام کمونيستی طبقه متوسط هر چند کوچک اما بسيار روشن که دارای يک سطح درآمد قابل مقايسه با طبقه متوسط کشورهای غربی است بوجود آمده که ارزشهای اجتماعی و نگاه خاصی به نوع حکومت دارد. بوريس دوبلين جامعه شناس در مرکز مستقل آمار لاوادا می گويد:" آنها(طبقه متوسط) معمولاَ ارزشهای دمکراسی و ليبراليزم را تائيد نمی کنند.

آنها هنوز معتقد به ساختارهای سياسی، اجتماعی و اقتصادی بجا مانده ازدهه ها حکومت کمونيستی در اتحاد جماهير شوروی هستند.

فرار مغزها

عدم وجود يک طبقه متوسط قدرتمند در برخی کشورها دلايل ديگری نيز دارد. به عنوان مثال پس از انقلاب اسلامی در ايران حدود ۳ ميليون از مردم ايران که عمدتاَ از طبقه تحصيل کرده متوسط بودند کشورشان به منظور يک زندگی بهتر در آمريکا ، اروپا و يا کشورهای حاشيه خليج فارس ترک کردند و در کشورهايی مانند عراق افغانستان و يا کشورهای بالکان، جنگ بگونه ای موثر طبقه متوسط را در اين کشورها به بيرون از مرزهای آنها راند.

مثلاَ بيش از ۴۰% از طبقه متوسط عراق در خارج از آن کشور زندگی می کنند.

بدين ترتيب چندين دهه اختلال در ساختار طبقه متوسط روند دمکراسی در منطقه اوراسيا، به چالش کشيده است و جهان غرب که به از طريق همکاری با طبقه متوسط به گسترش جامعه مدنی می پردازد، متحدان منطقه ای خود را از دست داده است.

طبقه متوسط ايران به دليل عدم يکپارچگی چندان قوی نيست و بين طبقه متوسط مدرن شهری و طبقه متوسط سنتی وجود دارد.

کاظم علمداری استاد جامعه شناسی در آمريکا در اين مورد می گويد اختلاف بين اين دو گروه پس از انتخابات اخير در ايران بيشتر به چشم می خورد.

خواسته های طبقه متوسط مدرن ايران ديگر با ارزش های سنتی سازگار نيست.

ارزشهای طبقه متوسط

اگرچه طبقه متوسط در روسيه هنوز متاثر از نظام کمونيستی سابق است و درديگر کشورهای مورد بحث در حال عقب نشينی، اما رويای طبقه متوسط در ميان مردمان عادی بطور چشمگيری باقی مانده است.

نتيجه يک پژوهش و نظر سنجی که سال گذشته در مجله اکونوميست چاپ شد نشان می دهد که در سراسر جهان در حال توسعه ، افرادی که خود را جزء طبقه متوسط جامعه معرفی می کنند از روند دموکراسی در کشور هايشان حمايت می کنند.

به عنوان مثال درکشور اوکراين ، ۶۵ درصد از طبقه متوسط اين کشور انتخابات عادلانه ،با شرکت حداقلی دو حزب را "بسيار مهم" می دانند.
اين در حاليست که تنها ۵۳ درصد از طبقه فقير جامعه پاسخی مشابه داده اند.

اما طبقه متوسط چه کسانی هستند؟

بسياری از مردم کار فکری را در مقابل کار بدنی به عنوان شاخص طبقه متوسط در جامعه معرفی می کنند، حتی اگر حقوق دريافتی گروه اول در مقايسه با گروه دوم کمتر باشد.

استادان دانشگاه در تاجيکستان از فقيرترين گروهای حرفه ای در آن کشوربشمار می روند که گاهاَ در تعطيلات تابستان در بخشهای ساخت و ساز در روسيه بکار مشغول می شوند.

با اين حال ، اگرچه بسياری از مردم در سراسراوراسيا خود بر اساس معيار های مختلف به عنوان طبقه متوسط معرفی ميکنند، اما اين موضوع همچنان از نظر سياسی اهميت ويژه ای دارد.