روز جهانی زن بار ديگر از راه رسيد و به انگيزه اين روز به ديدن چهار زن ايرانی در خارج از کشور رفتم که هر يک به نحوی از آنها توانسته اند در طول مهاجرت ناخواسته شان، نام و شهرتی برای خود دست و پا کنند.
شيرين نشاط ، هنرمندی است که در ابتدا با انتشار عکس هايی به نام «زنان خدا» به شهرت رسيد. پس از آن فيلم های کوتاه ويديوی ساخت و سرانجام نيز به سينما راه يافت. نخستين فيلم بلند او «زنان بدون مردان» نام دارد.
اين فيلم سينمايی در آخرين جشنواره جهانی در شهر ونيز به دريافت جايزه شير نقره ای نائل شد. فيلمی که برداشتی است از داستان زنان بدون مردان شهرنوش پارسی پور.
در اين فيلم هم شيرين نشاط زن را در گرانيکا و مرکز ثقل کار خود قرار داده و زندگی چهار زن را در دهه ۳۰ خورشيدی و در زمان کودتای نظامی عليه حکومت دکتر مصدق بازتاب داده است.
شيرين نشاط در پاسخ به اين پرسش که چرا باز هم زنان را مرکز توجه اثر خود قرار داده است اين طور می گويد: «چون خودم زنم اصولا به حس يک زن نزديکترم. به همين دليل هم اگردقت کنيد تمام نويسندگان ايرانی که من با آنها کار کرده ام يا از کارهايشان استفاده کرده ام زن بوده اند. شهرنوش پارسی پور، فروغ فرخزاد و ديگران....»
وی می افزاید: «بنابر اين فکر می کنم اين يک مسئله روانی برای خود من است . نه اينکه من مردان را کمتر به حساب می آورم يا اينکه فيمينيست باشم. البته از زنها خيلی دفاع می کنم و سعی می کنم مسائلی را که دارند بخصوص مسائل و مشکلاتی که زنان در مملکت ايران دارند را به شکلی بيان می کنم. زنان حق خودشان را می خواهند و مشکلات و مسائل مربوط به خودشان را دارند.»
خانم شيرين نشاط در ادامه می گويد که به فيلم سينمايی زنان بدون مردان، هم نگاه هنری داشته است و هم نگاه سياسی. به خودم اجازه دادم پافشاری بيشتری راجع به حکومت دکتر مصدق و مسئله کودتا داشته باشم. اين فيلم يک پايش روی مسائل هنری ، شعر و مسائل عرفانی و مسائلی است که اصلا ربطی به يک مملکت و زمان به خصوصی ندارد و از سوی ديگر ربط زيادی به مسائل تاريخی و سياسی ايران دارد.
وی می گوید :«بنابر اين من خودخواهانه خواستم فيلمی بسازم که هم کار هنری باشد و هم بشود گفت يک کار سياسی است. تصميم گرفتم فقط حقيقت را نشان بدهم و قضاوت را به خود تماشاچی بسپارم.»
در آن دوره که می شود گفت تنها دوره دموکراتيکی بود که می توانم به ياد بياورم همه ما همديگر را تحمل می کرديم . اين برای من خيلی جالب بود که هم به خارجی ها و هم به ايرانيانی که آن زمان را به ياد ندارند بگويم که ما يک روزی واقعا دموکراسی داشته ايم . و امروز از کجا به کجا رسيده ايم ؟»
خانم نشاط شما با نمايشگاه عکس زنان الله به شهرت رسيديد. بعد از آن می بينيم که پله های ترقی را يکی پس از ديگری پيموديد . چطور شد که شما به سراغ زنان الله رفتيد که باعث اين پيروزی برايتان شد؟
من به عنوان يک هنرمند واقعا استراتژی به خصوصی نداشتم. تحولات درون کارم بر اساس اتفاقات زندگيم و به شکل بسيار طبيعی پيش رفته است. فکر می کنم اگر يک آرتيست به خودش اعتقاد داشته باشد و حرفی که دارد را بزند بقيه اش خارج از کنترل خود اوست.
اولين بار که مجموعه زنان خدا را آماده کردم همه با ترديد و بدبينی و نگاهی بد به اين ماجرا می نگريستند. پنج سال بعد که فيلم ويديويی ساختم، تازه آنها برگشتند و به عکسها دقت کردند و عکسها را پسنديدند و قبول کردند.
بنابر اين اين مسئله يک پروسه بسيار طولانی داشته است .ولی من به خودم شهامت ريسک کردن دادم . ما ايرانيها چه در داخل و چه در خارج کشور، سختی بسياری کشيده ايم . و اين سختی ها وماجراها تبديل به احساسات عميقی شده است که يکباره جهانی می شود. ما ايرانيها حرفهای زيادی برای گفتن داريم که به همديگر و به دنيا بزنيم . اين کار من يک نوع ديالوگ بود مابين خودم و دنيا.
الان که شما صحبت می کنيد چه بسا ميليونها زن ايرانی اين گفت و گوی ما را بشنوند. برای زنان ايرانی چه صحبتی داريد؟
بزرگترين و مهمترين کار اين است که انسان به خودش اعتماد داشته باشد و دنبال آن چيزی که می خواهد برود و برای رسيدن به آن پافشاری کند. و اجازه ندهد که مسائل خارج از درونش در سرنوشتش موثر باشند.
به اعتقاد من زنان ايرانی حرف های زيادی برای گفتن دارند. و اين چند سال نشان دهنده اين بوده است که هنرمندان فوق العاده زن در ايران وجود دارند. با وجود همه محدوديت هايی که در زندگی ما ؛ چه در خارج از کشور به خاطر رقابت با غربيها که در خانه خودشان هستند و چه در داخل ايران به خاطر وجود مسئله سانسور وجود دارد، باز هم ما مقاومت می کنيم.
من هميشه به ياد زنانی مانند فروغ فرخزاد ، سيمين بهبهانی و شهرنوش پارسی پور و تمام نويسندگان زن ايرانی بوده ام که چگونه غذای روح من بوده اند.
شيرين نشاط ، هنرمندی است که در ابتدا با انتشار عکس هايی به نام «زنان خدا» به شهرت رسيد. پس از آن فيلم های کوتاه ويديوی ساخت و سرانجام نيز به سينما راه يافت. نخستين فيلم بلند او «زنان بدون مردان» نام دارد.
اين فيلم سينمايی در آخرين جشنواره جهانی در شهر ونيز به دريافت جايزه شير نقره ای نائل شد. فيلمی که برداشتی است از داستان زنان بدون مردان شهرنوش پارسی پور.
در اين فيلم هم شيرين نشاط زن را در گرانيکا و مرکز ثقل کار خود قرار داده و زندگی چهار زن را در دهه ۳۰ خورشيدی و در زمان کودتای نظامی عليه حکومت دکتر مصدق بازتاب داده است.
شيرين نشاط در پاسخ به اين پرسش که چرا باز هم زنان را مرکز توجه اثر خود قرار داده است اين طور می گويد: «چون خودم زنم اصولا به حس يک زن نزديکترم. به همين دليل هم اگردقت کنيد تمام نويسندگان ايرانی که من با آنها کار کرده ام يا از کارهايشان استفاده کرده ام زن بوده اند. شهرنوش پارسی پور، فروغ فرخزاد و ديگران....»
وی می افزاید: «بنابر اين فکر می کنم اين يک مسئله روانی برای خود من است . نه اينکه من مردان را کمتر به حساب می آورم يا اينکه فيمينيست باشم. البته از زنها خيلی دفاع می کنم و سعی می کنم مسائلی را که دارند بخصوص مسائل و مشکلاتی که زنان در مملکت ايران دارند را به شکلی بيان می کنم. زنان حق خودشان را می خواهند و مشکلات و مسائل مربوط به خودشان را دارند.»
خانم شيرين نشاط در ادامه می گويد که به فيلم سينمايی زنان بدون مردان، هم نگاه هنری داشته است و هم نگاه سياسی. به خودم اجازه دادم پافشاری بيشتری راجع به حکومت دکتر مصدق و مسئله کودتا داشته باشم. اين فيلم يک پايش روی مسائل هنری ، شعر و مسائل عرفانی و مسائلی است که اصلا ربطی به يک مملکت و زمان به خصوصی ندارد و از سوی ديگر ربط زيادی به مسائل تاريخی و سياسی ايران دارد.
وی می گوید :«بنابر اين من خودخواهانه خواستم فيلمی بسازم که هم کار هنری باشد و هم بشود گفت يک کار سياسی است. تصميم گرفتم فقط حقيقت را نشان بدهم و قضاوت را به خود تماشاچی بسپارم.»
در آن دوره که می شود گفت تنها دوره دموکراتيکی بود که می توانم به ياد بياورم همه ما همديگر را تحمل می کرديم . اين برای من خيلی جالب بود که هم به خارجی ها و هم به ايرانيانی که آن زمان را به ياد ندارند بگويم که ما يک روزی واقعا دموکراسی داشته ايم . و امروز از کجا به کجا رسيده ايم ؟»
خانم نشاط شما با نمايشگاه عکس زنان الله به شهرت رسيديد. بعد از آن می بينيم که پله های ترقی را يکی پس از ديگری پيموديد . چطور شد که شما به سراغ زنان الله رفتيد که باعث اين پيروزی برايتان شد؟
من به عنوان يک هنرمند واقعا استراتژی به خصوصی نداشتم. تحولات درون کارم بر اساس اتفاقات زندگيم و به شکل بسيار طبيعی پيش رفته است. فکر می کنم اگر يک آرتيست به خودش اعتقاد داشته باشد و حرفی که دارد را بزند بقيه اش خارج از کنترل خود اوست.
اولين بار که مجموعه زنان خدا را آماده کردم همه با ترديد و بدبينی و نگاهی بد به اين ماجرا می نگريستند. پنج سال بعد که فيلم ويديويی ساختم، تازه آنها برگشتند و به عکسها دقت کردند و عکسها را پسنديدند و قبول کردند.
بنابر اين اين مسئله يک پروسه بسيار طولانی داشته است .ولی من به خودم شهامت ريسک کردن دادم . ما ايرانيها چه در داخل و چه در خارج کشور، سختی بسياری کشيده ايم . و اين سختی ها وماجراها تبديل به احساسات عميقی شده است که يکباره جهانی می شود. ما ايرانيها حرفهای زيادی برای گفتن داريم که به همديگر و به دنيا بزنيم . اين کار من يک نوع ديالوگ بود مابين خودم و دنيا.
الان که شما صحبت می کنيد چه بسا ميليونها زن ايرانی اين گفت و گوی ما را بشنوند. برای زنان ايرانی چه صحبتی داريد؟
بزرگترين و مهمترين کار اين است که انسان به خودش اعتماد داشته باشد و دنبال آن چيزی که می خواهد برود و برای رسيدن به آن پافشاری کند. و اجازه ندهد که مسائل خارج از درونش در سرنوشتش موثر باشند.
به اعتقاد من زنان ايرانی حرف های زيادی برای گفتن دارند. و اين چند سال نشان دهنده اين بوده است که هنرمندان فوق العاده زن در ايران وجود دارند. با وجود همه محدوديت هايی که در زندگی ما ؛ چه در خارج از کشور به خاطر رقابت با غربيها که در خانه خودشان هستند و چه در داخل ايران به خاطر وجود مسئله سانسور وجود دارد، باز هم ما مقاومت می کنيم.
من هميشه به ياد زنانی مانند فروغ فرخزاد ، سيمين بهبهانی و شهرنوش پارسی پور و تمام نويسندگان زن ايرانی بوده ام که چگونه غذای روح من بوده اند.
