«پانوشت»، مجموعه ای از مقالات حافظ موسوی در باره نقد و نظريه ادبی در عرصه شعر فارسی معاصر از انگشت شمار کتاب های خواندنی و با ارزشی است که همزمان با نمايشگاه بی رونق کتاب تهران از سد سانسور گذشت و منتشر شد.
حافظ موسوی، که از شاعران مطرح و برجسته دو دهه اخير است، در کتاب پانوشت برداشت های خود را از برخی مکاتب نقد ادبی غرب و تحليل های خود را در باره نقد و نظريه ادبی ايران در عرصه شعر مطرح، تئوری های نيمايوشيج را در باره شعر بازخوانی و برداشت های تجربی را که پس از نيما در عرصه نظريه و نقد شعر در ايران مطرح شده اند،بررسی می کند.
نوشته های حافظ موسوی در عرصه تئوری و نقد شعر،چون شعرهای او، از متمايزترين نوشته ها و شعرهائی است که نسل های پس از انقلاب در سه دهه اخير نگاشته و خلق کرده اند.
حافظ موسوی از معدود چهره های شعر ايران پس از انقلاب است که در شعر خود به زبان و اسلوبی متمايز و خلاق دست يافته و در نوشته های خود در باره شعر مفاهيمی درونی شده و نه تقليدی را مطرح و تحليل می کند.
شعر فارسی،جز در يکی دو نمونه نادر خلاق،در سال های پس از ۱۳۶۰ به تکرار،رکود،افت کيفی،تنزل خلاقيت شعری و بازی های زبانی دچار آمد و نظريه و نقد شعر نيز به تقليل نقد و تئوری به رونويسی اغلب گژديسه از متون تئوريک اروپائی گرفتار شد.
اما به ويژه در دهه اخير تلاش های خلاقانه در عرصه شعر و کوشش های اصيل و برآمده از مفاهيم و اسلوب های درونی شده در نقد شعر به تدريج مطرح و فضای شعر راکد و بازی های زبانی و نحوی را پشت سر گذاشت.
حافظ موسوی در مقالات کتاب «پانوشت»نظريات نيما را در باره زبان و ساختار شعر بازخوانی کرده و برداشت های خود را در باره مبانی نظری «شعر حجم» دهه چهل و در باره تلقی هائی که در دو دهه اخير و در دوران «رکود شعر از سوئی و جست و جو و تجربه شاعران جوان از ديگر سو» رايج و ناپديد شدند، مطرح کرده است.
فقر نقد و نظريه ادبی در ايران با فقر فلسفه و مباحث نظری پيوندی تنگاتنگ دارد. نيمايوشيج نه فقط شاعری خلاق و هنرمندی نوآوری بود که بر مبانی فلسفه،شناخت شناسی و نظريه ادبی نيز تسلط داشت و برجسته ترين و خلاق ترين توضيح نظری را از شعر خود ارائه داد.
نيما در کتاب «ارزش احساسات» و ديگر متن هائی که در مجموعه «تعريف و تبصره» و «حرف همسايه» منتشر شدند،تنها کسی در تاريخ ايران پس از مشروطه است که به دور از تقليد و تکرار نظريات متفکران غربی،مفاهيمی نو در عرصه نظريه ادبی خلق و متونی همسنگ و سنجيدنی با نوشته های نظريه پردازان اروپای غربی تاليف کرده است.
پس از نيما کسانی چون احمد شاملو و مهدی اخوان ثالت کوشيدند تا ابداعات و نوآوری ها و اسلوب شاعری خود و نيما را در نوشته های خود توضيح دهند اما محور اصلی اين نوشته ها،به دليل ضرورت های زمانه،بر شکل بيرونی شعر و بر وزن و ريتم متمرکز بود و پيشنهادهای نيما در عرصه زبان و ساختار درونی شعر کم تر تحليل شد.در دهه چهل نحله ای که به شعرحجم شهره شد مفاهيم و مباحثی نو را در عرصه ساختار درونی شعر مطرح کرد.
نسل هايی که در دو دهه اخير به شعر روی آوردند کوشيدند تا صدای مستقل و متمايز خود را در شعر خلق و در عرصه زبان و ساختار،فضاهای شعری و نظری تازه ای ابداع کنند.
بحران های فرهنگی و سياسی،فقر فلسفی و فقر نظريه ادبی،ناآشنائی با نظريه ادبی و شعر در جهان معاصر،سانسور،نسخه برداری ناقص از برداشت های نه چندان درست از موج هائی چون ساختار شکنی،تاويل گرائی و پست مدرنيزم و..تلاش اين نسل ها را چند سالی به تقليد و تکرار در عرصه نظر و به بازی های زبانی و بازی با ساختار و فرم در عرصه خلق شعر محدود کرد اما جست و جوی نسل های نوخاسته از اين محدوده ها و از فضای رکود و تقليد برگذشت و در خلاق ترين چهره های اين نسل به ثمر نشست.
شعر فارسی نسل های پس از انقلاب در بهترين نمونه های نادر خود،با گذر از دوران رکود شعری و تقليد نظری به دستاوردهائی چون:احياء زبان طبيعی گفتگو و خطابه در شعر،رها شدن شعر از زبان و فرم کليشه ای شده دهه های پيشين،درونی کردن چشم اندازهای تازه و معاصر عاطفی و فکری در شعر،گرايش به چند صدائی شدن شعر،بازآفرينی خلاقانه و درونی شده تجربه ها و واقعيت های فردی و جمعی و جزئی اما عينی زندگی در شعرهائی که از زبان و شکل درونی و بيرونی و جوهره شعری برخورداراند و.. دست يافت و برخی از بهترين شعرهای حافط موسوی از زيباترين نمونه های اين دستاوردها است.
حافظ موسی مولف پانوشت در سال ۱۳۳۳ متولد شد. انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ و انقلاب فرهنگی و بستن دانشگاه ها راه ادامه تحصيل آکادميک را بر او و همسن و سال های او بست.
نسلی که به روزگار انقلاب اسلامی ۱۶ تا ۲۸ سال داشت و در سرکوب سال ۶۰ شاهد پرپر شدن آرزوی های نجيب و جوانی خود بود،فصل مهمی از عمر خلاق خود را در دوران جنگ،در سرکوب های خشن و بی رحمانه سال های ۶۰،در خفقان سياسی و فرهنگی و در غيبت نشست ها،محافل و نشريات ادبی از دست داد و ديرهنگام به عرصه خلاقيت فرهنگی پا نهاد.
معدودی از چهره های خلاق فرهنگی اين نسل که از جنگ و زندان و شکنجه و اعدام و انزوا جان به در بردند، تجربه های تلخ و سخت خود را به دستمايه جست و جو و کشف و خلق چشم اندازهای تازه در شعر و داستان و ديگر ژانرهای ادبی و هنری بدل کردند.
نخستين مجموعه شعر حافظ موسوی با عنوان «دستی به شيشههای مه گرفته دنيا» در سال ۱۳۷۳ منتشر و با اقبال گسترده منتقدان و استقبال کتابخوانان رو به رو شد.
از ديگر مجموع شعرهای حافظ موسوی می توان به سطرهای پنهان،شعرهای جمهو،زن تاريکی کلمات و خرده‌ريز خاطره‌ها و شعرهای خاورميانه اشاره کرد.مجموعه شعر «عکس های فوری» موسوی نيز در دست انتشار است.
حافظ موسوی که چند سالی سردبير مجله ادبی و معتبر کارنامه بود،از اعضای فعال کانون نويسندگان ايران نيز هست.
