شب چهارشنبه ۱۷ نوامبر طی مراسمی در سالن کنفرانس روزنامه لوموند در پاريس، شهلا شفيق، نويسنده و پژوهشگر ايرانی، يکی از پنج برنده جايزه اين روزنامه برای تحقيقات دانشگاهی در رشته علوم انسانی معرفی شد. عنوان تز دکتر شهلا شفيق «اسلام، سياست، سکس، جنسيت و جامعه» است.
ادگار موران، متفکر سرشناس معاصر فرانسه که رياست هيئت داوران اين مسابقه را برعهده داشت، تز شهلا شفيق را رويکردی نوين از تجربه مشخص ايران به درک مسايل همگانی و يونيورسال خواند.
شهلا شفيق درباره هسته مرکزی کار پژوهشی خود به راديو فردا می گويد: « مهم ترين نکته اين است که تز من در مورد اسلام گرايی حاصل يک تجربه تاريخی مشخص است که نسل من در آن مشارکت داشته و تحليلی است از اين تجربه مشخص که ايدئولوژی اسلام گرا دربرابر ما می گذارد و امروز به چالش های جهانی گره خورده است. من فکر می کنم نگاه از زاويه مناسبات جنسيتی به اسلام گرايی نگاهی است بسيار روشنگر و مثل اين است که پروژکتوری را روی اين صحنه بيندازيد.
اين نگاه قبل از هر چيز نشان می دهد ما در اسلام گرايی با يک ايدئولوژی از مذهب مواجه هستيم که حامل يک مدل سياسی- اجتماعی توتاليتر است. در واقع ثابت کردن اين مسئله مهم است چون در تحقيقات و پژوهش های مربوط به اسلام گرايی متاسفانه نگاه به مناسبات جنسيتی يا از زاويه مناسبات جنسيتی حرکت کردن، جايگاهی فرعی دارد در تئوری های شناخته شده در مورد اسلام گرايی، در صورتی که به نظر من اين يک موضوع محوری در ايدوئولوژی اسلام گرا است. يعنی سرکوب جنسيتی در مرکز طرح ايدئولوژی اسلام گرا قرار دارد.»
خانم شفيق! ادگار موران، داور اين جوايز در مورد تز شما گفت که اين پژوهش به يک سوال مهم پاسخ می دهد، اين که چرا برخی نيروهای ضد امپرياليستی به اسلام گرايی گرايش پيدا می کنند. دراين مورد بيشتر توضيح دهيد.
اين پرسش بسيار مهمی است زيرا به يک نوع نقد انديشه هايی که خود من هم حامل آن بودم برمی گردد. من می توانم به طور خلاصه بگويم دو رويکرد تقليل گرايانه در اين اشتباه فاجعه بار دخالت دارد، يکی تقليل غرب به امپرياليست که در ذهن نيروهای آزادی خواه و عدالت طلب بود و ديگری تقليل دموکراسی به کاپيتاليسم که هر دوی اينها با هم تلفيق شد و ما نتوانستيم به ماهيت ضد دموکراتيک اسلام گرايی توجه کنيم.
در آن زمان با توجه به رويکردهای تقليل گرايانه که به آن اشاره کردم ما دچار اين توهم شديم که مذهب می تواند عاملی برای بسيج توده ها در مبارزه عليه امپرياليسم باشد. همچنين برخی از نيروها و فعالان جنبش های چپ فکر می کردند دموکراسی و ارزش های دموکراتيک ارزش هايی روبنايی و فرعی است.
خانم شفيق! اين روزها جوايز متعددی به ايرانی‌ها تعلق می گيرد و شما يکی از اين افراد هستيد. در مورد اهميت اين جوايز توضيح دهيد.
اين جوايز جنبه بسيار مثبتی دارد و آن ارزش گذاری است در زمينه های متفاوت چه در حوزه حقوق بشر و چه در زمينه های هنری و فرهنگی و علمی، ارزش گذاری برای کار ايرانی ها چه در داخل کشور و چه در خارج از کشور است و تصوير ايران ديگری که وجود دارد ولی سرکوب می شود را يادآوری می کند.
اما می‌توان به يک جنبه منفی هم اشاره کرد، به خاطر اهميتی که به اين جوايز داده می شود در واقع جايزه می‌تواند تبديل به هدف شود که به نظر من کاملا نقض غرض است و اگر قرار باشد جايزه تبديل به هدف شود کل اين روند مخدوش خواهد شد.
لازم به ذکر است جايزه ای که روزنامه لوموند به شهلا شفيق اعطا کرد چاپ کتاب «اسلام، سياست، سکس، جنسيت و جامعه» از سوی انتشارات دانشگاهی پرس يونيورسيته فرانسه است.
ادگار موران، متفکر سرشناس معاصر فرانسه که رياست هيئت داوران اين مسابقه را برعهده داشت، تز شهلا شفيق را رويکردی نوين از تجربه مشخص ايران به درک مسايل همگانی و يونيورسال خواند.
شهلا شفيق درباره هسته مرکزی کار پژوهشی خود به راديو فردا می گويد: « مهم ترين نکته اين است که تز من در مورد اسلام گرايی حاصل يک تجربه تاريخی مشخص است که نسل من در آن مشارکت داشته و تحليلی است از اين تجربه مشخص که ايدئولوژی اسلام گرا دربرابر ما می گذارد و امروز به چالش های جهانی گره خورده است. من فکر می کنم نگاه از زاويه مناسبات جنسيتی به اسلام گرايی نگاهی است بسيار روشنگر و مثل اين است که پروژکتوری را روی اين صحنه بيندازيد.
اين نگاه قبل از هر چيز نشان می دهد ما در اسلام گرايی با يک ايدئولوژی از مذهب مواجه هستيم که حامل يک مدل سياسی- اجتماعی توتاليتر است. در واقع ثابت کردن اين مسئله مهم است چون در تحقيقات و پژوهش های مربوط به اسلام گرايی متاسفانه نگاه به مناسبات جنسيتی يا از زاويه مناسبات جنسيتی حرکت کردن، جايگاهی فرعی دارد در تئوری های شناخته شده در مورد اسلام گرايی، در صورتی که به نظر من اين يک موضوع محوری در ايدوئولوژی اسلام گرا است. يعنی سرکوب جنسيتی در مرکز طرح ايدئولوژی اسلام گرا قرار دارد.»
خانم شفيق! ادگار موران، داور اين جوايز در مورد تز شما گفت که اين پژوهش به يک سوال مهم پاسخ می دهد، اين که چرا برخی نيروهای ضد امپرياليستی به اسلام گرايی گرايش پيدا می کنند. دراين مورد بيشتر توضيح دهيد.
اين پرسش بسيار مهمی است زيرا به يک نوع نقد انديشه هايی که خود من هم حامل آن بودم برمی گردد. من می توانم به طور خلاصه بگويم دو رويکرد تقليل گرايانه در اين اشتباه فاجعه بار دخالت دارد، يکی تقليل غرب به امپرياليست که در ذهن نيروهای آزادی خواه و عدالت طلب بود و ديگری تقليل دموکراسی به کاپيتاليسم که هر دوی اينها با هم تلفيق شد و ما نتوانستيم به ماهيت ضد دموکراتيک اسلام گرايی توجه کنيم.
در آن زمان با توجه به رويکردهای تقليل گرايانه که به آن اشاره کردم ما دچار اين توهم شديم که مذهب می تواند عاملی برای بسيج توده ها در مبارزه عليه امپرياليسم باشد. همچنين برخی از نيروها و فعالان جنبش های چپ فکر می کردند دموکراسی و ارزش های دموکراتيک ارزش هايی روبنايی و فرعی است.
خانم شفيق! اين روزها جوايز متعددی به ايرانی‌ها تعلق می گيرد و شما يکی از اين افراد هستيد. در مورد اهميت اين جوايز توضيح دهيد.
اين جوايز جنبه بسيار مثبتی دارد و آن ارزش گذاری است در زمينه های متفاوت چه در حوزه حقوق بشر و چه در زمينه های هنری و فرهنگی و علمی، ارزش گذاری برای کار ايرانی ها چه در داخل کشور و چه در خارج از کشور است و تصوير ايران ديگری که وجود دارد ولی سرکوب می شود را يادآوری می کند.
اما می‌توان به يک جنبه منفی هم اشاره کرد، به خاطر اهميتی که به اين جوايز داده می شود در واقع جايزه می‌تواند تبديل به هدف شود که به نظر من کاملا نقض غرض است و اگر قرار باشد جايزه تبديل به هدف شود کل اين روند مخدوش خواهد شد.
لازم به ذکر است جايزه ای که روزنامه لوموند به شهلا شفيق اعطا کرد چاپ کتاب «اسلام، سياست، سکس، جنسيت و جامعه» از سوی انتشارات دانشگاهی پرس يونيورسيته فرانسه است.
