نگرانی از جزيره مصنوعی ترکمنستان در خزر

محمد رضا فاطمی استاد دانشگاه و عضو هيئت علمی دانشگاه علوم و تحقيقات ايران هشدار داده است که ساخت جزيره مصنوعی توسط ترکمنستان تهديدی جدی برای سيستم اکولوژيکی دريای خزر است.

به گزارش خبرگزاری مهر، وی گفته است که ساخت جزيره مصنوعی در جنوب شرقی دريای خزر تهديدی جدی برای يکی از مهمترين زيستگاه های ماهيان خاوياری و فک خزری است و به اعتقاد وی سازه های اين جزيره ممکن است کل سيستم اکولوژيکی دريای خزر را بر هم بزند.

ماجرای ساخت جزيره مصنوعی ترکمنستان در آب های ساحلی استراحتگاه «آوازا»ی ترکمنستان، از زمانی شروع شد که شرکت «وان اورد»(Van Oord) هلند در ماه اوت سال جاری در واکنش به مناقصه های اعلام شده توسط دولت ترکمنستان در رابطه با گسترش پروژه های توريستی، برای ساخت يک جزيره مصنوعی، اعلام آمادگی کرد.

قرار است اين جزيره مصنوعی به شکل نشان ملی ترکمن ها (ستاره ۸ ضلعی) به همراه بناهای مجمل ساخته شود. شرکت «وان اورد» چهار سال است که در ترکمنستان فعاليت دارد و هم اکنون در حال عملياتی کردن قرارداد نصب و نگهداری راهنماهای شناور آبی (بويه های آبی) در طول کانال کشتی رانی منطقه توريستی «آوازا» است.

به گزارش روزنامه رسمی «نئترال ترکمنستان»، دولت عشق آباد اخيرا در زمينه های ساخت مراکز توريستی، ورزشی، تفريحی و غيره دهها مناقصه بين المللی اعلام کرده است و طبق آمار رسمی، يک و نيم ميليارد دلار سرمايه جذب پروژه های توريستی شده است و گفته می شود که تکميل اين پروژه ها نياز به ۵ ميليارد دلار سرمايه گذاری دارد.

دولت قربانقلی بردی محمداف در نظر دارد يک رودخانه مصنوعی قابل گشتيرانی، آکواريوم بزرگ دريايی، مرکز تفريحی برای اسکی بازان و يک «کازينو سيتی» (استراحتگاه رقص و موسيقی) نيز در راستای جذب توريست ايجاد کند.

طبق ماده ۵۶ کنوانسيون ۱۹۸۲ حقوق درياها، هر کشوری حق دارد که در ابهای ساحلی خود جزيره مصنوعی ايجاد کند، کما اينکه امارات جزاير «نخل شکل» را در خليج فارس ايجاد کرده است. با اينهمه، مقامات ايران درباره جزاير مصنوعی امارات نيز هشدار داده اند.

از هشدار رحيم صفوی مشاور ايت الله خامنه ای مبنی بر تلاش امارات برای نزديک کردن مرزهای خود به جزيره ابوموسی گرفته تا هشدارهايی در رابطه با تبعات زيست محيطی اين جزاير.

در مورد درياچه خزر، با توجه به اينکه هنوز رژيم حقوی آن توسط پنج کشور ساحلی تعيين نشده است، جنبه حقوقی و زيست محيطی ساخت جزيره مصنوعی ترکمنستان در دريای خزر بغرنج تر شده است، خصوصا اينکه مرزهای آبی هر کشور با فاصله از سواحل خاکی آن تعيين می شود و با ساخت جزيره مصنوعی در چند مايلی ساحل، عملا مرزهای آبی ترکمنستان دگرگون خواهد شد.

رستم ممداف، مدير سابق دفتر رياست جمهوری آذربايجان و رئيس کنونی سازمان «خزر- جنبش بين المللی همکاريها برای آينده» در گفتگو با راديو فردا می گويد که نه از لحاظ حقوقی و نه از نظر زيست محيطی مشکلی برای ساخت جزاير مصنوعی در دريای خزر وجود ندارد و هيچ کنوانسيون بين المللی يا توافقنامه منطقه ای برای ممانعت از اقدام ترکمنستان موجود نيست.

با اينهمه، حسن رحيميان دکترای اکولوژی آبزيان اخيرا در مصاحبه با خبرگزاری «ميراث فرهنگی» ايران گفته است که درباره طرح های جزيره سازی در حاشيه درياها مشکلاتی وجود دارد که بايد به آنها توجه کرد.

نخست اينکه در رسوباتی که طی هزاران سال در بستر دريا جمع شده به هم خوردگی ايجاد می کنند؛ چرا که اجرای اين طرح ها باعث ورود مواد زائد بسياری به دريا از فلزات سنگين گرفته تا آلودگی های نفتی که طی هزاران سال در بستر دريا خوابيده اند می شود.

او در ادامه گفت: «موادی که برای خاکريزی و ساخت جزيره ها وارد محيط می شوند، کدورت آب را بالا برده و بسته به محلی که می سازند می توانند در جريان های آب های دريايی اختلال ايجاد کنند.»

يکی از نگرانی های زيست محيطی ديگر پيرامون پروژه جزيره سازی ترکمنستان در دريای خزر، چگونگی دفع قاضلاب اين جزيره، همچنين تعبيه دستگاه های آب شيرين کنی است که بگفته کارشناسان، مشکل محيط زيستی فراوانی دارد.