روز چهارشنبه دانشمندان فيزيك با استفاده از ماشين عظيمى، دست به يك آزمايش شگفت انگيز خواهند زد. اين آزمايش كه براى شتاب دادن به ذره هاى باردار اتم انجام مى شود، سياهچاله اى مصنوعى بوجود مى آورد تا در لحظه كوتاهى، انفجار بزرگ را كه آغاز شكل گرفتن كائنات است، به نمايش بگذارد.
اما اين امر نگرانى هاى بسيارى را در جهان بوجود آورده و برخى آن را تهديدى براى هستى مى دانند. راديو فردا در گفت و گو با محمد حيدرى ملايرى، اختر فيزيكدان ايرانى مقيم پاريس، نظر وى را در باره ويژگى هاى اين آزمايش جويا شده است.
راديو فردا: آقاى ملايرى چه مراحلى طى شد تا چنين آزمايشى در روز چهارشنبه به مرحله عمل برسد؟
محمد حيدرى ملايرى: اين (ماشين عظيم) از طرف سازمان اروپايى براى پژوهش هسته اى «سرن» ساخته شده است. پانزده سال طول كشيده٬ صدها فيزيكدان و هزاران مهندس سعى كردند اين را به وجود بياورند. (این ماشین) يك شتابگر است٬ يعنى به ذره هاى باردار شتاب مى دهد.
چيزى كه ساخته شده٬ تونلى است در صد مترى زير زمين در مرز فرانسه و سويس. پيرامون اين تونل بيست و هفت كيلومتر و قطر آن سه متر و هشتاد سانتيمتر است. اين تونل را به دماى نزدیک به صفر مطلق رسانده اند٬ يعنى منهای ۲۷۱ درجه٬ حالا به چه علت و چگونه؟
پشت اين تونل٬ ۱۶۰۰ آهن ربا قرار داده اند٬ به خاطر اين كه بتوانند بدين وسيله ميدان مغناطيسى بوجود آورند و به پروتون ها سرعت دهند٬ سرعتى نزديك به سرعت نور.
براى گرديدن در اين تونل٬ يك پروتون نود ميليونيم ثانيه وقت مى خواهد و در واقع هر ثانيه٬ يازده هزار بار دور اين تونل مى تواند حركت كند و هزينه اين در حدود پنج ميليارد يورو شده است٬ از طرف كشورهاى اروپایی. حالا اين براى چيست؟
براى اين كه حالت هاى ماده و انرژى را در انرژى هاى بسيار زياد مطالعه كنند. انرژى هايى كه تاكنون ما فيزيكدان ها به آن دسترسى نداشتيم و به چند سئوال بنيادين فيزيك پاسخ دهند.
يكى از اين سئوال ها اين است كه چرا ذره هاى بنيادين مانند الكترون و پروتون جرم دارند؟ چرا ماده جرم دارد؟ يكى از نگره هاى فيزيك هسته اى مى گويد كه اين مسئله٬ بدین علت است كه ذره هايى وجود دارند به نام «بوسون هيگز»٬ به نام شخصى كه اين را پيشنهاد كرده. و اين بوسون ها٬ اين ذره ها هستند كه اين جرم را بوجود مى آورند. آيا اين ذره ها وجود دارند يا خير؟
- «روز ده سپتامبر (چهارشنبه)٬ براى اولين بار پروتون ها را در اين شتابگر به حركت در مى آورند٬ غير از این آزمايش٬ آزمايش های مختلف دیگری نیز انجام می دهند و روز ۲۱ اكتبر٬ كوبش را٬ يعنى برخورد دادن پروتون ها را با هم٬ انجام مى دهند و مقصود اين است كه سياهچاله ميكروسكوپى به وجود آورند.»
نكته ديگر اينكه٬ چرا نيروى گرانشى نسبت به نيروهاى ديگر تا اين اندازه ضعيف است؟ آيا فضا فقط همين سه بعد را دارد يا در انرژى هاى بسيار زياد بعدهاى ديگرى نيز دارد؟
روز ده سپتامبر (چهارشنبه)٬ براى اولين بار پروتون ها را در اين شتابگر به حركت در مى آورند٬ غير از این آزمايش٬ آزمايش های مختلف دیگری نیز انجام می دهند و روز ۲۱ اكتبر٬ كوبش را٬ يعنى برخورد دادن پروتون ها را با هم٬ انجام مى دهند و مقصود اين است كه سياهچاله ميكروسكوپى به وجود آورند.
نگرانى هايى در اين مورد بوجود آمده٬ حتى تعدادى از دانشمندان به اين موضوع اعتراض كرده اند و ترس آنها از نابودى كره زمين و نابودى هستى است. مى ترسند٬ اين سياهچاله٬ كره زمين را ببلعد٬ براى اين كه دمايى معادل يك تريليون درجه سانتيگراد ايجاد خواهد شد.
سياهچاله ها سه نوع هستند. يك نوع٬ سياهچاله هاى غول پيكر كه جرم آنها ميليون ها يا ميلياردها برابر جرم خورشيد است و اينها در مركز كهكشان ها وجود دارند. در مركز كهكشان خود ما هم يكى هست.
يك نوع دیگر، سياهچاله هاى ستاره اى هستند كه پس از انفجار٬ ستاره هاى پر جرم بوجود مى آورند و جرم اين ها در حدود سه يا چهار برابر جرم خورشيد است. به اين سياهچاله هايى كه مى خواهند مطالعه كنند، «سياهچاله هاى ميكروسكوپيك» مى گويند٬ يعنى اندازه آنها٬ به اندازه يك پروتون است٬ بسيار كوچك است و طبق قوانين مكانيك كوانتوم، هر چه اين سياهچاله ها كوچك تر باشند٬ دماى آنها بيشتر است و همانطور كه اشاره كرديد٬ دماى اين مى تواند به ميليون ها درجه برسد٬ منتها هرچه دما بيشتر باشد٬ مدت عمر اين سياهچاله ها٬ كوتاه تر است.
اين سياهچاله ها٬ يك ميليارديم ثانيه بيشتر دوام پيدا نمى كنند و اين اتفاقى است كه دائما بالاى سر ما مى افتد. ذره هاى كيهانى كه از فضا مى آيند٬ با سرعت هاى نزديك به سرعت نور٬ به سرعت به لايه هاى بالاى جو زمين برخورد مى كنند٬ به اتم ها و مولكول ها، و همين پديده را در آنجا بوجود مى آورند و يكى از هدف ها اين است كه مشاهده كنند آن پديده در جو٬ به چه ترتيب صورت مى گيرد.
متاسفانه سر و صداهايى كه گفتيد٬ از طرف مرجع های صلاحيت دار نبوده و خطرى وجود ندارد و خطر آن به اندازه برخوردهاى پرتوهاى كيهانى٬ در لايه هاى بالاى جو٬ با مولكول ها و اتم هاى جو زمين است. هيچ فيزيكدان صلاحيت دارى را پيدا نمى كنيد كه باعث اين سر و صداها شود.
فكر مى كنيد از طريق چنين تجربياتى و پژوهش هايى روزى بشريت بتواند راز آفرينش را كشف كند؟
ما هميشه مرزها را به عقب مى رانيم٬ يعنى روزى نخواهد رسيد كه همه چيز را بدانيم. منتها٬ اين روندى است رو به جلو و پانزده سال ديگر مى توانيم به انرژى هاى بسيار بالاتر برسيم و در آن زمان مى توانيم مطالعه كنيم كه آيا٬ آن چيزى را كه نگره ها و تئورى ها پيش بينى كرده اند٬ درست است يا خير؟
قدرت مغناطيسى و درجه حرارتى كه از آزمايش روز چهارشنبه ايجاد مى شود٬ با درجه حرارت مركز زمين٬ چه رابطه اى دارد؟ بيشتر است؟
بسيار بيشتر است و حتى ميلياردها بار. از يك ثانيه و يك لحظه هم٬ كم تر دوام پيدا مى كند. اين دما بسيار زياد است و فيزيكدان هايى كه اين كار را كرده اند كليه پيش بينى ها را نيز كرده اند و همان طور كه گفتم٬ در تونلى انجام مى گيرد كه صد متر زير زمين است و اطراف اين تونل٬ انواع و اقسام پيش بينى هاى لازم براى حفاظت٬ انجام شده است.
كوچك ترين نگرانى وجود ندارد و مى توانم بگويم كه شب خيلى راحت بخوابيد٬ بى نگرانى!
