ولاديمير پوتين، رييس جمهوری روسيه و محمود احمدی نژاد، رييس جمهوری ايران بدنبال برگزاری اجلاس منطقه کشورهای دريای خزر، جهت انجام مذاکرات در تهران با يکديگر ديدار کردند. آخرين باری که يک رهبر روسی به پايتخت ايران سفر کرد، به سال ۱۹۷۵ ميلادی بود.
ايران و روسيه هميشه از لحاظ تاريخی با يکديگر در رقابت بوده اند، اما اين روزها مقامات دولت روسيه به دلايل عملگرايانه خود، درموقعيت متفاوتی نسبت به ايران قرار گرفته اند.
همانگونه که پيش از انجام گفت وگوهای دو جانبه انتظار می رفت، ولاديمير پوتين بار ديگر بر حمايت خود از برنامه اتمی ايران تاکيد کرد.
آقای پوتين گفت: « تمامی کشورهای اطراف دريای خزر بار ديگر تعهد خود را نسبت به قرار دارد منع گسترش سلاح های اتمی، مشروط بر اينکه هر يک از آنها بتوانند بدون هيچگونه محدوديتی از حق توسعه برنامه های صلح آميز اتمی برخوردار باشند، تصريح کردند.»
اتحاد تاریخی؟
روسيه طی روزهای اخير به يکی از اصلی ترين ياران بين المللی ايران تبديل شده است. محمود احمدی نژاد، رييس جمهوری ايران، در آستانه ديدار پوتين از ايران، در مصاحبه با تلويزيون روسيه گفت: «طبيعتا دو کشور هم از لحاظ جغرافيايی و هم از ديدگاه سياسی - فرهنگی، با يکديگر متحد هستند.»
اما سابقه تاريخی ميان اين دو کشور خلاف اين ادعا را نشان می دهد. در قرن نوزدهم ميلادی نيروهای امپراتوری روسيه و ايران بر سر کنترل آسيای ميانه و قزاقستان با يکديگر جنگيدند.
در اوايل قرن بيستم سربازان روسی حتی بخش هايی از شمال ايران را به تصرف خود در آوردند و سپس تلاش کردند با کمک بريتانيا ايران را تحت نفوذ خود درآورند.
در جريان جنگ جهانی دوم نيز اتحاد جماهير شوروی سابق و بريتانيا بار ديگر با هدف استفاده از منابع نفتی ايران، آن کشور را مورد تهاجم خود قرار دادند. سپس نيروهای روسی، پيش از عقب نشينی از خاک ايران تلاش کردند رژيم دست نشانده خود را در آنجا برقرار کنند.
اخيرا درد هه ۱۹۸۰ ميلادی نيز دولت اتحاد جماهير شوروی سابق، از رژيم صدام حسين در جنگ خونين عراق عليه ايران حمايت کرد.
با اين حال به گفته لورد پالمرستون، يک سياستمدار بريتانيايی در قرن نوزدهم ميلادی، می توان گفت: «در سياست هيچگاه متحدين يا دشمنان ثابتی وجود ندارند بلکه تنها سود و منفعت ثابت وجود دارد.»
در حال حاضر دولت های ايران و روسيه در چندين جبهه با يکديگر ذينفع هستند. هر دو دولت با ايجاد يک اتحاد جديد، از لحاظ سياسی خود را به نوعی وزنه تعادل عليه فشارهای غرب تبديل کرده اند.
پوتين و احمدی نژاد هر دو کرارا به اهميت مقاومت عليه نظام تک قطبی و نفوذ آمريکا در جهان اشاره کرده اند.
محمود احمدی نژاد در مصاحبه خود با تلويزيون روسی، خواستار انجام يک مبارزه ضد غربی در مسکو شد و گفت: ايران و روسيه هر دو کشورهايی «از نوع غربی اما با خصوصيات شرقی» هستند.
- « ايران هنوز برای روسيه نقش يک شريک اقتصادی قابل اعتماد را بازی می کند. ما در پروژه های دوجانبه بسياری بويژه در محدوده نفت، گاز و حمل و نقل با يکدگير همکاری داريم و مسلما روسيه بايد برای سهيم بودن در تمامی اين پروژه ها، رابطه مثبت خود را با ايران حفظ کند.»
فشار غرب، عامل نزدیکی ایران و روسیه
هم اکنون اعمال تحريم های آمريکا عليه ايران، اين کشور را از لحاظ اقتصادی به روسيه نزديکتر کرده است.
ايران برای بازسازی هواپيماهای مسافربری و نوسازی زيربناهای نظامی و صنعنی، همانند بنای نخستين نيروگاه اتمی خود در بوشهر به روسيه روی آورده است.
نينا ممدووا، رييس بخش ايرانی انستيتوی مطالعات شرقی در آکادمی علوم روسيه به رادیو اروپای آزاد/ رادیو آزادی می گويد: « ايران هنوز برای روسيه نقش يک شريک اقتصادی قابل اعتماد را بازی می کند. ما در پروژه های دوجانبه بسياری بويژه در محدوده نفت، گاز و حمل و نقل با يکدگير همکاری داريم و مسلما روسيه بايد برای سهيم بودن در تمامی اين پروژه ها، رابطه مثبت خود را با ايران حفظ کند.»
اما برنامه اتمی ايران موقعيت روسيه را به مخاطره می اندازد. ماه آينده سازمان بين المللی انرژی اتمی قرار است گزارشی، در رابطه با ميزان همکاری ايران با کارشناسان اتمی سازمان ملل متحد، به شورای امنيت سازمان ملل ارائه دهد.
چنانچه نتيجه اين گزارش منفی باشد، دولت آمريکا و متحدين اروپايی آن برای اعمال سومين و شديدترين دور تحريم های خود عليه ايران پافشاری خواهند کرد.
دولت های روسيه و چين کرارا مخالفت خود را نسبت به انجام چنين حرکتی نشان داده اند، با اين حال به نظر می رسد که دولت روسيه در اين زمينه برای خود جای يک مانور سياسی باقی گذاشته باشد.
ولاديمير پوتين در ديدار اخير خود با نيکلا سرکوزی، رييس جمهوری فرانسه به وی گفت: «روسيه بر اساس اين اصل، که ايران در صدد دستيابی به سلاح های اتمی نيست، با آن کشور همکاری می کند. چنانچه ناظرين اتمی سازمان ملل متحد واقعيت ديگری را ثابت کنند، آنگاه ممکن است دولت روسيه نيز در همکاری های خود با ايران تجديد نظر کند.»
سرگی لاوروف، وزير امور خارجه روسيه با اشاره به اين امر، که دولت روسيه ممکن است در صورت
عدم همکاری ايران با جامعه بين المللی برخورد جدی تری را نسبت به آن کشور اتخاذ کند، اخيرا تاکيد کرد که « ايران بايد به درخواست های جامعه بين المللی پاسخ دهد.»
در يک اشاره غير مستقيم ديگر از سوی روسيه، همکاری آن کشور با ايران در امر پايان عمليات ساختمانی نيروگاه اتمی بوشهر اخيرا به بن بست خورده است .
تا امروز آشتی مجدد ميان ايران و روسيه به نفع مسکو بوده است، اما اين اتحاد چندان استوار به نظر نمی رسد. نهايتا همان گونه که بسياری از تحليلگران متذکر می شوند، روسيه تمايل ندارد شاهد دستيابی ايران به بمب اتمی باشد.
