اکبر گنجی، روزنامه نگار و فعال سیاسی اخیرا کتابی به زبان انگلیسی نوشته است با عنوان «راه دمکراسی در ایران.» اکبر گنجی در این کتاب بار دیگر به ایده های سابق خود باز می گردد که انقلاب در ایران پر هزینه و بدون فایده است و راه اصلاحات تنها با مبارزه پیگیر، تدریجی و غیر خشونت آمیز میسر است.
اکبر گنجی در سال هایی که محمد خاتمی، رییس جمهوری اسلامی ایران بر سر کار بود و به «دوران اصلاحات» معروف شده است از نویسندگان روزنامه های موسوم به دوم خردادی بود که در آن به نقد سیاست های محافظه کاران و «اقتدارگرایان» می پرداخت.
نوشته های وی سبب شد تا پس از چندین بار بازداشت سرانجام به زندان محکوم و تمام شش سال دوران محکومیت خود را در حبس به سر برد.
کتاب «راه دمکراسی در ایران» که توسط انتشارات بوستون ریویو منتشر شده است با استقبال گرم صاحبنظران و استادان سرشناس دانشگاه های آمریکا روبرو شده است. در همین زمینه رادیو فردا در گفت و گو با اکبر گنجی، در باره کتاب تازه اش و مسائلی که در آن مطرح شده، با وی گفت و گو کرده است.
راديو فردا: آقای گنجی! اخيرا «راه دمکراسی»، اولين کتاب شما به زبان انگليسی٬ منتشر شده و توجه زيادی را جلب کرده است. پيش از هر چيز٬ ممکن است خلاصه ای از نظرات خود را در اين کتاب بيان کنيد؟
اکبر گنجی: در اين کتاب که در مورد مسائل زنان است٬ به طور مشخص تبعيض ها و مسائلی که برای زنان در ايران اتفاق می افتد، بحث شده است. درباره مبانی نظری جنبش اصلاح طلبی و مبارزات غير خشونت آميز بحث شده. در مورد روابط اسلام و غرب٬ که يکی از چالش های بسيار مهم کنونی جهان اسلام و دنيای غرب است٬ بحث شده و سعی شده که راجع به اين (مسائل) نظريه پردازی شود و در مورد بحث حقوق بشر به طور اخص بحث شده است.
سعی کرديم که ديدگاه های مختل در باره آزادی٬ دمکراسی٬ روابط ايران و غرب را خيلی فشرده٬ در اين کتاب به بحث بگذاريم٬ چون ناشرم کتاب های کوچک منتشر می کند و از بنده خواسته بود که حجم کتاب بسيار کم باشد.
يکی از مسائلی که در اين کتاب مطرح کرده ايد٬ اين است که «برای تشکيل حکومت دمکراتيک٬ احتياج به جامعه دمکراتيک است و مردم بايد فرهنگ دمکراتيک پيدا کنند.» بعضی افراد می گويند که اين مسئله «مرغ و تخم مرغ» می شود٬ برای اينکه٬ تا وقتی حکومتی نخواهد دمکراتيک باشد٬ برای مردم٬ امکانات کسب فرهنگ دمکراتيک٬ پيش نمی آيد. پاسخ شما به اين موضوع چيست؟
صورت ابتدايی اين مسئله همين است که شما ذکر کرديد٬ يعنی مانند مرغ و تخم مرغ در می آيد. گويی می گوئيم که٬ تا زمانی که همه مردم فرهنگ دمکراتيک پيدا نکنند٬ نظام دمکراتيک شکل نمی گيرد و از طرف ديگر٬ اگر نظامی دمکراتيک نباشد٬ اجازه نمی دهد که چنين فرهنگی شکل گيرد.
ولی اين سخن دقيق می شود٬ به اين صورت که٬ برای تشکيل نظام دمکراتيک٬ اجماع اليت (نخبگان) بر سر دمکراسی لازم است٬ يعنی معنای دقيق آن جمله اين است و نخبگان يک جامعه٬ اليت يک جامعه٬ بايد اجماع داشته باشند بر سر دمکراسی٬ به عنوان حلال مشکلات و داور نزاع ها.
- «آن چيزی که در مورد دولت ايالات متحده٬ بنده مدعی شدم٬ اين است که اساسا در عمل٬ حمايتی نبوده که از جنبش دمکراسی خواهی ايران صورت گرفته باشد و آن چيزهايی هم که ادعا شده٬ ادعاهای بدون مبنا است و فقط يک سری الفاظی به کار رفته٬ که آن الفاظ٬ بيش از اين که سودی داشته باشد٬ برای جنبش دمکراسی خواه ايران٬ زيان در پی داشته است.»
اين يکی از پيش شرط های مهم ايجاد نظام دمکراتيک است٬ که اگر حاصل شود و بعد نظام دمکراتيک شکل گيرد٬ اين نظام طبعا فرهنگ دمکراسی را در جامعه گسترش خواهد داد و رفته رفته تعداد بيشتر و بيشتری از مردم جامعه دارای فرهنگ دمکراتيک خواهند شد.
کتاب شما توجه بسياری از دانشگاهيان و روشنفکران مسائل سياسی و اجتماعی را به خود جلب کرده و آنان سخنان تحسين آميزی در مورد نظرات شما ابراز کرده اند. آيا به همين ميزان هم٬ مورد اقبال محافل سياسی و يا حتی سياستمداران٬ قرار گرفته است؟
شخصا اطلاعی ندارم. آن چيزی را هم که برخی از متفکرين به نام جهان٬ درباره اين کتاب گفته اند٬ از سوی ناشر مطلع شدم. يعنی ناشر٬ اين ها را بر روی وب سايت خود قرار داده و برای بنده هم فرستاده است. طبعا ناشری که کتابی منتشر می کند٬ برای تعداد زيادی از افراد کتاب را ارسال می کند و از نظرات آنها مطلع می شود. تاکنون من از نظريه ديگری٬ جز آنچه که روی وب سايت آمده٬ اطلاعی ندارم.
آقای گنجی٬ شما در کتاب خود از آمريکا انتقاد کرده ايد که «چرا از اصلاح طلب ها و يا ساير دمکراسی خواه ها٬ آشکارا حمايت می کند» و می گوييد که اين رفتار آمريکا٬ باعث می شود بهانه ای به جمهوری اسلامی برای سرکوب دمکراسی خواهان بدهد و آنها را آمريکايی و غربی بخواند.
فکر می کنيد٬ صريح بودن و شفاف بودن٬ يکی از اصول دمکراسی نيست و آيا نظام هايی که به دنبال برچسب زدن به دمکراسی خواهان هستند٬ به هر حال بهانه ای پيدا نمی کنند؟
هر دو نکته درست است. هم شفافيت يکی از ارکان دمکراسی است٬ که هر چقدر يک نظام شفاف تر باشد٬ آن نظام دمکرات تر است و از سوی ديگر٬ اتهام زنی های بلا دليل٬ يکی از ارکان نظام های غير دمکراتيک و سرکوبگر است٬ تا اينجا توافق داريم.
آن چيزی که در مورد دولت ايالات متحده٬ بنده مدعی شدم٬ اين است که اساسا در عمل٬ حمايتی نبوده که از جنبش دمکراسی خواهی ايران صورت گرفته باشد و آن چيزهايی هم که ادعا شده٬ ادعاهای بدون مبنا است و فقط يک سری الفاظی به کار رفته٬ که آن الفاظ٬ بيش از اين که سودی داشته باشد٬ برای جنبش دمکراسی خواه ايران٬ زيان در پی داشته است.
سخن من اين است، که واقعا اين نبوده که جنبش دمکراسی خواهی و اصلاح طلبی ايران مورد حمايت دولت آمريکا باشد٬ بلکه ادعاهايی بيان می شده که آن ادعاها به زيان اين جنبش بوده و راجع به اين می توانم مشروح تر هم صحبت کنم.
فکر می کنيد٬ نظرات شما در اين کتاب٬ بتواند گروه های مختلف و گاه متخاصم اپوزيسيون ايران را٬ به همکاری دمکراتيک متقاعد کند و به آنها بقبولاند که يکی از شروط تشکيل جامعه دمکراتيک٬ همکاری گروه های مخالف برای تشکيل چنين جامعه ای٬ با حفظ اختلافات٬ است؟
نيروهای مخالف با نظام حاکم بر ايران٬ برای اتحاد٬ لزوما نيازی به بحث هايی که در اين کتاب آمده٬ ندارند. واقعيت اين است که اين نيروها به شدت پراکنده هستند و در عمل کار چندانی از سوی آنها صورت نمی گيرد.
جبر واقعيت٬ خواه ناخواه٬ اين نيروها را به هم نزديک خواهد کرد٬ به خاطر اين که اين نيروها اگر همگی هم با هم متحد شوند٬ بازهم بسيار ضعيف هستند٬ چه رسد به اينکه بخواهند متشتت باشند و عليه هم کار کنند٬ به جای اين که در يک جنبش واحد٬ بخواهند کار مشترکی صورت بدهند.
آن چيزی که الان هست٬ صرفا ادعا است٬ ادعای اين که اپوزيسيون وجود دارد٬ ولی واقعيت مطلب اين است که٬ اپوزيسيونی که منتهی به عمل شود٬ اصلا وجود خارجی ندارد.
